جمعهٔ سیاه یا همانBlack Friday که در میان مردم به «حراج جمعه» نیز شهرت دارد، در آمریکا روز بعد از روز شکرگزاری که عملاً آخرین جمعهٔ ماه نوامبر به‌شمار می رود اطلاق شده و در عمل آغاز آیین خرید برای کریسمس است.

در واقع جمعهٔ سیاه، یک روز تعطیل نیست، اما اکثر شرکت‌ها این اجازه را به کارکنان خود می‌دهند که این روز را مرخصی گرفته و به خرید سال نو بپردازند. سال‌ها است که این روز، شلوغ‌ترین روز برای فروشنده‌ها است. هر چند آمریکای شمالی محل اصلی رخداد این سنت است، اما همچون بسیاری از سنت‌های دیگر این منطقه، این سنت نیز به کشورهای دیگر حتی در خاورمیانه و ایران سرایت کرده‌است. این روز به قدری اهمیت دارد که فروشگاه‌ها پیش از ساعت ۴ صبح کار خود را آغاز کرده و مردم از همان زمان برای خرید به فروشگاه هجوم می‌آورند و باید تا پیش از آغاز شب خرید کرده باشند.

روزی برای پاسداشت یک کلاهبرداری بزرگ!

قرن‌ها است که صفت سیاه در فرهنگ‌های مختلف برای توصیف رویدادی بدشگون استفاده می‌شد. در تاریخ آمریکا نیز همین سنت دیده می شود و عبارت «جمعه سیاه» به رسوایی بازار طلا، در روز ۲۴ سپتامبر سال ۱۸۶۹ اشاره دارد. پس از پایان جنگ داخلی آمریکا، بین ایالات متحده آمریکا و ایالات مؤتلفه آمریکا، نوبت به دوران دوازده ساله بازسازی آمریکا رسید. بدین ترتیب، ایالت‌های شکست خورده جنوبی، مورد بازسازی ایالت‌های شمالی پیروز قرار گرفتند. دو تن از زمین خواران آن دوره به نام جِی گولد و جیمز فیسک به واسطه خریدهای عمده در مدتی کوتاه، انحصار موقت طلا را به دست گرفتند. آن‌ها از این طریق سود کلانی به دست آوردند. دولت وقت که به‌موقع متوجه این سوءاستفاده نشد، حجم طلای بالایی را روانه بازار کرد تا قیمت از دست رفته ثابت شود. اما در نهایت، زندگی بسیاری ویران شد، و از آن روز به نام جمعه سیاه یا بلک فرایدی یاد می‌شود.

با این حال رفته رفته عبارت جمعه سیاه تغییر معنایی داد و از یک مفهوم بدشگون، به اتفاقی خوشایند در اقتصاد تبدیل شد.

از اولین کاربردهای ثبت‌شده عبارت بلک فرایدی، می‌توان به مجله (Factory Management and Maintenance) در نوامبر سال ۱۹۵۱ اشاره کرد. در آن دوران کارگران به صورت دسته جمعی با همدیگر توافق می‌کردند، و به بهانه‌های مختلف مرخصی می‌گرفتند. بدین ترتیب، فردای روز عید شکرگزاری (روز جمعه) به کارخانه‌ها نمی‌رفتند و تعطیلاتی چهار روزه داشتند. (پنجشنبه، جمعه، شنبه و یکشنبه). اما مثل بسیاری از کلمات دیگر زبان انگلیسی، کار برد عبارت بلک فرایدی به این صورت جا نیفتاد تا اینکه اتفاقی دیگر رخ داد.

ماجرا از این قرار بود که در گذشته، قانونی نانوشته بین حسابداران رایج بود. در ترازنامه‌های خود، اگر صورت سود و زیان آنان منجر به ضرر می‌شد؛ از جوهر قرمز استفاده می‌کردند. استفاده از جوهر قرمز رنگ، تنها جهت نمایان‌تر شدن ضرر در بیلان بود. اما اگر صورت سود و زیان به سود می‌انجامید، از جوهر مشکی استفاده می‌شد. در اوایل دهه ۶۰ میلادی، حسابداران همیشه فردای روز عید شکرگزاری، حساب‌های خود را مشکی رنگ می‌دیدند. این روز سرآغاز موج سود و خریدهای پیش از عید به حساب می‌آمد. از این رو، بین خود آن را «بلک فرایدی» به معنای جمعه {جوهر} مشکی نام‌گذاری کردند.

در سال ۱۹۶۱، پلیس فیلادلفیا پنسیلوانیا، و راچستر نیویورک به خاطر شلوغی و ترافیک خیابان‌ها در این روز، آن را بلک فرایدی خواندند. به نظر کارشناسان روابط عمومی آن دوران، استفاده از عبارت بلک فرایدی یا جمعه سیاه کاربرد مناسبی نبود. چراکه کلمه «سیاه» نشان دهنده رویدادی بدشگون است. آنان به رسانه‌ها و مردم پیشنهاد کردند، به‌جای «جمعه سیاه» یا «شنبه سیاه» از عباراتی مثل «جمعه بزرگ» یا «شنبه بزرگ» استفاده کنند. اما این عبارات معادل‌سازی شده نیز عمر چندانی نداشتند.

در ایران امسال بلک فرایدی رنگ و بویی متفاوت از سالهای قبل دارد. هرچند تخفیف های وسوسه کننده، مشتریان را ترغیب به خرید می کند، اما فشارهای اقتصادی سه سال اخیر به دلیل تحریم های آمریکا و نیز شیوع کرونا، در عمل باعث شده تا بسیاری از خانواده های ایرانی امسال نقدینگی زیادی برای خرید جمعه سیاه نداشته باشند

در اتفاقی دیگر، در سال ۱۹۷۵ میلادی در روزنامه نیویورک تایمز، به عبارت بلک فرایدی به‌کاربرده شد. در اینجا نیز، منظور شلوغ‌ترین روز خرید و سنگین‌ترین ترافیک جاده‌ها بابت خرید مردم بود. تا اوایل دهه ۸۰ میلادی همچنان برخی از شهرها و ایالت‌های آمریکا از این عبارت استفاده نمی‌کردند. اما کسانی که آن عبارت را شنیده بودند، مفهومی یکسان در ذهنشان تداعی می‌شد: «فرصتی طلایی برای خرید». آغاز فصل خریدهای عید کریسمس و روزی شاد. حتی باوجود کلمه «سیاه» در این عبارت، هیچ‌کس آن را روزی سیاه و تباه نمی‌دانست.

در مفهوم جدید، رقابت افراطی مغازه داران به حدی رسید که این حراجی، در صبح عید شکرگزاری آغاز شد. به این بهانه که خریداران در ترافیک جمعه سیاه نمانند؛ فروشگاه (kmart)، در سال ۲۰۰۹ حراجی بلک فرایدی را از ساعت ۷ صبح پنجشنبه شروع کرد. پس از آن فروشگاه‌های زیادی از این تغییر ساعت پیروی کرده، و در ساعات ۸ و ۹ صبح پنجشنبه به جنس‌های خود چوب حراج زدند. رسانه‌ها جهت عدم استفاده از عبارت بدشگون «سیاه» برای توجیه این روز آن را «پنجشنبه طوسی» یا «پنجشنبه قهوه‌ای» هم نامیدند. اما شاید در آینده این عبارات هم در زبان انگلیسی رواج پیدا نکنند، و عبارتی جدید به نام بلک ترزدی (پنج‌شنبه سیاه) وارد فرهنگ واژگان انگلیسی شود.

رفته‌رفته با جا افتادن خریدهای اینترنتی، فروشگاه‌های آنلاین هم در رویداد بلک فرایدی حضور یافتند. رقابت در صف‌های طولانی، پدیده‌ای متفاوت در کشورهای دیگر است. همان‌طور که مردم برای فیلم‌های معروف سینمایی، از چندین ساعت قبل با صندلی و تجهیزات کامل گذران وقت حاضر می‌شوند، در مورد بلک فرایدی نیز، این امر بسیار پررنگ‌تر بود. بسیاری از مردم فرصت ایستادن در صف‌های طولانی را نداشتند، و ترجیح آن‌ها این بود که روز عید شکرگزاری پیش خانواده خود باشند. فروشگاه‌های آنلاین، در دوشنبه بعد از شکرگزاری (پایان تعطیلات چهار روزه عید)، پیشنهادهای آنلاین جذاب خود را ارائه می‌دادند. بدین‌صورت، کسانی که موفق به حضور در بلک فرایدی نشده بودند، یا دیر به پیشنهاد موردنظر خود رسیدند هم، شانسی دوباره پیدا می‌کردند. در موارد بسیاری، رویداد بلک فرایدی آنلاین یک هفته کامل طول می‌کشید و آن را با عبارات (Cyber Monday) و (Cyber Week) توصیف می‌کنند. روشن است که در دوران کرونا که حضور در خیابانها برای خرید ممنوع شده، بلک فرایدی بیش از آنکه حضوری باشد، به سنتی آنلاین بدل گشته است.

سیاهی واقعی یک روز سفید

خشونت، جرم و درگیری در جمعه سیاه یکی از دلایلی است که پلیس این نام را برای این روز در نظر گرفته‌است؛ که ریشه در قتل‌ها و درگیری‌های این روز در فروشگاه‌های مختلف دارد. از جمله سال ۲۰۱۰ که در فروشگاه زنجیره ای وال مارت درگیری‌های خریداران منجر به ۱۰ کشته و ۱۱۱ مصدوم شده‌است که پس از این حادثه هشتگ #Walmartfights ایجاد شد.

بدترین جمعه سیاه مربوط به سال ۲۰۰۸ می‌باشد که یک نگهبان فروشگاه وال مارت با وجود قد ۱۹۵ سانتی و وزن ۱۲۲ کیلویی در زیر پای هجوم بیش از ۲۰۰۰ نفر به دلیل خفگی جان سپرد و یک زن حامله نیز صدمه جدی دید. در سال ۲۰۰۹ پلیس به دلیل خشونت زیاد وارد فروشگاه وال مارت شد. در سال ۲۰۱۰ هجوم مردم در ساعت ۵ صبح چاره ای برای خروج اضطراری کارمندان فروشگاه نگذاشت، در سال ۲۰۱۱ زنی در فروشگاه وال مارت برای خرید یک دستگاه wii به سمت جمعیت اسپری فلفل پاشید، در سال ۲۰۱۲ در بیرون فروشگاه وال مارت به دلیل درگیری برای جای پارک دو نفر به همدیگر شلیک کردند، در سال ۲۰۱۳ پلیس به یک دزد فروشگاه شلیک کرد، در سال ۲۰۱۶ سه نفر در شهرهای ایالت‌های تنسی، نیوجرسی و نوادا مورد شلیک قرار گرفتند که یکی از آنان فوت کرد، در سال ۲۰۱۷ پنج نفر از اهالی آلاباما در طی درگیری زخمی شدند و پلیس این شهر فروشگاه برلوس را در آن روز تعطیل کرد و…

جرم در روز جمعه سیاه تنها به قتل و درگیری‌ها ختم نمی‌شود بلکه گران‌فروشی نیز یکی دیگر از جرم‌های این روز است که فروشگاه‌های مختلف مرتکب این کلاهبرداری می‌شوند. طبق تحقیقات سایت WalletHub , چهارده درصد از کالاهای فروش رفته در این روز قیمتی برابر با روزهای عادی دارند و هفده درصد فروش جمعه سیاه نیز حتی قیمتی بالاتر از قیمت این روز دارند.

تخفیف، کلید رونق جمعه سیاه

فلسفه اصلی حراج جمعه تخفیف بر روی تمامی کالاها است. تخفیفی که باعث ترغیب مشتریان برای رفع نیازهای خود با هزینه کمتر در آستانه سال نو، و خالی شدن انبار فروشگاه‌ها با حاشیه سودی کمتر است. اما در سال‌های اخیر رقابت بین فروشنده‌ها به حدی بالا گرفت که مفهومی به نام Doorbuster به وجود آمد. اما Doorbuster به چه معنا است؟ همان‌طور که می‌دانید کلمه Door به معنای «در» بوده و کلمه Buster به معنی انفجار یا شکستن چیزی است. به همین دلیل کالاهای با تخفیف ویژه را Doorbuster نامیدند زیرا این کالاها باعث صف کشیدن مردم پشت درهای فروشگاه شده و حتی در بسیاری از موارد نیز تراکم جمعیت مشتریان باعث شکسته شدن در فروشگاه شد.

کالاهای با تخفیف ویژه در واقع یکی از کاتالیزورهای حراج جمعه بوده و افراد زیادی را به خود جلب می‌کنند. این کالاها عموماً از محصولات بسیار جذاب بازار نظیر گوشی‌های پرچم‌دار، تلویزیون‌های بزرگ، آخرین نسل دوربین‌ها یا آخرین و گران‌قیمت‌ترین لباس‌ها هستند که با تخفیفی باورنکردنی حتی تا ۷۰ درصد زیر قیمت اصلی خود عرضه می‌شوند. طبیعی است که فروشنده برخی از این کالاها را با ضرر عرضه می‌کند و فروش انبوه آن‌ها کار غیرعقلانی است. به همین دلیل تعداد کالاهای با تخفیف ویژه (Doorbuster) محدود بوده و عموماً در همان ثانیه‌های اول شروع حراج به پایان می‌رسند.

البته به‌طور معمول، ساعت ثابتی را نمی‌توان به شروع رویداد بلک فرایدی نسبت داد. با بالا گرفتن رقابت فروشگاه‌های حقیقی، هرکس سعی در جلو کشیدن ساعت این روز داشت. بازماندن مغازه‌ها در کل ساعات شب، روال عادی این روز است. در سال‌های گذشته، مغازه‌ها رأس ساعت ۱۲ بامداد، در فروشگاه‌های خود را باز می‌کردند. در سال ۲۰۱۰، فروشگاه‌های زنجیره‌ای (Toys "R" Us) ساعت ۱۰ شب روز عید شکرگزاری، حراجی بلک فرایدی را آغاز کردند. بسیاری باعرضه نمونه محصولات رایگان، مثل مداد شمعی و کتاب‌های نقاشی مشتری‌ها را جذب می‌کردند. بسیاری از برندهای معتبر، نظیر ویکتوریا سیکرت (Victoria's Secret)، نایکی (Nike) و پوما (Puma) از ساعات اولیه صبح عید شکرگزاری بلک فرایدی را شروع می‌کنند؛ و تا ۱۱ شب جمعه ادامه می‌دهند. برعکس آن‌ها، مغازه‌هایی هم بودند که در ساعات عادی روز جمعه حراجی را شروع، و تا ۲ بامداد شنبه ادامه می‌دادند.

رونق بیشتر حراج جمعه در فروشگاه‌های آنلاین

با شروع سلطنت فروشگاه‌های آنلاین در بلک فرایدی سال ۲۰۰۵، شیوه جدیدی از حراجی‌ها در تاریخ ثبت شد. سود حاصل از فروش آنلاین همه‌ساله از سال قبل بیشتر می‌شود. در سال ۲۰۱۳، سود حاصل از فروش در روز «دوشنبه آنلاین»، نسبت به سال قبل ۱۸٪ بیشتر بود. این سود، به رقم ۱٫۷۳ میلیارد دلار رسید. در سال ۲۰۱۴، به میزان ۱۷٪ از سال قبل بیشتر شد، و مرز ۲ میلیارد دلار را هم شکست؛ و در سال ۲۰۱۷ دوشنبه آنلاین توانست رکورد فروش اینترنتی را در آمریکا بشکند و ۱۶٪ بیشتر از سال قبل، یعنی سال ۲۰۱۶ بفروشد و به رکورد ۶٫۵۹ میلیارد دلار برسد. برنده واقعی این حراج کسی جز جف بیزوس رئیس سایت آمازون نبود که توانست با فروش فوق‌العاده در دوشنبه آنلاین ثروت خود را به ۹۹٫۶ میلیارد دلار رسانید و به عنوان ثروتمندترین فرد روی جهان معرفی شد. فروشگاه‌های شرکت آمازون، eBay و علی بابا از اصلی‌ترین برگزارکننده‌های حراج جمعه در سراسر دنیا به‌شمار می‌روند.

از یاد نباید برد که استثنایی‌ترین روز حراجی در دنیا یا همان بلک فرایدی (حراج جمعه) این روزها همه گیر شده‌است. در اکثر نقاط دنیا این روز به عنوان پادشاه حراجی‌ها به رسمیت شناخته شده و برگزار می‌شود. خریداران همواره به این روز به عنوان فرصتی طلایی برای خرید نگاه کرده و نوع و تاریخ برگزاری این حراجی در هر یک از کشورهای دنیا با توجه به فرهنگ آن‌ها متغیر است.

در ایران فروشگاه‌های اینترنتی و همچنین فروشگاه‌های کوچک و خرده‌فروشی‌ها، به‌این مورد توجه داشته و تخفیفاتی را ارائه می‌دهند. رقابت فروشگاه‌ها در این روز باعث واقعی بودن بیشتر تخفیف‌ها شده‌است. همچنین گاهی برخی فروشگاه‌های اینترنتی از یک هفته قبل با ایمیل‌ها و پیامک‌هایی به اطلاع مردم می‌رسانند که فروش هیجان انگیز در این روز آغاز خواهد شد. همین حالا با نگاهی به تبلیغات سایت خبر فوری می توانید ببینید که چطور برندهای مختلف سعی می کنند شما را برای بلک فرایدی دعوت به خرید بیشتر کنند.

چین باستان مراسم بلک فرایدی ندارد. دلیل آن هم برگزاری روز مجردها (Singles' Day) درست یک هفته پیش از آن است. درست در تاریخ یازدهم، یازدهمین ماه میلادی، مردم چین روز مجردها را جشن می‌گیرند

با این حال از آنجایی‌که این کشور اصلی‌ترین برگزارکننده حراج بلک فرایدی و منشأ آن است، آخرین جمعه ماه نوامبر در آن حال و هوایی ویژه‌ای دارد. تقریباً می‌توان گفت هیچ‌یک از فروشگاه‌های آفلاین و آنلاین آمریکا نیست که در این روز کالاهای خود را با تخفیف به فروش نرساند. زیرا اگر فروشگاهی با موج و شلوغی تخفیف‌های این روز همراه نشود باید قید فروش محصولات خود را زده و دست‌کم یک هفته‌ای را با ضرر و زیان سر کند. فروشگاه‌هایی که در آمریکا به حراج بلک فرایدی می‌پردازند را می‌توان به سه دسته تقسیم کرد. دسته اول فروشگاه‌های خرده‌فروش و نمایندگی‌های برندها، دسته دوم فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ و در آخر فروشگاه‌های آنلاین. در فروشگاه‌های حقیقی از ایالت‌هایی که بهترین پیشنهادها را ارائه می‌دهند می‌توان به تگزاس (شهر هاستون)، نوادا (شهر لاس وگاس)، کالیفرنیا (شهر لوس‌آنجلس)، مینه سوتا (شهر مینیاپولیس) و فلوریدا (شهر اورلاندو) اشاره کرد. در این بین نیویورک با نزدیک به ۷۶ هزار مغازه خرده‌فروشی و ۹ فروشگاه زنجیرهای و همچنین ایالت تگزاس با بیش از ۳۰ هزار فروشگاه خرده‌فروشی و بیش از ۶۰ فروشگاه زنجیره‌ای از بزرگ‌ترین مراکز خرید آمریکا هستند.

وقتی حراجی با سلامت پیوند می خورد

در این میان عبارت بلک فرایدی در بریتانیا مفهوم متفاوتی داشت. به‌طور معمول، آخرین جمعه پیش از کریسمس از سوی پلیس و سرویس سلامت همگانی، بلک فرایدی لقب گرفته بود. در آن روز، نیروهای دولتی خود را برای مقابله با باری آماده می‌کنند که بر روی دوش مراکز اورژانسی قرار می‌گیرد. از جمله اقدامات آن‌ها، می‌توان به برپایی مراکز سیار اورژانس در مناطق پر رفت‌وآمد شهری اشاره کرد.

با اوج گرفتن و افزایش بی‌نظیر فروش در روز بلک فرایدی در آمریکا، این حراجی در سایر کشورها نیز شکل گرفت. در سال ۲۰۱۳، شرکت آسدا (Asda) به فکر جا انداختن کاربرد بلک فرایدی در بریتانیا افتاد. برخی از فروشگاه‌های آنلاین هم به این موج پیوستند، و این اتفاق هر روز فراگیرتر می‌شود. رفته رفته خرده‌فروش‌های بیشتری به این موج پیوستند، و برچسب تخفیف‌های ویژه خود را روی محصولات چشمگیر زدند. نیروهای پلیس، در سرتاسر بریتانیا به فروشگاه‌های حقیقی کشیده می‌شدند. فروشگاه‌های بی‌تجربه، نمی‌توانستند سیل خریداران را کنترل کنند. موارد بی‌شماری از آسیب‌های جزئی گرفته تا سرقت از مغازه‌ها در این روز اتفاق می‌افتاد. در سال ۲۰۱۵ میزان خرید محصولات از فروشگاه‌های حقیقی و آنلاین مرز ۲ میلیون پوند را رد کرد. در همین سال بلک فرایدی پرمنفعت‌ترین روز خرید در بریتانیا لقب گرفت و در رتبه اول ایستاد.

به جز این، روسیه از کشورهایی است که بلک فرایدی در سال‌های اخیر وارد آن شده‌است و به دلیل تقویمی که دارد همواره یک روز پس از کشورهای دیگر این حراجی را برگزار می‌کند.. البته این کشور با مساحتی بالغ بر ۱۷ میلیون کیلومترمربع را نمی‌توان تنها یک کشور دانست. اما مردم روسیه تا ۵ سال گذشته علاقه چندانی به بلک فرایدی نشان نداده بودند. در روسیه نیز همانند اکثر کشورهای دنیا بلک فرایدی کم‌کم رونق گرفته و وارد فرهنگ آن‌ها شد. در سال‌های ۲۰۱۰ میلادی بود که برخی از مغازه‌دارها علی‌الخصوص فروشگاه‌های لوازم الکترونیکی، کالاهای خود را در جمعه آخر ماه نوامبر با تخفیف ویژه و تحت عنوان تخفیف پایان سال به فروش می‌رساندند.

البته بلک فرایدی در روسیه ابتدا بافرهنگی کاملاً غلط رواج پیدا کرد. مغازه‌دارهایی که در کشورهای غربی دیده بودند مشتریان برای خرید محصول با یکدیگر دعوا می‌کنند، تنها از اسم این حراجی استفاده کردند. فروشگاه‌های روسیه بر روی تمام ویترین محصولات خود برچسب حراجی را زدند اما هیچ‌یک از کالاها با تخفیف عرضه نشده و حتی بر خی فروشندگان کالاهای خود را با قیمتی بالاتر از روزهای عادی عرضه می‌کردند. این اقدام باعث ناامید شدن خریداران شده و تأثیری کاملاً برعکس انتظار را داشت. رفته‌رفته باگذشت تنها چند سال فرهنگ بلک فرایدی در بین فروشندگان کوچک و بزرگ روسیه نیز جا افتاد و کالاها با تخفیف‌های چشمگیرتری عرضه شدند. البته تأثیر فروشگاه‌های آنلاینی همچون آمازون در ترویج درست فرهنگ خرید در روسیه را نیز نباید نادیده گرفت. در سال ۲۰۱۵ تب بلک فرایدی به حدی بالا رفت که طبق نظرسنجی صورت گرفته بیش از ۹۰ درصد فروشندگان برای شرکت در بلک فرایدی ۲۰۱۶ اظهار علاقه‌مندی کردند. حال بلک فرایدی در روسیه به‌جایی رسیده که کارشناسان و تحلیل گران احتمال رکورد زنی آن را می‌دهند. سال گذشته مشتریان روسی تنها در یک روز جمعه بیش از ۶۸۰ میلیون دلار پول خود را صرف خرید کردند که برای کشوری که تنها چند سال است بافرهنگ بلک فرایدی آشنا شده رقم بسیار بالا و قابل‌توجهی است.

در روسیه برندها و فروشگاه‌های متعددی در حال فعالیت هستند اما نخستین فروشگاهی که فرهنگ حراج جمعه را در این کشور پهناور پیاده کرد، فروشگاه آنلاین Promokodabra بود. این فروشگاه کار خود را ابتدا در اتریش آغاز کرده و سپس مدل کسب‌وکار خود را در روسیه نیز پیاده کرد و هم‌اکنون در ۱۲ کشور فعالیت دارد. از دیگر پیشتازان بلک فرایدی در روسیه می‌توان به فروشگاه‌های Ozon.ru, Otto, Phillips و Wikimar اشاره کرد. پیش‌بینی کارشناسان در حراجی جمعه سال جاری این است که هر یک از مشتریان این حراجی بیش از ۴۵۰۰ روبل یعنی معادل ۱۳۴ دلار خرید کنند.

به جز روسیه، فرانسه هم دیگر کشوری است که حراجی در آن رونق دارد. هرچند صرف یک کشور توسعه یافته بودن، دلیل نمی‌شود سنتی مثل بلک فرایدی چندین دهه در فرانسه قدمت داشته باشد. پایتخت مد جهان تنها در سال ۲۰۱۴ با پدیده بلک فرایدی آشنا شد. تاجران و مغازه داران، به مرور این سنت را در فرانسه جا انداختند. غول‌هایی مثل اپل و آمازون هم در همین سال با تخفیف‌های ۸۵ درصدی مردم را به فروشگاه‌های خود می‌کشیدند. فرانسه زبان‌ها نیز از ترجمه لغت به لغت این عبارت استفاده می‌کنند، و آن را (Vendredi noir) یا همان بلک فرایدی می‌خوانند.

به جز فرانسه، همسایه سردتر و شمالی آمریکا سال‌ها بود که اسم بلک فرایدی به گوشش خورده بود. در دورانی که ارزش دلار کانادایی از آمریکایی بیشتر بود، برای خرید به آمریکا سفر می‌کردند. مردم این کشور، نه تنها برای حراجی بزرگ بلک فرایدی، بلکه برای خریدهای جزئی خود هم همسایه گرم‌تر خود را انتخاب می‌کردند. در سال‌های اخیر که تفاوت ارزش این دو دلار کمتر شد، فروشگاه‌های کانادایی دست به کار شده تا از مهاجرت مردم به جنوب جلوگیری کنند. امروزه، بلک فرایدی به سبک آنلاین رواج بیشتری در کانادا پیدا کرده. این سنت در سال ۲۰۰۸ شروع شد، و در ۲۰۱۲ به اوج خود رسید.

سنت جمعه سفید و جشن مجردها در آسیا

در این میان نباید از فروش حراجی ها در مناطق آسیایی چشم پوشید. بلک فرایدی در هند هم شهرت پیدا کرد. تعداد فروشگاه‌های آنلاینی که این سنت را گسترش می‌دهند، رو به رشد است. بازارهای اینترنتی بزرگ در هند این روز حراجی را برگزار می‌کنند. شرکت‌هایی مثل (Flipkart), (Snapdeal) و آمازون تخفیف‌های جذابی در این روز به مشتریان خود می‌دادند.

رویداد سه روزه دیگری به نام جشنواره بزرگ فروش‌های آنلاین (GOSF)، در ماه دسامبر در این کشور رواج دارد. اما برای متمرکزسازی فرصت‌های طلایی خرید در روز بلک فرایدی، شرکت‌هایی نظیر گوگل حضور خود را در این جشنواره قطع کردند. میل به برگزاری بلک فرایدی بین جمعیت یک میلیاردی این کشور روز به روز بیشتر می‌شود.

برخلاف هند، چین باستان مراسم بلک فرایدی ندارد. دلیل آن هم برگزاری روز مجردها (Singles' Day) درست یک هفته پیش از آن است. گوآن جون جیه (Guanggun Jie) درست در تاریخ یازدهم، یازدهمین ماه میلادی، مردم چین روز مجردها را جشن می‌گیرند. قدمت برگزاری آن به اوایل دهه ۹۰ میلادی برمی‌گردد. دلیل آن هم وجود چهار رقم یک در این تاریخ است (۱۱/۱۱). فروش آنلاین این روز بزرگ در چین همه ساله رو به رشد است. ۹٫۳ میلیارد در سال ۲۰۱۴ خرید در سایت‌های آنلاین و ۱۴٫۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۵ از جمله رکوردهای فروش آنلاین در این روز به حساب می‌آید.

در پاکستان، سنت بلک فرایدی توسط فروشگاه آنلاین (Daraz.pk) برای اولین بار معرفی شد. در سال ۲۰۱۵ به مدت سه روز، این فروشگاه محصولات خود را با تخفیف‌های ویژه در اختیار مشتریان خود قرارداد. این رویداد با همکاری شرکت مخابراتی تلنور پاکستان (Telenor Pakistan) برگزار شد.

در امارات متحده عربی، فروشگاه آنلاین قدرتمند این روز را اولین بار برگزار کرد. در سال ۲۰۱۴، این فروشگاه ادعا کرد که به لطف ۱۰ هزار پیشنهاد ویژه خود توانسته میلیون‌ها کاربر اینترنتی را به سایت خود جذب کند. با وجود معروف بودن این روز به بلک فرایدی، (souq) صفت سفید را متناسب فرهنگ مردم محلی دانست. امروزه در کنار عبارت جهانی بلک فرایدی، در حوضه خلیج فارس عبارت وایت فرایدی یا جمعه سفید رسمیت بیشتری یافته است.

در میان کشورهای آفریقایی هم بد نیست به نیجریه اشاره کنیم. در نیجریه، نیز بلک فرایدی توسط غول‌های آنلاین (Konga) و (Jumia) به این کشور عرضه شد. امروزه فروشگاه (Jumia) با فروش تی‌شرت‌های بلک فرایدی، هیجان این روز را زنده نگه می‌دارد. سابقه حضور بلک فرایدی در نیجریه بیشتر از سایر کشورهای مطرح است. بسیاری از تولیدکنندگان به‌طور مستقیم اجناس را به این کشور ارسال نمی‌کنند. برای همین منظور برنامه‌هایی نظیر سایت (mallforafrica) این امکان را برای مشتریان فراهم می‌کنند.

راهبردی برای شکست رکود بازار

در ایران امسال بلک فرایدی رنگ و بویی متفاوت از سالهای قبل دارد. هرچند تخفیف های وسوسه کننده، مشتریان را ترغیب به خرید می کند، اما فشارهای اقتصادی سه سال اخیر به دلیل تحریم های آمریکا و نیز شیوع کرونا، در عمل باعث شده تا بسیاری از خانواده های ایرانی امسال نقدینگی زیادی برای خرید جمعه سیاه نداشته باشند و برای آنها این جمعه، واقعا «سیاه» باشد.

با این حال بازاریانی که در ماه های گذشته شاهد افت شدید فروش بوده و حتی ناچار به تعطیلی واحدهای فروش خود شده اند، امید دارند که این روز بتواند طلسم رکود یک سال اخیر را که از آبان سال پیش اوج گرفت را شکسته و آنها را از ورشکستگی نجات دهد.

badoorbin.com
akhbarazad.com
منبع : خبرفوری