ورود چشم نافذی به نام پهپاد به آسمان، به جان گرفتن مجدد شهری باستانی در جنوب بین‌النهرین منتهی شده و باعث شده تا این شهر، به‌عنوان چیزی شبیه به ونیز در هلال حاصلخیز بین‌النهرین به شهرت برسد.
غزال زیاری: شناسایی طبیعت پرآب این کلان‌شهر، مفاهیم مهمی را درباره شکوفا شدن زندگی در این منطقه بین رودهای دجله و فرات، یعنی جایی که عراق امروزی در آن واقع شده در حدود ۵۰۰۰ سال پیش را به ما می‌رساند.
امیلی هامر، باستان‌شناس مردم‌شناس دانشگاه پنسیلوانیا بر این باور است که داده‌های سنجش از راه دور که اکثرا توسط یک پهپاد که به‌صورت تخصصی تجهیز شده جمع‌آوری می‌گردد، حکایت از آن دارد که یک سکونت‌گاه شهری وسیعی به نام لاگاش در این منطقه وجود داشته که متشکل از چهار جزیره مردابی بوده که از طریق آبراهه به هم متصل می‌شدند. هامر در گزارشی که در ماه دسامبر در مجله َAnthropological Archaeology منتشر شد، گزارش داده که این یافته‌ها جزئیات ارزشمندی را به یک دیدگاه نوظهور اضافه می‌کنند که شهرهای جنوبی بین‌النهرین، برخلاف آنچه قبلا به نظر می‌رسید، از معابد و مناطق اداری به سمت زمین‌های کشاورزی که توسط یک دیوار شهری محصور شده بودند، گسترش نیافته بودند.
او می‌گوید:« چشم‌انداز لاگاش با اشغال شدن توسط انسان‌ها و تغییرات زیرمحیطی، تغییر کرد و می‌توانست راه‌های تکامل متعددی برای این شهر وجود داشته باشد.»
طبق نظر هامر، از آنجا که لاگاش مرکز جغرافیایی یا آئینی نداشت، هر بخش از شهر، رویه اقتصادی متفاوتی را به‌صورت انفرادی پیش گرفت؛ دقیقا مثل آنچه بعدها در شهر ونیز شاهدش بودیم. به‌عنوان مثال، در راه‌های آبی یا کانال‌های متقاطع یک جزیره مردابی، ماهیگیری و جمع‌آوری نی برای ساخت و ساز، رواج بیشتری داشت.
شواهد حاکی از آن است که دو جزیره مردابی دیگر لاگاش، با دیوارهایی دروازه‌دار محصور بودند که خیابان‌های شهر و محوطه‌هایی با کوره‌های بزرگ را در بر می‌گرفتند؛ این نشان از آن است که این مناطق به‌صورت مرحله‌ای ساخته شده و احتمالا اولین بخش‌هایی بوده که افراد در آن ساکن شده‌اند. رشد محصولات کشاورزی و فعالیت‌هایی مثل سفال‌گری احتمالا در این بخش از لاگاش اتفاق می‌افتاده.
بیشتر بخوانید:
تصاویر پهپاد از بنادر احتمالی در هر جزیره مردابی، حاکی از آن است که ارتباط میان بخش‌های مختلف شهر، توسط قایق برقرار می‌شده. بقایای پل‌های عابرپیاده که در مجاورت آبراه‌های میان جزایر مردابی یافت می‌شود، از این احتمال خبر می‌دهد که البته در کاوش‌های آتی بیشتر بررسی خواهد شد.
لاگاش که هسته و کانون یکی از قدیمی‌ترین ایالت‌های جهان را تشکیل می‌داد، بین ۴۹۰۰ تا ۴۶۰۰ سال پیش تاسیس شد. حفاری‌های پیشین حکایت از آن دارد که ساکنان این منطقه که الان تل‌الحیبا نامیده می‌شود، حدود ۳۶۰۰ سال پیش آنجا را ترک کردند و اولین حفاری‌ها در این منطقه حدود ۴۰ سال پیش انجام شد.
شهر پنهان
تصاویری که پهپاد از یک سایت بزرگ در جنوب عراق گرفته، سازه‌های بزرگ مدفونی را در شهر باستانی لاگاش در بین‌النهرین نشان می‌دهد که در این تصویر به رنگ زرد دیده می‌شوند. این شهر به‌صورت خوشه‌ای دارای چهار بخش بوده که احتمالا هر یک جزایری مردابی بوده‌اند. دیوارها که به رنگ قرمز نشان داده شده‌اند، دو بخش بزرگ شهر را در بر می‌گرفتند و آبراه‌هایی که الان خشک شده‌اند و بخش‌های شهر را به یکدیگر متصل می‌کردند، به رنگ آبی مشخص شده‌اند.
تجزیه و تحلیل‌های قبلی درباره زمان گسترش تالاب‌های باستانی در جنوب عراق که توسط جنیفر پورل، باستان‌شناس مردم‌شناس دانشگاه کارولینای جنوبی انجام شده، حاکی از آن است که لاگاش و دیگر شهرهای جنوب بین‌النهرین، برروی تپه‌های مرتفع در مرداب‌ها ساخته شده بودند. الیزابت استون از دانشگاه استونی بروک در نیویورک، برپایه تصاویر ماهواره‌ای این ایده را مطرح کرده که لاگاش از حدود ۳۳ جزیره مردابی تشکیل شده بوده که خیلی از آنها بسیار کوچک بودند.
بیشتر بخوانید:
به گفته هامر، تصاویر پهپادی نگاه دقیق‌تری به ساختارهای مدفون لاگاش نسبت به تصاویر ماهواره‌ای ارائه کرده‌اند؛ این پهپاد با هدایت داده‌های سنجش از راه دور، درسال ۲۰۱۹، شش هفته سرگرم گردآوری داده‌هایی از سطح زمین بود و تصاویری با وضوح بالا از بیشتر سطوح این سایت ثبت کرد. رطوبت خاک و جذب نمک از باران‌های سنگین اخیر، به فناوری پهپاد کمک کرد تا بقایای ساختمان‌ها، دیوارها، خیابان‌ها، آبراه‌ها و دیگر ویژگی‌های شهر مدفون در نزدیکی سطح زمین را شناسایی کند.
طبق گفته هامر، داده‌های پهپاد این امکان را برایشان فراهم کرده تا بخش‌های پرسکنه شهر باستانی را به سه جزیره محدود کنند. این احتمال وجود دارد که این سه جزیره، بخش‌هایی از کانال‌های دلتایی بوده‌اند که به سمت خلیج فارس امتداد دارد و چهارمین جزیره که جزیره کوچکتری هم هست، دارای یک معبد بزرگ بود.
آگوستا مک‌ماهون، باستان‌شناس دانشگاه شیکاگو و یکی از سه مدیر کاوش‌های در جریان در این سایت می‌گوید:«پهپاد کاوشگر هامر، این ایده که جزایر مسکونی از طریق جریان‌های آب به هم متصل بودند را تائید می‌کند.»
طبق گفته مک‌ماهون، شواهد به دست آمده توسط پهپادها حکایت از آن دارد که محله‌های این شهر قدیمی ساختارهای متفاوت و متناقضی داشتند که برخی از آنها به‌نظر دارای ساختاری برنامه‌ریزی شده بودند و برخی دیگر به‌صورت تصادفی چیده شده بودند و این نشان می‌دهد که موج مهاجرت به لاگاش در بین ۴۶۰۰ تا ۴۳۵۰ سال قبل انجام شده است. کاوش‌های انجام شده حاکی از آن است که تازه‌واردان به لاگاش شامل ساکنان روستاهای دور و نزدیک، عشایر گله‌دار در جستجوی جایی برای اسکان و همچنین برده‌های کارگری بودند که از شهرها و ایالات اطراف اسیر شده بودند.
هامر ادامه می‌دهد:«خوشه‌های متراکم از اقامتگاه‌ها و دیگر ساختمان‌ها در سراسر لاگاش حاکی از آن است که در دوران شکوفایی این شهر، حدودا ده‌ها هزارنفر در آنجا زندگی می‌کردند و وسعت این شهر در آن دوره بین ۴ تا ۶ کیلومتر مربع بوده که تقریبا به اندازه مساحت شهر شیکاگوی آمریکاست.»
البته هنوز مشخص نیست که شهرهای شمال بین‌النهرین در شش هزار سال قبل که در مرداب‌ها واقع نبودند، دارای بخش‌های مجزا و جداگانه‌ای بودند یا خیر ولی به گفته گییرمو آلگازه از دانشگاه کالیفرنیا سن‌دیگو، لاگاش و دیگر شهرهای جنوبی بین‌النهرین احتمالا از حمل و نقل آبی و تجارت در بین سکونت‌گاه‌های نزدیک به هم بهره می‌بردند و رشد بی‌سابقه‌ای را تجربه می‌کردند.
طبق گفته هامر، لاگاش به‌عنوان یک شهر اولیه در بخش جنوبی بین‌النهرین در تاریخ باقی‌مانده است. هنگامی که بحران کم‌آبی منطقه را فرا گرفت و بخش‌هایی از شهرهای بادوام‌تر رشد کرده و با هم ادغام شدند، شهرهای نزدیک، حتی بعد از متروکه شدن لاگاش، برای هزار سال یا حتی بیشتر دارای سکنه بودند. به گفته هامر:«در لاگاش ما فرصتی استثنایی در اختیار داریم تا ببینیم که دیگر شهرهای باستانی منطقه در گذشته چگونه بوده‌اند.»
منبع: ساینس‌نیوز
۵۸۵۸
آخرین دیدگاه