تعداد خانه‌های هلال در سالی که گذشت در حالی به عدد پنج هزار نردیک شد که همچنان تا تعداد مطلوب آن یعنی ۳۷هزارخانه هلال فاصله زیادی دارد. خانه‌هایی که بناست هلال احمری کوچک در سطح روستاها و محلات باشند در سال۹۹ چه عملکردی داشته و بهتر است چه اقداماتی را انجام دهند.

اوایل سال ۹۴ بود که اولین زمزمه‌ها از تشکیل «خانه‌هلال» در سطح روستاها و محلات به گوش رسید. خانه‌هایی که به گفته علی‌اصغر احمدی، دبیرکل وقت جمعیت هلال‌احمر بنا بود بدون نیاز به ایجاد پست‌های سازمانی و با بهره‌گیری از توان و مشارکت مردمی فعال شده و به محلی برای آموزش‌های عمومی امداد و نجات و استفاده از توان مردمی در زمان حوادث احتمالی بدل شود.

احمدی درباره خانه‌های هلال گفته بود:‌ «یکی از راه‌های عملکرد مناسب در مواقع بحران، همچنین حوادث، آموزش شهروندان است. وقتی شهروندان از مهارت لازم برخوردار باشد در مواجهه با شرایط سخت مدیریت بهتری می‌کنند و این موضوع سبب کم‌شدن میزان خسارت‌ها خواهد شد. اگر ما دنبال تحقق شعار «هر خانواده یک امدادگر» هستیم، باید به آموزش بهای بیشتری بدهیم. در حال حاضر نیز یکی از مهم‌ترین ویژگی این برنامه دخالت مستقیم مردم در موضوعات امداد و نجات است و در همین راستا نیز درتلاشیم تا در هر روستا و یا محله خانه هلال را تشکیل دهیم و از طریق آن آموزش‌های لازم را به شهروندان منتقل کنیم. به طور قطع با آمادگی مردم می‌توانیم در مقابل حوادث و بحران‌ها نتایج بهتری کسب کنیم. با اجرایی شدن طرح خانه هلال، شهروندان در کمترین زمان ممکن به عنوان اولین موج امدادرسانی در مواقع بحرانی حضور خواهند یافت.»

در همان ایام بود که طرح تشکیل خانه‌های هلال کم‌کم مورد توجه قرار گرفت اما این توجه دوام چندانی نیاورد و به مرور زمان و به خصوص با تغییرات مدیریتی پیش آمده در جمعیت هلال احمر این طرح نیز به حاشیه رفته و کمتر مورد توجه قرار گرفت. طرحی که اجرای آن می‌توانست مدیریت بحران و آمادگی در برابر حوادث و بلایا را از انحصار مرکز مدیریتی کشور خارج کرده و به دورترین و کم‌جمعیت‌ترین نقاط کشور ببرد.

باگذشت پنج سال از ایده اولیه تاسیس خانه هلال و راه‌اندازی چند خانه هلال در کشور، بار دیگر خانه‌های هلال با آغاز دوران مدیریت کریم همتی، در راس جمعیت هلال احمر به صدر خبرها بازگشت و همتی بر ضرورت راه‌اندازی و تاسیس این خانه‌ها تاکید کرد. او در اظهارنظری پیرامون ضرورت راه‌اندازی خانه‌های هلال گفته بود: «طرح خانه های هلال در سال ۱۳۹۴ اجرایی شد اما متاسفانه متوقف شده بود. خانه‌های هلال باید در همه روستاها و شهرستان‌ها افتتاح شوند تا مردم در هنگام حوادث و بحران‌ها به عنوان اولین حاضرین در صحنه نقش مهمی را ایفا کنند.»

خانه‌های هلال خانه مردم باشد

آرمان محمدی، فعال اجتماعی و عضو داوطلب فعالیت‌های بشردوستانه درباره فعالیت‌ خانه‌های هلال معتقد است:‌ به طورکلی هرچه بتوانیم شرایطی را فراهم کنیم تا توجه و مدیریت از مرکز به حاشیه و نقاط دورافتاده‌ معطوف شده و اصطلاحا مدیریت محلی تقویت شود، اقدام خوبی است و از این رو هم معتقدم رسالت نخست خانه‌های هلال باید انتقال مدیریت اجرایی محلی از مرکز به همان محدوده باشد. به عنوان مثال اگر خدای نکرده زمین‌لرزه‌ای در یک روستا رخ دهد، باید ظرفیت خانه هلال بتواند این امکان را ایجاد کند تا به جای اعزام امدادگر از مرکز استان یا شهرستان و هدایت عملیات از آنجا، با استفاده از ظرفیت موجود بتوان در سطح همان محله اقدامات اولیه امدادی را انجام داد و سپس در صورت نیاز از نیروهای دیگر هم استفاده کرد.

این عضو داوطلب فعالیت‌های بشردوستانه ادامه داد:‌آموزش‌هایی هم که به این افراد ارائه می‌شود حتما باید دارای چند ویژگی باشد. اول اینکه در کنار آموزش‌های استاندارد و عمومی، حتما درباره مخاطرات همان منطقه و محل سکونت نیز آموزش‌های ویژه‌ای به ساکنان داده شود. مثلا اگر روستایی در یک موقعیت با احتمال سقوط بهمن است باید امدادونجات در این شرایط نیز به آنان ارائه شود. موضوع دیگر هم اینکه نباید آموزش‌ها جنبه ازسربازکنی و بروشوری داشته باشد. باید مربیان با شرایط ساکنان همان منطقه و رعایت مواردی نظیر سطح سواد، زبان، فرهنگ و … اقدام به ارائه آموزش کنند و در روند آموزش‌ها نیز زنان و کودکان را فراموش نکنند.

او در عین حال معتقد است که نباید شرح وظایف خانه‌های هلال را به هنگام وقوع بحران و … محدود کرد و گفت:‌ باید از ظرفیت خانه‌های هلال در امور آموزشی، بهداشت و به طورکلی تمام امور بشر دوستانه استفاده کرد. این خانه‌ها باید مرجعی برای مردم و به معنای واقعی کلمه «خانه مردم» باشد. من به سبب تجربه‌ای که از حضور در مناطق محروم و کمتربرخوردار کشور دارم باید بگویم که در بسیاری از روستاهای ما ضعف جدی آموزش و … وجود دارد و این خانه‌ها می‌توانند بخش زیادی از بار خلا آموزش به خصوص در حوزه آموزش‌های امدادی را بر دوش بکشند.

خانه‌های هلال به فرودستان توجه کند

محمدی ادامه داد:‌ خانه‌های هلال می‌توانند و در واقع از نظر من باید به کانون و مامنی برای حمایت از فرودستان و افراد محروم جامعه بدل شود. از این رو به جمعیت هلال احمر توصیه می‌کنم اولویت افتتاح خانه‌های هلال را در روستاها و مناطق محروم کشور در استان‌های نظیر سیستان و بلوچستان، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، ایلام، هرمزگان، لرستان، خراسان جنوبی و … قراردهد.

به گفته این فعال اجتماعی، افراد در خانه‌های هلال علاوه براینکه می‌توانند تحت آموزش‌های امدادی و بهداشتی و … قرار بگیرند، فرصتی برای افزایش اعتماد به نفس، پذیزفتن نقش در جامعه و تعامل با دیگر اقشار را نیز پیدا کرده و با احساس مهم بودنی که به آنان القا می‌شود می‌توانند مسیر زندگی خود را نیز تغییر دهند.

او ابراز امیدواری کرد که خانه‌های هلال به فضایی برای تعامل مردم با یکدیگر و به محلی برای کاهش فاصله و امکانات بدل شود.

شیوه نوین برای استفاده از ظرفیت‌های هلال احمر

کریم همتی، رییس جمعیت هلال احمر نیز درباره خانه‌های هلال گفت:‌ خانه های هلال یک مدل خدمت و شیوه ای نوین برای استفاده از ظرفیت های جمعیت هلال احمر به ویژه ظرفیت داوطلبی و توجه به توانمندسازی جوامع محلی است. در واقع طرح خانه‌های هلال به عنوان یک روش کار آمد مدیریت و اجرای فعالیت ها با رویکرد اجتماع محور است که اعتقاد و اتکا به حضور و مشارکت مردم محله و بهره مندی از ظرفیت مشارکتی آنها در ایجاد شرایط بهتر محیط زندگی و سهیم بودن آنها در تصمیم سازی، مبنای اصلی در هدف گذاری های این روش محسوب می شود.

وی با بیان اینکه خانه های هلال احمر، مرکزی داوطلب محور است، گفت:‌این خانه‌ها وابسته به جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران، با ساختار و امکانات و فعالیت های داوطلبانه در سطح محلات شهرستانها و نقاط روستایی با اولویت مناطق حادثه خیز تاسیس خواهند شد.

رییس جمعیت هلال احمر کشورمان درباره اهداف راه‌اندازی و تاسیس این خانه‌ها نیز گفت:‌ تقویت رویکرد جامعه – محله محوری در پاسخگویی به حوادث و ارتفاء سطح تاب آوری جامعه و گسترش فعالیت های داوطلبانه و بشر دوستانه از طریق ارتقا سطح آگاهی عمومی و افزایش آمادگی جوامع محلی در برابر سوانح، کاهش آسیب پذیری با رویکرد تاب آوری و توسعه ظرفیت‌های داوطلبانه در جوامع محلی و مسئولیت های اجتماعی از جمله اهداف مهم خانه‌های هلال است.

همتی با بیان اینکه خانه‌های هلال بارمالی مضاعفی بردولت وارد نخواهد کرد، گفت: تمام تلاش ما این است که با استفاده از امکانات و وضعیت موجود خانه‌های هلال را دایر کنیم و بار مالی ناشی از فعالیت‌های عمرانی و … نیز به این هلال احمر و دولت وارد نشود. خوشخبتانه تاکنون نیز به همین طریق اقدامات خود را جلو برده‌ایم به طوری که هم اکنون و برابر برنامه پنج‌ساله ششم جمعیت هلال احمر باید در ۳۱ استان کشور پنج هزار خانه هلال تاسیس و فعال شود که در حال حاضر بیش از ۴۹۰۰ خانه هلال در سطح کشور فعال شده است.

وی چشم انداز بلند مدت جمعیت هلال احمر را نیز ایجاد۳۷هزار خانه هلال در سراسر کشور برشمرد و گفت:‌ این یعنی خدمات جمعیت هلال احمر در تماهی روستاها و نقاط دور دست ساری و جاری شود.

فعالیت‌ها داوطلبانه است

هزینه‌ها و شرایط فعالیت خانه‌های هلال نیز موضوع دیگری است که سوالات زیادی پیرامون آن وجود دارد. محمدحسن قوسیان مقدم، سخنگو و دبیرکل جمعیت هلال احمر گفت:‌ یکی از موارد در مورد تعداد پرسنل است. مطابق دستورالعمل تاسیس و فعالیت خانه های هلال و سازو کار موجور در آن، تمامی فعالیت ها و اجرای برنامه ها با حضور و مشارکت اعضاء و داوطلبان انجام می گیرد.

وی با بیان اینکه در حال حاضر تعداد اعضا داوطلب جمعیت هلال احمر که عمده آنان در خانه‌های هلال فعالند بیش از یک میلیون و پانصد هزار نفر است، گفت: ۶۰ درصد این جمعیت را زنان و ۴۰درصد آن را مردان شامل می‌شوند. بازه سنی این افراد نیز از ۱۰ سال تا ۷۰ سال است.

قوسیان مقدم با بیان اینکه مکان اجرای برنامه های جاری خانه های هلال در محلات شهری و جوامع روستایی با اولویت مناطق حادثه خیز است، درباره تامین هزینه‌های خانه‌هلال نیز گفت:‌ هزینه ها بر اساس مشارکت خیرین و کمکهای مردمی تامین شود و در حال حاضر خانه های هلال در مسیری قرار گرفته است که با کمترین هزینه و تشریفات نقش حمایتگرانه جمعیت هلال احمر را در حوزه اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی به خوبی ایفا می کند، اطمینان داریم با گسترش و تکمیل این شبکه فراگیر، خانه های هلال می توانند ضمن آنکه فرهنگ خود امدادی و دگر امدادی را در جامعه روستایی کشور نهادینه کنند، نقش چشمگیری در حمایت از اشتغال و اقتصاد روستایی، آموزش، فرهنگ سازی و ایجاد فضای مشارکت و همدلی هدفمند داشته باشد.

در خانه‌های هلال چه گذشته است؟

سخنگوی جمعیت هلال احمر به گزارشی از اقدامات انجام شده از سوی خانه‌های هلال در سال ۹۹ نیز پرداخت و گفت: تاکنون چهارهزار و ۹۱۴ خانه هلال در کشور راه‌اندازی شده و ۹۲هزار و ۲۹۷ نفر در آن‌ها تحت آموزش همگانی و مخاطرات قرار گرفته‌اند.

وی با بیان اینکه ۵۱هزار و ۶۷۲ برگ گواهینامه نیز برای افراد آموزش دیده صادر شده است، گفت:‌۱۱۵ هزار جوان و داوطلب جدید نیز طی همین مدت و به واسطه خانه‌های هلال جذب جمعیت شده که فعالیت های داوطلبانه خود را آغاز کرده‌اند.

قوسیان مقدم با بیان اینکه ۱۴۰۷ انبار نیز در خانه‌های هلال آماده شده است، گفت:‌ در این انبارها تجهیزات و اقلام امدادی برای امدادرسانی اولیه در همان محل دپو و نگهداری خواهد شد.

سخنگوی جمعیت هلال احمر تعداد کل شناسنامه خطر پذیر تهیه شده از سوی خانه‌های هلال را ۱۱۵۹ مورد اعلام کرد و گفت:‌ دو هزار و ۴۴۹ نفر نیز در تیم‌های امدادی خانه‌های هلال سازماندهی شده و این افراد در مجموع در اجرای ۲۵۵۷ طرح ازجمله طرح‌های: شهید سلیمانی، یاس، کاروانهای سلامت. اهدای خون. غربالگری. طرح‌های کمک معیشتی و… مشارکت داشته‌اند.

خانه‌های هلال گرچه در آغاز راهی هستند که از سال ۹۴ آغاز و متوقف شده بود، اما باید دید حدود پنج هزار خانه هلال چه سرنوشتی در سال ۱۴۰۰ پیدا خواهند کرد و آیا عدد این خانه‌ها در قرن جدید به همان ۳۷ هزار خانه هلال به ازای تمام روستاها و شهرهای کشور خواهد رسید یا خیر.