سلامت شنوایی لازمه اصلی فراگیری و رشــد زبان و گفتار در کودکان است و باتوجه به اینکه کم‌شنوایی از شایع‌ترین آسیب‌های حسی است، سازمان بهزیستی برنامه کشف و مداخله زودهنگام شنوایی نوزادان را در دستور کار دارد.

برنامه غربال شنوایی بدو تولد، برنامه‌ای کشــوری و بســیار مهم اســت. از آن جــا که کم‌شنوایی از شایع‌ترین آسیبهای حسی است و شیوع آن بالاتر از کم کاری تیروئید و سایر اختلالاتی است که در روزهای اولیه پس از تولد غربالگری آنها انجام می‌شود، لذا برنامه کشف و مداخله زودهنگام شنوایی نوزادان توسط سازمان بهزیستی کشور در حال انجام است.

هدف از این برنامه، غربال شنوایی تمام نوزادان تا قبل از سن یک ماهگی، ارزیابی و تشخیص کم شنوایی تا سه ماهگی و مداخله تا شش ماهگی است. در مرحله غربال شنوایی، با استفاده از دستگاه‌های تمام خودکار از دو آزمایش ساده، سریع و بی‌خطر به نام‌هــای OAE و AABR استفاده می‌شــود.

در هــر دو آزمایش، صداهایی بی‌خطر، آهســته و ایمن به گوش نوزاد در حــال خواب ارائه می‌شود. این آزمایش‌ها از ساعاتی چند بعد از تولد قابل انجام هستند.

نکته مهم آن است که آزمایشهای مرحله غربال شنوایی، ساده و اولیه هستند و نمی‌توانند شنوایی نوزاد را به طور کامل نشان دهند. لذا برای بررسی دقیق‌تر در مواردی که نوزاد در مرحله غربال، ارجاع می‌شود، انجام آزمایش‌های دیگری نیاز است که در این صورت، این آزمایش‌های تشخیصی باید در مرکز تخصصی شنوایی‌شناسی به انجام برسند.

اما آزمایش OAE چیست؟

آزمایش گســیل‌های صوتی گوش یا OAE، آزمایشــی ساده، سریع و بی‌خطر که با صحت و دقت بالا تا حلزون گوش را بررسی می‌کند. این آزمایش باید در همه نوزادان انجام شود. طی این آزمایش یک گوشی کوچک درون گوش نوزاد قرار می‌گیرد و با ارائه صدای با شدت کم در مدت بسیار کوتاه، اکوهای حلزون گوش به وسیله میکروفن گوشــی اندازه‌گیری و ثبت می‌شود.

در این آزمایش از هیچ نوع اشعه یا ماده خطرناکی استفاده نمی‌شود. برای این که در این آزمایش، پاســخ‌ها دقیق‌تر باشند، رعایت این نکات ضروری است: ۱- نوزاد آرام یا خواب باشد. ۲- سر و صدا در محل آزمایش کم باشد.

این آزمایش نمی تواند میزان شنوایی را مشخص کند و فقط معین می‌کند که نوزاد باید تحت آزمایش‌های بیشــتری قــرار گیــرد یــا خیــر؟، ضمــن این کــه این آزمایــش عصب شــنوایی را بررســی نمــی‌کند و به وجود جرم یــا عفونت گوش آســیب پذیر است.

اما آزمایش AABR چیست؟

آزمایش پاسخ خودکار ساقه مغز شنوایی یا AABR ، آزمایشی ساده، ســریع و بی‌خطر که با صحت و دقت بالا عصب و ســاقه مغز شــنوایی را بررســی می‌کند و برای غربال شنوایی نوزادان طراحی شده اســت. در حال حاضر انجام این آزمایش برای نوزادانی که دارای عامل خطر کم شنوایی هستند، و یا در آزمایش OAE پاسخ نمی‌دهند، ضروری است.

طی این آزمایش گوشی کوچک درون گوش نوزاد قرار می‌گیرد و صدای بی‌ضرر و با شدت کم به گوش او ارائه می‌شود. همزمان از طریق سه الکترود که روی پیشانی، گونه و پشت گردن چسبانده شده، پاسخ‌های عصب و ساقه مغز شــنوایی جمع‌آوری و ثبت می‌شود. مدت زمان ایــن آزمایش از آزمایش OAE تا حدی بیشــتر اســت. این آزمایش کاملا بی‌خطر است و از هیچ نوع اشعه یا ماده مضری استفاده نمی‌شود.

نتیجه گذر در آزمایش غربال نوزاد دارای عامل خطر به چه معناست؟

یعنی نتیجه غربال شــنوایی نوزاد در هر دو گوش در حد انتظار بوده و در حال حاضر نیاز به کار اضافه نیست. ولی از آن جا که نتیجه گذر تضمین همیشگی سلامت شنوایی نیست و وجود عوامل خطر در پرونده پزشکی می‌تواند به صورت تاخیری شنوایی کودک را به مخاطره بیندازد. توصیه می‌شود در صورت داشــتن عوامل خطر کم‌شــنوایی تا سن ۳ سالگی هر ۶ ماه، کودک را تحت بررسی شــنوایی با آزمایش معتبر در مرکز شنوایی شناسی قرار دهید.

نکته حائز اهمیت این است که سلامت شنوایی لازمه اصلی فراگیری و رشــد زبان و گفتار در کودکان است لذا در کارت و برگه‌های تحویلی، شاخص‌ها و نشانه‌های مهم رشد طبیعی زبان و گفتار کــودک در ماه‌های مختلف به زبانی ســاده آورده شده اســت. والدین آن را مطالعه و پیش خود محفوظ نگهدارند و در صورت بروز مشــکل در این روند رشد به پزشک یا متخصص شنوایی شناسی مراجعه کنند.

اما نتیجه گذر در آزمایش غربال نوزاد بدون عامل خطر به چه معناست؟ یعنی نتیجه غربال شــنوایی نوزاد شــما در هر دو گوش در حد انتظار بــوده و در حال حاضر مورد مشــکوکی وجود نــدارد. در برگه‌های پاسخ، شاخصها و نشانه‌های مهم رشد طبیعی زبان و گفتار کودک در ماههای مختلف به زبانی ســاده آورده شــده است. والدین باید آن را مطالعه کنند و در صورت وجود یا بروز مشکل در این روند رشدی، به پزشک یا متخصص شنوایی شناسی مراجعه کنمئ. نکات مهم قابل ذکر این که الگوی صحیح شــیردهی را رعایت کنند و در صورت بروز زردی باالا و عفونتهای مختلفی از جمله مننژیت و … تکرار مجدد آزمایش شنوایی توصیه می‌شود. همچنین از آن جا که برای تمام افراد جامعه انجام سالیانه آزمایش شنوایی پیشــنهاد می‌شــود، این روند در مورد کودک نیز صدق می‌کند.

فهرستی از عوامل خطر کم‌شنوایی در نوزادان و شیرخواران:

– سابقه خانوادگی کم شنوایی

– ازدواج فامیلی

– نارس بودن (کمتر از ۳۷ هفته)

– بستری شدن بیش از ۴۸ ساعت در NICU

– بدشکلی‌های سر و صورت

– عفونت‌های داخلی رحمی شامل: سرخجه مادرزادی، توکسوپالسموز، CMV، هرپس و سفلیس

– مصرف داروهــای اتوتوکســیک مانند: جنتامایســین، استرپتومایســین ، سیس‌پلاتین و…

– سابقه ابتلا به مننژیت

– ســابقه ضربه به ســر که منجر به بســتری شــیرخوار در بیمارستان شود

– سابقه استفاده از ونتیلاتور

-کشت خون مثبت و زردی بــالا و تعویــض خون را شامل می شود.