سیاسی/ انتخابات شاید بتوان بر اساس نظریه "اوج – پایان" شانس پیروزی همفکران رئیس جمهور را بالا بدانیم؛ اما نباید فراموش کرد که احتمالات فراوانی در راه تحقق این امر وجود دارد.

به گزارش خبر فوری، شاید بعد از عملکرد بسیار بد دولت در سالهای 96 تا 99 کمتر کسی احتمال ریاست جمهوری یکی از نزدیکان روحانی یا اعضای کابینه‌اش در سال 1400 را بدهد. البته هنوز هم این احتمال کم است و دولت روحانی چنان در مواجهه با مشکلات عدیده اقتصادی و اجتماعی و به خصوص سلامت گرفتار است که شاید بی راه نباشد که عمر سیاسی او و نزدیکانش را رو به پایان بدانیم.

با این حال، نباید فراموش کرد که سیاست عرصه احتمالات و امکانات شگفت انگیز است. این گزاره را به این سبب می‌گویم چون انسان را موجودی شگفت انگیز، پیچیده و غیر قابل پیش بینی می‌دانم. از این جهت، نباید فراموش کرد که حوادث و تغییرات سیاسی و بین المللی در این چند ماه اخیر می‌تواند چنان طوفانی را به پا کند که حداقل شانسی را برای بقای اطرافیان رئیس جمهور در عرصه سیاسی باقی بگذارد.

آن طوفانی که شاید حسن روحانی و نزدیکانش آرزوی آن را داشته باشند، پیروزی جو بایدن در انتخابات آمریکا است. بازگشت بدون شرط جو بایدن به برجام، آزاد شدن پول بلوکه شده ایران در اروپا و کشورهای شرق آسیا مثل کره جنوبی و کاهش تورم و آرامش نسبی اقتصادی حاصل از این پولها و مسائل روانی بازار می‌تواند شرایط ماه‌های پایانی دولت روحانی را کمی بهتر کند.

شاید با خود بپرسید چگونه ممکن است مردم چهار سال شکست، ضعف و افول اقتصادی و سیاسی را فراموش کنند و مجددا به یک شبه روحانی رای بدهند؟ پاسخ شاید در سیستم ذهنی انسان باشد.

نظریه کانمن؛ معادله اوج – پایان

دنیل کانمن روانشناس و اقتصاددان آمریکایی- اسرائیلی و برنده جایزه نوبل است. او نظریه ای دارد به نام نظریه انتخاب بر اساس "معادله اوج – پایان". این نظریه توضیح دهنده بسیاری از رفتارهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی انسان‌ها است و در این مورد نیز می‌تواند به ما کمک کند. بیایید این نظریه را با یک مثال توضیح دهیم.

فرض کنید بخواهیم دو انسان را کونولوسکوپی کنیم. کونولوسکوپی رویت و بررسی قسمت انتهایی دستگاه گوارش به نام کولون یا روده بزرگ از طریق فرو کردن یک شلنگ بلند در مقعد است. این روش معمولا دردناک و آزار دهنده است. حال، فرض کنید دو نفر بخواهند این عمل را با دو روش متفاوت امتحان کنند. یکی در طول 5 دقیقه این آزمایش را انجام می‌دهد و دیگری در طول 25 دقیقه. از دو آزمایش کننده خواسته می‌شود که در هر دقیقه به میزان درد حاصل از این عمل ( از 0 تا 10) نمره دهد. نفر اول که آزمایش کوتاه مدت را تجربه کرده، در دقیقه 3 نمره 10 را به این عمل می‌دهد( که نشان دهنده اوج درد است) و در دقیقه 5(پایان آزمایش) هم نمره 8 را می‌دهد. نفر دوم که آزمایش طولانی مدت را انجام داده، در دقیقه 15 نمره 10 را به آزمایش می‌دهد(یعنی اوج درد) و در دقیقه 25(پایان آزمایش) نمره 1 را می‌دهد. کانمن معتقد است که درد کلی که فرد در تجربه کونولوسکوپی احساس می‌کند نه حاصل جمع دردهای تجربه شده بلکه میانگین نقطه اوج درد و نقطه پایانی آن است. یعنی فردی که آزمایش کوتاه مدت را تجربه کرده درد بیشتری را از فردی که عملش 25 دقیقه طول کشیده حس می‌کند.

کانمن تجربه بالا را در آزمایشی سنجید. بعد از پایان آزمایش از دو فرد آزمایش شده (که همان نمرات بالا را به تجربه خود دادند) خواست نمره کلی خود را به تجربه حاصل از کونولوسکوپی و درد آن بدهند. فردی که در 5 دقیقه آزمایش را گذرانده بود نمره 8.5 را داد و فردی که در 25 دقیقه آزمایش را به اتمام رسانده بود نمره 4.5 را به درد حاصل از کونولوسکوپی خود داد. این دو عدد تقریبا برابر با میانگین 10 و 8(اوج درد و درد در لحظه پایانی شخص اول) و 10 و 1 (اوج درد و درد در لحظه پایانی شخص دوم) است. این نشان می‌دهد دو فرد آزمایش شده اصلا توجهی به زمان سپری شده در کونولوسکوپی ندارند بلکه فقط نقطه اوج درد و درد در لحظه پایانی تجربه خود را به خاطر می‌سپارند.

امکان پیروزی یک شبه روحانی چقدر است؟

آزمایش کانمن در مورد سیاست امروز ایران نیز به خوبی قابل اطلاق است. مردم ایران تا کنون تجربه خوبی از دولت روحانی به خصوص دوره دوم آن نداشته اند. حال، فرض کنید این یک سال اخیر تجربه ای متفاوت نصیب ایران شود و همان جوی در کشور حاکم گردد که در زمان انعقاد برجام تجربه شد.

در آن زمان، بسیاری از مردم رویاهای دور و دراز و حتی خنده داری در مورد برجام داشتند و فکر می‌کردند توافق هسته‌ای تمام مشکلات کشور را حل می‌کند. در آن زمان، ظریف تبدیل به قهرمان ملی شده و بسیاری او را با امیرکبیر و مصدق مقایسه می‌کردند. البته این جو در کمتر از دو سال از بین رفت و همه پی به واقعیت بردند اما فرض کنید سال پایانی دولت روحانی مجددا چنین جوی ایجاد شود.

پیروزی بایدن می‌تواند مقدمه آزادسازی ۱۵۰میلیارد دلار پول بلوکه شده ایران باشد. این آیا دست حامیان روحانی در انتخابات را بالاتر از رقبایی که منتقد رابطه با غرب هستند، نخواهد برد؟

بعید نیست در این دوره مجددا ظریف تبدیل به قهرمان ملی شود. اگر چنین حالتی رخ بدهد، شاید بتوان بر اساس نظریه "اوج – پایان" شانس پیروزی همفکران رئیس جمهور را بالاتر بدانیم.

شاید با تمام این تفاسیر، همچنان امکان ریاست جمهوری نزدیکان روحانی و اعضای کابینه اش ضعیف باشد. شاید واعظی، آذری جهرمی و حتی ظریف در این رقابت‌ وارد نشده و در صورت ورود شکست بخورند؛ اما یک چیز مشخص است؛ امکان ریاست جمهوری شخصیتی که مجددا شعارهای روحانی از جمله دیپلماسی و گفت و گو با غرب را سر بدهد بالا می‌رود.

badoorbin.com
akhbarazad.com
منبع : خبرفوری