در بین طیف های مختلف جمعیت ایرانی، عمده‌ترین گروه‌های موافق با اشتغال زنان، شامل جوانان، تحصیل‌کردگان دانشگاهی، مجردین و شهرنشینان هستند. همچنین دین‌داری افراد نیز بر نگرش آن‌ها نسبت به اشتغال زنان تاثیر قابل‌توجهی دارد.

روند فزاینده میزان اشتغال زنان و مشارکت آنان در بازار کار و فعالیت اقتصادی، به عنوان یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های جوامع معاصر است و از آن به عنوان یکی از مهم‌ترین جلوه‌های «انقلاب در نقش‌های جنسیتی» یاد می‌شود. ولی با این وجود میزان اشتغال زنان در برخی کشورهای جهان به‌ویژه در منطقه خاورمیانه از جمله جامعه ما، کماکان بسیار اندک است.

یک پرسش اساسی که در این موضوع وجود دارد، این است که چرا علی‌رغم ایجاد و گسترش زمینه‌های مناسب اشتغال زنان (مانند گسترش تکنولوژی‌های جدید ارتباطات و جهانی‌شدن، افزایش تحصیلات و کاهش باروری) همچنان در این کشورها به ویژه ایران، سطح اشتغال زنان پایین است؟

با توجه به این‌که یکی از مهم‌ترین عوامل موثر بر این موضوع، افزایش نگرش مثبت نسبت به اشتغال زنان در خارج از خانه است، پژوهشگران با انجام مطالعه‌ای به این پرسش پاسخ دادند که نگرش ایرانیان نسبت به اشتغال زنان چگونه است؟

برای انجام این مطالعه، با توجه به تنوع و گستردگی جغرافیایی ایران ، متناسب با بودجه پژوهشگران، پنج هزار و ۲۰۰ نفر از مردان و زنان ۱۵ ساله و بالاتر ساکن در نقاط شهری و روستایی شهرستان‌های اسفراین، اهواز، بابلسر، بجنورد، خرم‌آباد، رشت، سقز، کامیاران، گرگان، گنبدکاووس، محمودآباد و همدان؛ با استفاده از پرسش‌نامه مورد بررسی قرار گرفتند.

بررسی الگوهای کلی نگرش به اشتغال زنان نشان داد که اکثریت جمعیت تحقیق یعنی نزدیک به سه‌چهارم از آن‌ها دارای نگرش مثبت نسبت به اشتغال زنان هستند. اگرچه اکثریت مرات و زنان با اشتغال زنان موافق هستند، اما زنان به مراتب بیشتر از مردان دارای نگرش مثبت نسبت به اشتغال زنان هستند. بیش از چهار پنجم زنان و تنها دو سوم از مردان دارای نگرش مثبت نسبت به این موضوع هستند.

بررسی نحوه نگرش نسبت به نوع اشتغال زنان نیز نشان داد که کم‌تر از یک‌دهم افراد دارای نگرش مثبت نسبت به اشتغال تمام‌وقت زنان هستند، در حالی که اکثر افراد یعنی ۹۲ درصد، موافق اشتغال نیمه‌وقت زنان هستند.

اشتغال زنان با مضامین «مشارکت زن‌ و شوهر در انجام کارهای داخل خانه و نگهداری فرزندان در صورت اشتغال زنان»، «فرصت برابر مرد و زن برای ارتقای شغلی و مدیریتی»، «تامین تسهیلات برای اشتغال زنان مانند مهد کودک و غیره» و «خوب و محترم بودن زن شاغل به اندازه زن غیر شاغل»، مرتبط است.

بررسی‌های این مطالعه نشان داد که میزان و شدت نگرش مثبت نسبت به این مضامین و گویه‌ها، متفاوت است و جنسیت نیز این تفاوت را بیشتر می‌کند. نزدیک به ۹۰ درصد زنان و حدود ۸۰ درصد از مردان نسبت به مضمون «تامین تسهیلات برای اشتغال زنان مانند مهدکودک و …» نگرش مثبت دارند. در حالی که کم‌تر از دو سوم مردان نسبت به مضمون «فرصت برابر مرد و زن برای ارتقای شغلی و مدیریتی»، دارای نگرش مثبت هستند و بیش از سه‌چهارم زنان با این مضمون موافق‌اند.

همچنین در مورد «مشارکت زن و شوهر در انجام کارهای خانه و …» اگرچه اکثریت مردان با این مضمون موافق هستند اما کماکان نزدیک یک‌سوم مردان با آن مخالف‌اند. نسبت مردانی که به عدم مشارکت مردان در انجام کارهای خانه در صورت اشتغال زنان معتقدند؛ تقریبا دو برابر بیشتر از نسبت آن در بین زنان است.

یافته‌های این مطالعه حاکی از این است که متغیرهای «محل سکونت»، «وضعیت شغلی» و «تاهل» نقش تعیین‌کننده‌ای بر نحوه نگرش به اشتغال زنان دارند. به این صورت که شهرنشینان بیشتر از روستائیان و مجردین بیشتر از متاهلین دارای نگرش مثبت به اشتغال زنان هستند.

همچنین مشخص شد که شاغلین تا حدودی بیش از غیر شاغلین دارای نگرش مثبت به اشتغال زنان هستند. البته وضعیت شغلی مردان تاثیر برجسته‌ای بر نگرش آن‌ها نسبت به این موضوع ندارد و همچنان در حدود دو سوم از مردان (شاغل و غیر شاغل) با اشتغال زنان موافق‌اند. ولی وضعیت شغلی زنان تاثیر تعیین‌کننده‌ای بر نحوه نگرش آن‌ها نسبت به اشتغال دارد. زنان شاغل(۹۰ درصد) به مراتب بیشتر از زنان غیر شاغل (بیش از سه‌چهارم) با اشتغال زنان موافق هستند.

در این مطالعه مشخص شد که تحصیلات نیز در نحوه نگرش افراد نسبت به اشتغال زنان موثر است و هر چه تحصیلات افراد افزایش می‌یابد بر شدت نگرش مثبت آن‌ها افزوده می‌شود. متغیر سن نیز نقش تعیین‌کننده‌ای بر نحوه نگرش نسبت به اشتغال زنان دارد و بالاترین و قوی‌ترین نگرش مثبت نسبت به این موضوع در بین جوانان و افراد کم سن و سال‌تر مشاهده می‌شود و با بالا رفتن سن روند نزولی پیدا می‌کند.

بررسی‌های این تحقیق در مورد تاثیر مولفه‌های دین‌داری بر نگرش آن‌ها نسبت به اشتغال زنان نشان داد که هرچه بر میزان دین‌داری افزوده می‌شود، از شدت و قوت نگرش مثبت به اشتغال زنان کاسته می‌شود. همچنین افرادی که نگرش مذهبی ملایم‌تر و خفیف‌تر درباره نوع حجاب و درباره تصمیم‌گیری زنان درباره نوع پوشش خود دارند، به طور برجسته و قوی‌تر، دارای نگرش مثبت به اشتغال زنان هستند.

پژوهشگران این مطالعه بر اساس نتایج به دست آمده می‌گویند که عمده‌ترین گروه‌های موافق با اشتغال زنان، شامل جونان، تحصیل‌کردگان دانشگاهی، مجردین و شهرنشینان هستند. با توجه به این‌که جامعه ما کماکان دارای ساختار سنی جوان و روند فزاینده تحصیلات عالی، تجرد و شهرنشینی است، واقعیت این است که جمعیت موافق اشتغال زنان در آینده کماکان رو به افزایش خواهد بود.

این محققان معتقدند که سیاست‌گذاری‌های مناسب در راستای تامین انتظارات این خیل عظیم و فزاینده جمعیت ضروری است. نمونه‌هایی از این سیاست‌گذاری‌ها شامل تسهیلات در راستای انعطاف‌پذیری بازار کار برای اشتغال زنان و امکان‌پذیر کردن تلفیق و ترکیب وظایف شغلی و مسئولیت خانوادگی آنان است.

در انجام این مطالعه یعقوب فروتن؛ دانشیار جمعیت‌شناسی اجتماعی دانشگاه مازندران و مینا شجاعی قلعه نی؛ دکتری جامعه‌شناسی مسائل اجتماعی ایران، مشارکت داشتند.

یافته‌های این مطالعه به صورت مقاله علمی پژوهشی با عنوان «رویکرد اجتماعی به اشتغال زنان در ایران» در مجله جامعه‌شناسی ایران منتشر شده است.