شیوع سرطان در سراسر جهان و به ویژه در کشورهای در حال توسعه روند رو به رشدی دارد.
امروزه، سرطان یک مشکل عمده سلامتی و دومین علت مرگ و میر در جهان و سومین علت اصلی مرگ و میر در ایران پس از بیماریهای قلبی عروقی و حوادث است. شیوع سرطان در سراسر جهان و به ویژه در کشورهای در حال توسعه روند رو به رشدی دارد. تخمین زده میشود که در جهان تا سال 2030، تقریباً 26 میلیون نفر مبتلا به سرطان شوند و 17 میلیون نفر جان خود را از دست بدهند. ایران مانند سایر کشورها روند رو به افزایش شیوع سرطان را تجربه کرده است و بروز کلی سرطان در مردان و زنان به ترتیب 19 و 17 در هر 100000 نفر، گزارش شده است. سرطانهای پوست، پستان، دستگاه گوارش، مثانه و پروستات در ایران شیوع بالاتری دارند.
سرطانهای دستگاه گوارش
شایعترین سرطانهای دستگاه گوارش، سرطانهای مری، معده و روده بزرگ است. شیوع کلی سرطانهای دستگاه گوارش در ایران، در مردان بیشتر از زنان است. بروز سرطانهای دستگاه گوارش با عوامل مختلفی مرتبط است، که تقریباً 5-10 درصد از آنها را میتوان به نقص ژنتیکی نسبت داد، در حالی که 90-95 درصد عوامل، مربوط به شرایط نامساعد محیطی یا سبک زندگی ناسالم است. پیر شدن جمعیت، یک عامل خطر اساسی است، اما سبک زندگی ناسالم و مواجهههای شغلی دو عامل خطر اصلی قابل پیشگیری هستند. مطالعات نشان داده است که الگوی غذایی سالم نقش مهمی در خطر ابتلا به سرطان دستگاه گوارش دارد. یک الگوی غذایی سالم، شامل غلات سبوسدار، میوهها، سبزیها، ماهی، حبوبات، آجیل و لبنیات کمچرب است. در مقابل، یک الگوی غذایی ناسالم، که به طور گسترده به عنوان الگوی غذایی غربی نیز شناخته میشود، با مصرف گوشت قرمز و گوشتهای فرآوری شده، غذاها و نوشیدنیهای شیرین، قندهای ساده، سیبزمینی سرخکرده، لبنیات پرچرب و غلات تصفیه شده مشخص میشود.
غلات کامل
غلات از اجزای اصلی رژیم غذایی هستند و تأمینکننده بخش عمده انرژی و نیازهای مواد مغذی روزانه میباشند. گروه نان و غلات بیشترین سهم دریافت غذایی روزانه توصیه شده را به خود اختصاص میدهند و به دلیل نقش مهمی که در اکثر رژیمهای غذایی دارند، تحقیقات زیادی در مورد رابطه بین مصرف غلات و سلامتی انجام شده است. هر غله‌ای که از زمین میروید به شکل غله کامل است و در حین فرآیند تهیه غذا توسط بشر، ناکامل میشود. غله کامل (در واقع دانهها یا بذرهای گیاه) دارای ۳ بخش سبوس، گیاهک یا رویان و قسمت اندوسپرم است. سبوس، پوسته خارجی دانهها، حاوی آنتی‌اکسیدان، ویتامینهای گروه B و فیبر است. گیاهک در واقع حکم جنین دانه را دارد و در هنگام گرده افشانی میتواند رشد کند و گیاه کاملی را برویاند. این قسمت از دانه حاوی ویتامینها، پروتئینها و مواد معدنی است. اندوسپرم در واقع یک ذخیره غذایی است که انرژی مورد نیاز برای گیاه جوان را فراهم میکند. بخش اعظم آن شامل کربوهیدراتها و قسمت کمتر آن شامل پروتئین، ویتامین و مواد معدنی است، بنابراین غله کامل، دانهای است که دارای هر ۳ قسمت باشد. غلات کامل شامل نانهای تهیه شده از آردهای سبوسدار، جو، برنج قهوهای، گندم کامل، بلغور، جو دوسر و پاستا یا بیسکویتهای تهیه شده از گندم کامل هستند. غلات تصفیه شده، برخی یا تمام لایههای سبوس را در حین فرآوری از دست میدهند که باعث کاهش محتوای فیبر و ریزمغذیها میشود. غلات تصفیه شده شامل کیک، نان سفید، ماکارونی، کلوچه، بیسکویت سفید، غلات صبحانه تصفیه شده، برنج‌سفید، پنکیک، وافل و خمیر پیتزا میباشند.
غذاهای حاوی فیبر
بر اساس یافتههای مطالعات پیشین، شواهد قانع کنندهای در مورد مصرف غذاهای حاوی فیبر وجود دارد که خطر سرطان کولورکتال را کاهش میدهند و مطالعات نشان دادهاند که فیبرهای غذایی به ویژه از منابع غلات، با کاهش خطر ابتلا به این سرطان، ارتباط دارد. غلات کامل در مقایسه با غلات تصفیه شده، سرشار از فیبرهای غذایی، انواع فیتوکمیکالها ترکیبات فنلی و آنتی‌اکسیدان هستند، که نقش مهمی در پیشگیری از بیماریهای مزمن مانند انواع سرطانها، چاقی، بیماری قلبی عروقی و دیابت نوع 2 را دارند.
غلات سبوس دار منجر به تعدیل تعداد باکتریهای مفید روده بزرگ میشوند و اثرات ضد التهابی دارند که منجر به کاهش خطر سرطان روده بزرگ میشوند. درحالی که غلات تصفیه شده فیبر رژیمی کمی در مقایسه با غلات کامل دارند. یکی از مکانیسمهای اصلی که از طریق آن ممکن است فیبر در برابر ابتلا به سرطانهای دستگاه گوارش نقش پیشگیریکننده داشته باشد، بهبود حساسیت به هورمون انسولین و تنظیم سوخت و ساز بدن است.
نتیجه‌گیری
بنابراین بر اساس یافتههای مطالعات، مصرف غلات کامل و فیبر رژیمی، کاهش خطر ابتلا به سرطان کولورکتال، سرطان کولون، سرطان معده و سرطان مری را نشان داده است، بنابراین جایگزین کردن غلات تصفیه شده با غلات کامل و سبوسدار در رژیم غذایی روزانه توصیه میشود، البته مبتلایان به بیماری نارسایی مزمن کلیه و افراد مبتلا به کمخونی فقر آهن شدید در مورد میزان مصرف غلات سبوسدار با متخصص تغذیه باید مشورت کنند. همچنین به یاد داشته باشیم میزان مصرف غلات کامل نیز باید بر اساس نیاز فرد باشد و مصرف بیش از حد آن میتواند منجر به اضافه وزن و چاقی شود.
آخرین دیدگاه