فیلمنامه‌نویس و کارگردان بوشهری می‌گوید: صنعت سینما علاوه بر اینکه به شدت گران، سخت و دشوار است؛ هم در عرصۀ تولید و حواشیِ گریزناپذیر آن و هم در مرحلۀ پخش و اکران، مشکلات متعددی را به دوش سازنده تحمیل می کند.

سید رضا صافی معتقد است با توجه به جایگاه جنگ هشت سالۀ تحمیلی در تاریخ معاصر جهان، برای جریان سازی فرهنگی به شدت لازم است که حوزۀ دفاع مقدس به عنوان یک جریان بالنده تلقی گردیده و حداقل سالیانه یک فیلم با استانداردهای بین المللی در این حوزه تولید کنیم.

تخم‌مرغ جنگی بر اساس یک جوک بوشهری ساخته شد

وی درباره ایدۀ ساخت فیلم “تخم‌مرغ جنگی” در سال ۱۳۸۴، گفت: ایدۀ این فیلم بر اساس یک لطیفۀ رایج بوشهری که در زمان جنگ بر سر زبان‌ها افتاده بود، شروع شد و در ابتدا نیز قرار بر تولید آن به صورت یک نماهنگ بود؛ ولی در نهایت به شکل یک فیلم داستانی ۳۰ دقیقه ایِ موزیکال تولید شد که بنا بر گفتۀ استاد خسرو سینائی «این فیلم اولین فیلم سینمای جنگ ایران است که با محوریت زندگی و در مدح آن ساخته شده است». نکتۀ جالب اینجاست که این فیلم موفق ترین کار من از لحاظ بازخورد و جذب مخاطبین بوده است. و جالب‌تر اینکه همچنان و تا همین امروز که بیش از ۱۴ سال از تولید آن می‌گذرد، به شکل مستمر در جشنواره‌های دفاع مقدس -به خصوص جشنوارۀ دانش آموزی فیلم دفاع مقدس- در حال پخش است و همچنان با همان قوّت اولیه با مخاطبین خود در سراسر کشور ارتباط بسیار خوبی برقرار می‌کند. شاهد مدّعای بنده استاد پرویز پرستوئی و دکتر حبیب احمدزاده هستند که در جریان مستقیم برگزاری این جشنواره ها تا کنون صدها بار این فیلم را با مخاطبین کودک و نوجوان به تماشا نشسته اند.

زنده کردن خاطرۀ یک حماسه

صافی با اشاره به تولید فیلم “پینوکیو، عامو سردار و رئیس‌علی” بیان کرد: پس از دریافت مجوز اکران فیلم “بالابان” از سوی سازمان سینمائی و بازخورد مثبت آن، یکی از مسئولین وقت وزارت ارشاد به من پیشنهاد داد که در رابطه با شهید رئیس‌علی دلواری یک کار جدّی و حماسی تولید کنم؛ به گونه ای که بعد از گذشت سال‌ها از سریال «دلیران تنگستان» مجدداً یک فیلم مدرن و باشکوه خاطرۀ آن حماسه را زنده کند. البته این پیشنهاد جنبۀ غیر رسمی و دوستانه داشت و متاسفانه هیچگونه حمایتی هم پشت آن نبود. ولی به هر جهت این پیشنهاد از یک سو و علاقه و تعلّق خاطرم به فرهنگ و تاریخ بوشهر از سوی دیگر، باعث شد تا تحقیق در زمینۀ تاریخ مبارزات ضد استعماریِ جنوب را به صورت گسترده‌ای به انجام برسانم. به دنبال آن پس از اندک زمانی دست‌نوشته ها و طرح اولیه روی کاغذ شروع به شکل گرفتن کرد.

وی در پاسخ به این که چگونه از یک فیلم تاریخیِ حماسی به یک اثر طنز کودکانه رسیدید، افزود: با توجه به عدم حمایت مالی و هزینه های سنگینِ تولید یک فیلم تاریخی که به آن اشاره کردم، به همراه نویسندۀ مشترک این پروژه سرکار خانم “مریم رنجبر” به اتخاذ تصمیم جدیدی رسیدیم و قرار بر این شد که با توجه به محدودیت مالی، استراتژی جدیدی طرّاحی کنیم تا بدون اینکه به کیفیت اثر لطمه ای وارد شود، بتوانیم فیلمی را با مضمون تاریخ قیام دلیران تنگستان تهیه کنیم. در همین راستا بود که به سناریوی جدید رسیدیم. در «پینوکیو…» عمدۀ ماجرا در زمان حال و امروز می‌گذرد و تنها ارجاعاتی مختصر به قیام دلیران تنگستان داریم. با این رویکرد علاوه بر اینکه مشکل مالیِ حاصل از تولید یک فیلم تاریخی را برطرف کردیم، می توانستیم پُلی بسازیم تا کودکان امروزه را به تاریخ گذشتۀ پر افتخار خود متصل کند. و اینچنین بود که «پینوکیو، عامو سردار و رئیس‌علی» قدم به صفحات سفید کاغذهای یادداشتمان نهاد…

فیلم و سینما بدون قهرمان دوام نمی‌آورد

سازندۀ اولین فیلم موزیکال دفاع مقدّس در رابطه با قهرمان سازی در سینمای دفاع مقدس بیان کرد: فارغ از ژانر و گونۀ اثر، اگر فیلم برای مخاطب عام تولید می شود، قطعاً باید قهرمان داشته باشد. البته منظور از قهرمان سوپرمن یا اَبَرمرد نیست؛ قهرمان به معنای شکست ناپذیر و افسانه ای هم نیست. قهرمان در تعریف درام کسی است که ممکن است در مسیر قصه مثل یک انسان معمولی دچار خبط و اشتباه بشود و حتی ضعف‌های یک انسان کاملاً عادّی را هم داشته باشد، ولی تلاش او منجر به تحول می‌گردد و در فراز و فرود روایت دراماتیک، مخاطب در کنار او و همراه با او به تحول و دیگرگونگی می‌رسد.

صافی افزود: در یک کلام، قهرمان کسی است که در طول مدت زمان فیلم، مخاطب را وادار می کند که با او همذات پنداری کند. بر اساس این نگاه، طبیعتاً فیلم و سینما بدون قهرمان نه تنها ۹۰ دقیقه و ۱۰۰ دقیقه یا بیشتر، که حتی ربع ساعت هم دوام نمی‌آورد و بیننده سالن سینما را ترک می‌کند!

وی یادآور شد: در دو دهۀ اخیر، فیلم ها تمایلی به داستان گوئی ندارند. البته به نظر بنده این عدم تمایل ریشه در عدم توان فیلمساز دارد. خلق یک قهرمان و پرورش و توسعۀ قصه ای که بر مبنای رشد و تحول قهرمان باشد، اصولاً کار بسیار دشوار و شاقّـی است و نیاز به صرف زمان و انرژی بسیار دارد.

صافی با اشاره به پیگیری آسیب شناسیِ کارشناسان و منتقدین سینما در طی سال‌های اخیر گفت: امروزه همۀ دردمندان سینما از منتقدین و اساتیدِ فن گرفته تا مسئولین و حتی خودِ فیلمسازها، همه یکصدا می گویند: مشکل ما در سینما عدم وجود قصه است! خب طبیعتاً قصه بدون وجود قهرمان ممکن نیست.

این فیلمنامه نویس بوشهری با بیان این که سینما باید الگوسازی را از طریق قهرمان پروری انجام دهد، افزود: در مباحث اجتماعی، تربیتی، جامعه شناسی و روانشناسی به الگو نیاز است. یک جامعۀ پویا به قهرمان نیاز دارد و چه ابزاری بهتر از سینما که بتواند برای همۀ اقشار در تمام سنین الگوسازی کند.

دفاع مقدس یک ژانر سینمائی نیست

وی با اشاره به این نکتۀ مهم که «دفاع مقدس یک ژانر سینمائی نیست» اظهار کرد: ابتدا باید مرز بین فیلم جنگی را با فیلم دفاع مقدس مشخص کنیم. فیلم جنگی دقیقاً یک ژانر و گونۀ سینمائی است که همانگونه که از نام آن پیداست، متکی به عنصر جنگ و حضور فیزیکی جنگ و ادوات جنگی بر روی پردۀ سینماست. اما دفاع مقدس یک رویکرد است! یک اثر سینمائی می‌تواند خانوادگی، اجتماعی، سیاسی یا حتی کُمدی باشد ولی درعین حال مبتنی بر رویکرد دفاع مقدس طراحی و اجراء شود، مانند فیلم «آژانس شیشه ای» که یک فیلم در ژانر اجتماعی است ولی با رویکرد دفاع مقدس نوشته و کار شده است.

این هنرمند با اشاره به جریان سازی فیلم دفاع مقدس افزود: با توجه به جایگاه جنگ هشت سالۀ تحمیلی در تاریخ معاصر جهان، برای جریان سازی فرهنگی به شدت لازم است که حوزۀ دفاع مقدس به عنوان یک جریان بالنده و مستمر تلقی گردیده و در همین راستا، برای پی ریزی و استمرار یک جریانِ مستقلِ سینمائی که متکی به تک جرقّه های شاخص ولی گاه و بیگاه و ناپیوسته نباشد، حداقل سالیانه یک فیلم با استانداردهای بین المللی در این حوزه تولید کنیم. البته طبیعتاً پی ریزی و تداوم چنین جریانی یک عزم جدّی، ملی و حاکمیتی را می‌طلبد که فارغ از دسته‌بندی‌های سیاسی و بازی‌های احزاب، در دولت‌های مختلف پیگیری گردد و منحصر به یک سلیقۀ خاص سیاسی نباشد.

صافی با اشاره به آسیب شناسی فیلم دفاع مقدس تصریح کرد: متأسفانه ما به صورت علمی داشته های خود را ثبت و ضبط نمی کنیم در حالی‌که امروزه ثبت تجربیات و انتقال آن به فیلمسازان جوان و ایجاد یک منبع علمی و قابل استناد در حوزۀ دفاع مقدس به شدّت الزامی است.

اولین افتخار سینمای بوشهر در جهان

«سید رضا صافی» از سال ۱۳۶۴ به صورت آماتور با ورود به کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و انجمن سینمای جوان، آشنایی اولیه را با فیلم و سینما پیدا کرد و از همان سال تا اوایل دهه ۷۰ به ساخت فیلم های کوتاه پرداخت. آثاری که در جشنواره های مختلف ملی و بین المللی نیز مقام های درخشانی را کسب کرده است. فیلم هشت میلیمتری «خانۀ شیشه ای» به کارگردانی وی اولین افتخار تاریخ سینمای استان بوشهر در عرصۀ بین المللی است. این فیلم در سال ۱۹۹۲ میلادی (۱۳۷۱) در جشنوارۀ بین المللی اَبِنسی در کشور اتریش دیپلم افتخار این جشنوارۀ معتبر را از آن خود کرد.

صافی پس از آن از طریق صدا و سیمای بوشهر چندین فیلم کوتاه و بلند مستند و داستانی و چند مجموعۀ تلویزیونی را تولید کرده که همگی در جشنواره های سینمائی و تلویزیونی حائز مقام و افتخارات متعدد گردیده اند.

وی از اواسط دهه ۷۰ تا اواخر دهه ۸۰ با شبکه های مختلف صدا و سیما همکاری داشته و در سال ۱۳۸۹ اولین فیلم بلند سینمائی خود را تحت عنوان “بالابان” تولید نمود که در سال بعد با درجۀ کیفی «الف» (برترین رتبۀ کیفیت در سینمای ایران) از سازمان سینمائی کشور مجوز اکران عمومی دریافت کرد.

این هنرمند بوشهری در سال ۱۳۹۴ دومین فیلم سینمایی خود را با عنوان “پینوکیو، عامو سردار و رئیس‌علی” تهیه کرد. این فیلم علاوه بر مرور برخی حوادث تاریخ ضد استعماری جنوب و تجلیل از شخصیت رئیس‌علی دلواری، نگاهی طنز و توأم با فانتزی به جهان یک نوجوان جنوبی دارد. پینوکیو در سال‌های ۹۴ و ۹۵ موفق به کسب برترین مقام های ملی و بین المللیِ سینمای کودک در سطح کشور شد و پس از اکران عمومی در سینماهای سراسر ایران، در تابستان سال جاری وارد شبکۀ نمایش خانگی و فضای اینترنت (V.O.D) گردید.

منبع: ایسنا