به نوزادانی که در کمتر از ۳۷ هفته بارداری متولد می‌شوند، نوزادان نارس می‌گویند. این نوزادان برای دوره طولانی‌تری در بخش مراقبت‌های ویژه بستری می‌شوند و این موضوع باعث بروز استرس و اضطراب در مادران می‌شود. این مادران دو برابر بیشتر، افسردگی پس از زایمان را تجربه می‌کنند.
نگهداری نوزاد در بخش مراقبت‌های ویژه، امکان تماس پوستی مادر و نوزاد را کاهش می‌دهد و منجر به احساس بی‌کفایتی و اضطراب مادر در مورد مراقبت از نوزاد خود می‌شود. یکی از راهکارهای ارائه‌شده برای این مشکل، مراقبت مادرانه «کانگورویی» است.
نوزاد بستری در بخش مراقبت‌های ویژه معمولا در معرض مراقبت‌های تهاجمی و دردناک متعدد است. درد در این نوزادان باعث آزادسازی آدرنالین می‌شود که ترس، تحریک‌پذیری، آشفتگی در خواب، کاهش تغذیه و … را به دنبال دارد. از آن‌جا که لمس، اولین سیستم حسی است که اساس ارتباط اولیه کودک و مادر را تشکیل می‌دهد، بنابراین ماساژ درمانی یکی از راه‌های تبادل عاطفی والدین و نوزاد است.
بر اساس موارد مطرح شده، پژوهشگران با طراحی و اجرای یک مطالعه، تاثیر مراقبت آغوشی یا کانگورویی را با ماساژ نوزاد در سطوح اضطراب مادران دارای نوزادان نارس بررسی کردند.
این مطالعه به صورت کارآزمایی بالینی دوسوکور در دانشگاه علوم پزشکی شاهرود و به صورت پیش آزمون و پس آزمون برای دو گروه مداخله و گروه تجربی انجام شد.
در گروه ماساژ نوزاد، ماساژ پس از بستری نوزاد در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU) و پایدار شدن شرایط جسمی نوزاد، موافقت پزشک و آمادگی جسمی و روحی مادر آغاز شد و هر بار به مدت پنج دقیقه و سه نوبت در روز ادامه یافت.
برای انجام ماساژ؛ مادر کف دست‌هایش را گرم کرده و طی انجام کار آرام و ساکت بود. قسمت اول شامل ماساژ از بالای سر تا پشت گردن بود. قسمت دوم و سوم ماساژ از پشت گردن تا شانه‌ها بود. قسمت چهارم، ماساژ از پشت شانه‌ها تا باسن بود، اما از تماس با مهره‌ها خودداری شد. قسمت پنجم شامل ماساژ همزمان در دو پا از ناحیه لگن تا کف پا بود. قسمت ششم شامل هر دو دست به طور همزمان از شانه‌ها تا مچ دست بود. انجام تکنیک‌های ماساژ تا پایان مدت بستری در بخش مراقبت‌های ویژه به صورت روتین توسط مادران انجام می‌شد.
در گروه مداخله دوم یا مراقبت کانگورویی؛ مداخلات پس از اجازه پزشک و پایداری و وضعیت نوزادان شروع شد و تا زمان ترخیص ادامه داشت. این مراقبت به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه و یک‌بار در روز شروع و به تدریج به یک تا سه ساعت و سه‌بار در روز رسید. مادران آموزش دیده، نوزادان را به حالت جنینی بغل می‌کردند، به طوری که سر در میان پستان‌ها و سینه نوزاد بر روی سینه مادر قرار می‌گرفت. سر به یک طرف و کمی عقب قرار می‌گرفت تا راه هوایی نوزاد باز بماند و تماس چشم با چشم هم به این صورت انجام می‌شد.
گروه کنترل نیز از مراقبت‌های معمول بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان بهره‌مند می شدند.
شرایط مادران هر سه گروه و سطح اضطراب آن‌ها از طریق پرسش‌نامه، یک بار پس از تخصیص تصادفی گروه‌ها و قبل از شروع مداخله، بار دوم پس از اتمام مداخله و قبل از ترخیص، مورد بررسی قرار می‌گرفت.
سنجش درد در نوزادان نیز از طریق بررسی شدت گریه، حالات چهره، الگوی تنفسی، حرکات دست‌ها و پاها و سطح هوشیاری نوزاد انجام گرفت.
بررسی‌های این مطالعه نشان داد که مراقبت کانگورویی و ماساژ، تاثیر معناداری بر بهبود اضطراب آشکار و پنهان مادران و درد نوزادان داشت و میزان اضطراب در مادران به طور معنی‌داری کاهش پیدا کرد. همچنین مراقبت کانگورویی به طور معنی‌دار باعث کاهش درد نوزادان شد.
در مجموع مراقبت آغوشی و ماساژ با افزایش تماس پوستی و آموزش آسان توسط ماما و پرستاران به مادران، سبب بهبود اضطراب مادران و کاهش شدت درد نوزادان می‌شود و با تجویز این دو روش می‌توان مدت زمان بستری نوزاد در بخش مراقبت‌های ویژه را برای مادران و نوزادان راحت‌تر و با عوارض کمتر خاتمه داد.
در انجام این تحقیق انوشه غلامی از دانشگاه علوم پزشکی البرز، فرزانه کریمی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند، زهرا قاسم‌پور و نیلوفر ربیعی عضو کمیته تحقیقات دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی شاهرود و موسی ابوالحسنی؛ عضو کمیته تحقیقات دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی ایران، مشارکت داشتند.
یافته‌های این مطالعه به صورت مقاله علمی با عنوان «مقایسه مراقبت کانگورویی و ماساژ نوزاد در سطوح اضطراب مادران و درد نوزادان» در مجله دانشگاه علوم پزشکی بابل منتشر شده است.
آخرین دیدگاه