سه کشور اروپایی در آن بیانیه از اینکه برخی از محدودیت‌های این قطعنامه اکتبر سال جاری منقضی می‌شوند ابراز نگرانی کردند و با بیان ادعاهای اثبات‌نشده ایران را به نقض تعهدات هسته‌ای خود ذیل توافق هسته‌ای برجام متهم کرده‌اند.

در این بیانیه، بدون اشاره به خروج آمریکا از برجام و بدعهدی کشورهای اروپایی در عمل به تعهداتشان ذیل این توافق آمده است: «اکنون بیش از چهار سال است که ایران در حال نقض تعهدات هسته‌ای خود ذیل برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) است و برنامه هسته‌ای این کشور به سطوح خطرناکی رسیده است.»

بیانیه سه کشور اروپایی در چندین بند، ایران را به نقض تعهدات خود در زمینه غنی‌سازی اورانیوم، فعالیت‌های تحقیق و توسعه و توسعه موشکی متهم کرده و علاوه بر آن، ادعاهای پیشتر تکذیب‌شده از سوی تهران و مسکو در خصوص ارسال پهپاد به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین را تکرار کرده است.

در بخشی از این بیانیه آمده است: «ایران تخلفاتش را با منتقل کردن صدها پهپاد به روسیه از آگوست 2020 تشدید کرده است. تحویل این پهپادها با علم به این صورت گرفت که روسیه از آنها برای هدف قرار دادن شهرهای اوکراین و زیرساخت‌های حیاتی این کشور استفاده خواهد کرد.»

جمهوری اسلامی ایران و روسیه پیش از این بارها ادعاهای اوکراین و کشورهای غربی در زمینه ارسال چنین پهپادهایی را رد کرده‌اند. نماینده روسیه در سازمان ملل هم ساعاتی پیش یک بار دیگر گفت که این ادعاها بدون ارائه دلایل و شواهد مستند صورت گرفته است.

سخنگوی وزارت خارجه چین در نشست خبری امروز (جمعه) در واکنش به یک سوال که نظر چین را درباره بیانیه ضدایرانی سه کشور اروپایی خواستار شده بود گفت: «ما متوجه بیانیه مشترک صادرشده از سوی انگلیس، فرانسه و آلمان شدیم.»

وی اضافه کرد: «تمایل دارم تأکید کنم که مفاد مرتبط قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل بایستی به صورت دقیق تفسیر شوند و به طور کامل به اجرا درآیند. این به مرجعیت و کارآمدی قطعنامه‌های سازمان ملل مربوط می شود.»

سخنگوی وزارت خارجه چین درباره منظورش از تفسیر دقیق و اجرای کامل قطعنامه 2231 توضیح بیشتری ارائه نکرد اما به نظر می‌رسد این اظهارات او ناظر به گزارش‌هایی است که ادعا می‌کنند کشورهای اروپایی قصد دارند علی‌رغم انقضای تحریم‌های موشکی علیه ایران در اکتبر سال جاری میلادی، تحریم‌های خود علیه بخش موشکی ایران را حفظ کنند.

خبرگزاری رویترز هفته گذشته مدعی شده بود انگلیس، فرانسه و آلمان قصد دارند تحریم‌های موشک‌های بالیستیک علیه ایران را که طبق مفاد توافق هسته‌ای برجام بایستی در ماه اکتبر منقضی شود، حفظ کنند.

مطابق مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد که حدود ۸ سال پیش برای تأیید برجام صادر شد  محدودیت‌های اعمال‌شده این سازمان در خصوص فعالیت‌های مربوط به موشک‌هالی بالیستیک ایران اکتبر ۲۰۲۳ منقضی خواهند شد.

نماینده چین در سازمان ملل هم روز گذشته به صورت ضمنی به گزارش‌ها درباره کشورهای غربی برای حفظ تحریم‌های موشکی علیه ایران بعد از اکتبر سال جاری میلادی واکنش نشان داد و خواستار آن شد از تکرار «نمایش مضحک» سال ۲۰۲۰ برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران جلوگیری شود.

نماینده چین گفت: «در همین حال، ما طرفدار این هستیم که شورای امنیت نقش سازنده‌ای در موضوع برنامه هسته‌ای ایران نقش سازنده‌ای ایفا کند. بعضی از تدابیر محدودکننده قطعنامه ۲۲۳۱ [علیه ایران] در اکتبر سال جاری منقضی می‌شوند و نمایش مضحک پیرامون مکانیسم‌ اسنپ‌بک در ۲۰۲۰ نباید تکرار شود.»

دولت دونالد ترامپ با آنکه در سال 2018 آمریکا را از برجام خارج کرده بود سال 2020 در نامه‌ای به سازمان ملل مدعی شد که به عنوان یکی از طرف‌های مشارکت‌کننده در این توافق مکانیسم موسوم به اسنپ‌بک را فعال کرده و تمامی تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را بازگردانده است.

به فاصله اندکی بعد از آن ادعا 13 عضو شورای امنیت مخالفت خود را با اقدام آمریکا اعلام کردند. تنها آمریکا و جمهوری دومینکین با فعال‌سازی این مکانیسم علیه ایران موافقت کردند.

منظور از مکانیسم اسنپ‌بک (ماشه) همان «ساز و کار حل اختلافات» در بندهای ۳۶ و ۳۷ در توافق هسته‌ای برجام است که در آنها مسائل مربوط به  حل و فصل اختلاف میان  طرف‌های برجام، در صورت بروز مناقشه مفصلاً شرح داده شده‌اند.

این دو بند از آنجا که رجوع به آنها می‌تواند به بازگشت خودکار تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران منجر شود به «مکانیسم ماشه» معروف شده‌اند.  هر یک از طرف‌های گروه ۱+۴ در صورت متهم کردن ایران به نقض مفاد آن، می‌توانند از آن برای برگرداندن قطعنامه‌های تحریمی بین‌المللی استفاده کنند.

البته خبرگزاری رویترز در خبر هفته گذشته خود تصریح کرده بود رفتار کشورهای اروپایی به معنای آن خواهد بود که این کشورها  قصد فعال کردن ساز و کار موسوم به «اسنپ‌بک» را ندارند و تنها به دنبال حفظ تحریم‌های خود علیه برنامه موشکی ایران هستند.

وانگ ون‌بین، سخنگوی وزارت خارجه چین در نشست خبری روز جمعه گفت: «محور قطعنامه 2231 شورای امنیت اجرای برجام است. مسئله بغرنج در وضعیت فعلی این است که آمریکا به صورت یکجانبه از توافق خارج شد و به فشار حداکثری علیه ایران متوسل شد که ایران به این مسئله با برخی گام‌های متقابل پاسخ داد.»

وی اضافه کرد: «مبرم‌ترین وظیفه در حال حاضر این است که همه طرف‌ها اجرای کامل و موثر برجام را از طریق گفت‌وگو و مذاکره از سر بگیرند و از برداشتن هر گامی که ممکن است به تشدید تنش‌ها و افزایش‌ها اختلاف‌ها منجر شده خودداری کرده و شرایط لازم برای تلاش‌های دیپلماتیک را ایجاد کنند.»

دولت آمریکا اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۷ به صورت یکجانبه از توافق هسته‌ای برجام خارج شد و ضمن اعمال تحریم‌های متوقف شده ذیل این توافق، تحریم‌های دیگری علیه ایران وضع کرد.

جمهوری اسلامی ایران تا یک سال بعد از خروج آمریکا از برجام به تمامی تعهداتش عمل کرد، اما بعد از آن اعلام کرد به موجب مفاد مندرج در برجام تعهداتش ذیل این توافق را کاهش خواهد داد.

ایران بعد از برداشتن ۵ گام برای کاهش تعهدات، سرانجام ۱۵ دی‌ماه ۱۳۹۸ اعلام کرد دیگر با هیچ محدودیتی در حوزه عملیاتی (شامل ظرفیت غنی سازی، درصد غنی سازی، میزان مواد غنی شده، و تحقیق و توسعه) مواجه نیست.

سخنگوی وزارت خارجه چین تصریح کرد: «چین ارتباط‌ و هماهنگی با طرف‌های مرتبط جهت برگرداندن زودهنگام برجام به مسیر خود و محافظت از مرجعیت و کارآمدی قطعنامه 2231 را ادامه خواهد داد.»