حضرت آیت الله خامنه ای در اولین دیدار با دولت سیزدهم توصیه های مهمی را در حوزه های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بیان کردند که در جای خود باید تبیین و تحلیل شود.
اما در حوزه سیاست خارجی، اجرای رهنمودهای رهبر انقلاب اسلامی که به نکات کلیدی آنها اشاره می شود، می تواند موجب تحول و تحرک در این حوزه گردد.
1- نکته بدیع و کلیدی این بخش از بیانات ایشان، توجه به نقش رئیس جمهور در عرصه دیپلماسی اقتصادی بود. ایشان در بخشی از سخنانشان، مسئله مهم و پر تأثیر سیاست خارجی را مورد توجه قرار دادند و با تأکید بر لزوم تحرک مضاعف در سیاست خارجی، گفتند: «جنبه اقتصادی در دیپلماسی باید تقویت شود و همچنان‌که در بسیاری از کشورها شخص رئیس‌جمهور دیپلماسی اقتصادی را دنبال می‌کند، باید دیپلماسی اقتصادیِ کشور با این نگاه تقویت شود.»
دیپلماسی اقتصادی یکی از ابزارهای کارآمد دولتها در تعاملات دوجانبه، چند جانبه و بین‌المللی است که نه تنها دسترسی به بازارهای خارجی را تسهیل می‌کند بلکه موجب کسب درآمدهای ترانزیتی، گردشگری و جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی می شود. در ایران با توجه به استقرار معاون دیپلماسی اقتصادی در وزارت امورخارجه، بسیاری از مردم و حتی کارشناسان، دستگاه دیپلماسی را مسئول کارآمدی و یا ناکارآمدی در این عرصه می دانند. در حالی که گستره دیپلماسی اقتصادی وسیع تر از وزارت امورخارجه است و وزارتخانه هایی همچون نفت، صمت، نیرو، کار، مسکن و شهرسازی، گردشگری و میراث فرهنگی،اقتصاد و دارایی، جهادکشاورزی و نهادهایی همچون اتاق بازرگانی،صنایع ومعادن، در این حوزه فعال هستند. هنگامی که شخص رئیس جمهور بر فعالیت های دیپلماتیک اقتصادی نظارت عالی داشته و امور آن را دنبال نماید، قطعا هماهنگی بیشتری میان دستگاه دیپلماسی و دیگر وزارتخانه ها و نهادهای ذیربط ایجاد خواهد شد. برای مثال مدتی طولانی است که اعزام وابسته های بازرگانی از سوی وزارت صمت، به کشورهای مختلف به دلیل عدم تامین منابع مالی با مشکل مواجه است. طبعا دستگاه وزارت امورخارجه به تنهایی نمی تواند مشکل اعزام وابسته های بازرگانی که نقش مهمی در تقویت صادرات ایران دارد را حل و فصل کند. ورود جدی رئیس جمهور به این موضوع می تواند به حل مشکل و مسائل مشابه انجامیده و موجب تقویت دیپلماسی اقتصادی کشورشود. در این روند، تمایل به تقویت روابط با همسایگان که در بیانات رهبر انقلاب نیز مورد توجه قرار گرفت، بخش مهمی از دیپلماسی اقتصادی خواهد بود.
2- بیانات حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در ارتباط با مواضع جمهوری اسلامی ایران در قبال افغانستان به عنوان «کشور برادر، هم‌زبان، هم‌دین و هم‌فرهنگ ایران» نیز فصل الخطاب بود. ایشان در خصوص این موضوع، تأکید کردند: «ما طرفدار ملت افغانستان هستیم چرا که دولتها همچون گذشته می‌آیند و می‌روند اما ملت افغانستان است که باقی می‌ماند و نوع رابطه ایران با دولتها نیز بستگی به نوع رابطه آنها با ایران دارد.»
بیانات رهبر انقلاب در واقع تصریح بر مواضع اصولی ایران مبنی بر تعامل با دولت های دارای مقبولیت مردمی، بود. به عبارتی هر دولتی که از مسیر آرای مردم و برگزاری انتخابات آزاد و عادلانه در افغانستان، شکل گیرد، از نظر ایران هم نیز مورد پذیرش قرار می گیرد. نوع رابطه ایران با این دولت نیز بستگی به نوع رابطه آن با ایران دارد. جمهوری اسلامی ایران از هر رابطه دوستانه بخصوص با کشورهای مسلمان و همسایه استقبال کرده و دوستی را با دوستی پاسخ خواهد داد. در عین حال ایران، هیچگاه شرارت و ناامنی در مرزهای خود را تحمل نخواهد کرد.
3- نکته مهم بعدی در بیانات رهبری، تصریح بر یک حقیقت مسلم یعنی آثار منفی حضور آمریکایی‌ها در افغانستان بود. رهبر انقلاب در این خصوص گفتند: «آمریکا یک قدم هم برای پیشرفت افغانستان برنداشت و افغانستانِ امروز اگر از لحاظ پیشرفت‌های مدنی و عمرانی از ۲۰ سال قبل عقب‌تر نباشد، جلوتر نیست.».
امروز اکثریت قریب به اتفاق نخبگان و صاحبنظران جهان، آمریکا را بازنده اصلی در تجاوز به افغانستان دانسته و نتیجه این حضور نافرجام را کشتار و شکنجه انسان های مظلوم، ویرانی و عدم توسعه کشور، افزایش تولید و قاچاق مواد مخدر، انتقال داعش به افغانستان و تقویت تروریسم، بجا ماندن یک ارتش ضعیف و افزایش قدرت طالبان می خوانند. مردم افغانستان و گروه های افغانی باید مراقب دسایس نرم آمریکا بوده و تقویت رویکرد ضد آمریکایی در افغانستان که می تواند به ایجاد امنیت و ثبات در این کشور کمک کند، را دنبال نمایند.
4- رهبر انقلاب در یک توصیه مهم دیگر به دولت سیزدهم گفتند: «دیپلماسی را تحت تأثیر و متصل به مسئله هسته‌ای نباید قرار دارد زیرا هسته‌ای موضوع جداگانه‌ای است که باید به شکل مناسب و شایسته کشور حل شود.» ایشان در کنار اشاره به وقاحت آمریکایی‌ها در قضیه هسته‌ای، سهم کشورهای اروپایی وهمراه با آمریکا را در کارشکنی و بداخلاقی، کمتر از آمریکایی‌ها ندانستند. با توجه به تصریح رهبر انقلاب، دولت سیزدهم و دست اندرکاران دستگاه دیپلماسی باید پشت صحنه های دیپلماسی آمریکایی را شناخته و بدون اعتماد به آنها در مذاکرات هسته ای، اهداف اصولی خود در چارچوب سیاست های ترسیم شده رهبری ، که سیاست قطعی نظام است را دنبال کنند.
* کارشناس ارشد مسائل بین‌المللی
آخرین دیدگاه