محیط‌بانان برای حفاظت از محیط زیست با چالش ها و مشکلات زیادی رو به رو هستند که یکی از مهمترین آنها ضعف‌های قانونی و اما و اگرها در تامین تجهیزات و به روزرسانی قوانین این حوزه است.

شهادت ۲ محیط بان زنجانی یکبار دیگر توجه مسوولان رده بالای کشور، مردم، رسانه ها و بسیاری از اقشار مختلف را متوجه موضوع محیط بانی کرد و آنها را درباره چرایی وقوع این حادثه و تصمیم گیری برای کاهش آن به فکر وا داشت.

محیط بانانی که علاوه بر تحمل رنج و سختی های شغل خود باید با افراد شرور و مجهز به اسلحه نظامی هم مبارزه کنند و گویا هیچ راهی برای دفاع از خود هم ندارند.

شهیدان مهدی مجلل و میکاییل هاشمی یکی از ۱۴۴ شهیدی هستند که در راه دفاع از محیط زیست و در یک جنگ نابرابر با شکارچیان غیر مجاز به شهادت رسیده اند و بسیاری از دوستداران محیط زیست را رنجیده و آزرده کرده اند.

برای آشنایی با مهمترین مشکلات شغل محیط بانی و شناخت روحیات و صفات شهید مهدی مجلل که دانشجوی یکی از دانشگاه های استان قزوین بود، گفت و گویی را با نرگس کارگری دکترای محیط زیست و عضو هیات علمی دانشگاه و استاد این شهید سرافراز ترتیب داده ایم.

محیط بانان در حفاظت از محیط زیست چه نقش و جایگاهی دارند؟

با توجه به اهمیت محیط زیست و تخریب بخش های زیادی از آن، کارشناسان محیط زیست در سطح دنیا به این نتیجه رسیدند که باید بخش هایی از محیط زیست طبیعی را محافظت بیشتری کرد تا به شکل اصلی خود باقی بماند و به همین جهت مناطقی از کره زمین را مشخص کردند تا حفاظت بیشتری بر آنها صورت گیرد.

اگر فرض کنیم کل زمین اقیانوس است مناطقی از این اقیانس را مانند جزیره مشخص کردند که بیشتر حفاظت شود و آن مکان، مناطق حفاظت شده نامگذاری شد و در ایران هم سازمان محیط زیست مناطق چهارگانه محیط زیست را تعریف کرد.

پارک های ملی، آثار طبیعی ملی، منطقه حفاظت شده و پناهگاه حیات وحش چهار منطقه تعریف شده تحت حفاظت سازمان حفاظت محیط زیست هستند که علاوه بر این چهار منطقه، مناطقی نیز تحت عنوان مناطق شکار ممنوع در نظر گرفته شدند.

حفاظت از این مناطق بر عهده محیط بانان قرار دارد، چراکه این مناطق دارای گونه های حیات وحش و گونه های گیاهی خاصی هستند که باید مورد حفاظت بیشتری قرار بگیرند و محیط بانان به عنوان حافظ و کنترل کننده این آثار طبیعی ایفای نقش می کنند و به حفاظت از این مناطق می پردازند.

محیط بانی، یکی از شریف‌ترین و مهمترین شغل های محیط زیستی در دنیا بوده و شغل جذاب و پر مخاطره ای است و محیط بانان با عشق و علاقه، این شغل را انتخاب می کنند.

مهمترین ضعف های قانونی برای حمایت از محیط بانان چیست؟

اولین احکام قانونی در کشور ایران برای شکار به سال ۱۳۰۷ بر می گردد که این قوانین رفته رفته کامل تر شد و در سال ۱۳۳۵ مقررات کاملتری در مجلس برای حفاظت از حیات وحش تصویب و پس از آن کانون شکار و صید تشکیل شد.

در سال ۱۳۴۶ سازمان شکاربانی و نظارت بر صید تشکیل شد که در واقع همان سازمان حفاظت محیط زیست بود که به طور رسمی در سال ۱۳۵۰ شروع به کار کرد.

محیط بانان وظایف سنگینی را بر عهده دارند که براساس قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست کشور،آنها حافظ عرصه های طبیعی ایران هستند و براساس استاندارهای جهانی به ازای هر یک هزار متر عرصه طبیعی یک محیط بان برای حفاظت از یک منطقه تعیین می شود؛ البته در ایران شرایط متفاوتی داریم و به ازای هر ۱۲ هزار هکتار یک محیط بان وجود دارد که شرایط را دشوار کرده است ولی محیط بانان با وجود این مشکلات این شغل را با عشق و علاقه انتخاب و به وظیفه خود عمل می کنند.

در کل کشور کمتر از سه هزار محیط بان داریم که با ۲ شهید اخیر تا به امروز ۱۴۴ نفر از محیط بانان به شهادت رسیده اند که آمار بالایی است و پنج درصد از کل محیط بانان را تشکیل می دهد.

اتفاقاتی که در خصوص محیط بانان رخ می دهد نشان دهنده ضعف قانونی در این زمینه است، از سوی دیگر تجهیزات لازم در اختیار آنها قرار نمی گیرد و آنها از اسلحه و ماشین های مناسب برخوردار نیستند و متاسفانه شکارچیان بسیاری از تجهیزات را در اختیار دارند که باید برای مقابله با آنها قوانین محکم تری تصویب شود؛ البته شرایط نسبت به قبل بهتر شده ولی با اما و اگر رو به رو است.

تیراندازی عمدی یک محیط بان به شکارچی بسیار بعید است، چطور ممکن است محیط بانی که با این روحیه به دفاع از گونه های حیات وحش می پردازد به یک انسان شلیک کند، ضمن آنکه قانون نیز از او در چنین شرایطی حمایت نمی کند.

استانداردهای سخت افزاری محیط بانان ایران با کشورهای پیشرفته دنیا چه تفاوت هایی دارند؟

علاوه بر کمبود شدید محیط بانان، تجهیزات مورد نیاز اندکی در اختیار آنها قرار می گیرد که قابل مقایسه با کشورهای دیگر نیست.

جلیقه ضد گلوله، شوکر و گاز اشک آور مواردی است که معمولا در اختیار آنها قرار نمی گیرد و حتی اگر هم قرار بگیرد چون مصرفی هستند دیگر پس از استفاده شارژ نمی شوند و محیط بانان با کمبود تجیهزات رو به رو می شوند.

از جمله تجهیزات مورد نیاز آنها استفاده از پهپاد کوادکوپتر برای رصد برخوردها در طبیعت و حتی مقابله با آتش سوزی، نصب دوربین بر روی لباس و استفاده از بی سیم های دارای جی پی اس است که در کشورهای دنیا مورد استفاده قرار می گیرد ولی در ایران با کمبود آنها مواجه هستیم.

به طور مثال همین نصب دوربین و بی سیم در مورد اخیر می توانست کمک زیادی کند و در هنگام بروز حوادث ناگوار برای ردیابی محیط بانان مفید باشد.

مختصری درباره شهید مجلل و میزان علاقه ایشان به موضوع محیط زیست توضیح دهید؟

شهید مهندس مهدی مجلل از دانشجویان پرتلاش کارشناسی ارشد در تاکستان و یکی از بهترین دانشجوها در این دانشگاه بود و پایان نامه خود را در زمینه مکان یابی دفع پسماندهای شهر زنجان با استفاده از جی آی اس دفاع کرد که یکی از پایان نامه های بسیار سطح بالا بود و با نمره بالا موفق به اخذ مدرک شد.

این شهید علاوه بر موارد درسی، انسانی بسیار بااخلاق و وارسته بود و همه از او به نیکی یاد می کردند و به دانشجویان در موضوع تحصیل کمک می کرد.

ایشان دارای قدرت تحلیل مسایل بود و به عنوان یکی از دانشجویان موفق دانشگاه به حساب می آمد.

سخن پایانی؟

اتفاق اخیر یکی از بدترین و تلخ ترین اتفاقات نسبت به موارد گذشته بود چراکه در حوادث قبلی، شکارچیان با اسلحه شکاری و فاصله دور تیراندازی کرده اند ولی این بار با تیر خلاص و اسلحه نظامی همراه بوده و پیکر آنها تا ۱۲ ساعت مفقود بوده است.

نباید فراموش کنیم که تعداد محیط بانان باید افزایش یابد و آنها باید از نظر معیشتی تقویت شوند.

فارغ التحصیلان محیط زیست آماده جذب در این شغل هستند و باید از آنها حمایت های مادی و معنوی صورت گیرد و قوانین به گونه ای تعریف شود که دیگر شاهد چنین اتفاقاتی نباشیم.