معاونت سیاسی وزارت کشور در دهه هفتاد ایجاد شد. پیش از آن، نام این بخش از تشکیلات وزارت کشور، معاونت سیاسی و اجتماعی بود و نام‌های شناخته‌شده‌ای مثل سیدمصطفی میرسلیم، عباس آخوندی، سیدمحمد صدر، محمد عطریانفر و سیدمصطفی تاجزاده عهده‌دار آن بودند. پس از تفکیک این معاونت در سال ۱۳۷۸، تاجزاده به عنوان اولین معاون سیاسی وزارت کشور مشغول به کار شد. تا کنون ۱۵ نفر به عنوان معاون سیاسی وزارت کشور منصوب شدند و زینی‌وند شانزدهمین نفر است. در این گزارش به برخی از معاونان سیاسی وزارت کشور می‌پردازیم.
معاونانی که وزیر شدند
در میان معاونان سیاسی وزیر کشور، سه نفر بعداً اداره وزارتخانه‌های دیگر را بر عهده گرفتند. علی جنتی که در سال‌های ۱۳۸۴ تا ۱۳۸۵ معاون مصطفی پورمحمدی در دولت اول احمدی‌نژاد بود، در دولت اول حسن روحانی به مدت سه سال وزیر ارشاد شد. کامران دانشجو که در سال پایانی دولت اول احمدی‌نژاد معاون علی کردان و صادق محصولی و پس از برکنار کردان مدتی سرپرست این وزارتخانه بود، در دولت دوم احمدی‌نژاد وزیر علوم شد. سید صولت مرتضوی معاون سیاسی وزارت کشور در دوران مصطفی محمدنجار (۱۳۸۸ – ۱۳۹۲) در دولت سیدابراهیم از سال ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۳ وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی بود.
معاونانی که نظامی بودند
در میان این ۱۵ نفر، ۳ نظامی حضور دارند که مربوط به دولت‌های احمدی‌نژاد و سیدابراهیم رئیسی هستند. سردار علیرضا افشار از فرماندهان ارشد سپاه در دوران جنگ و سال‌های پس از آن، در سال‌های ۱۳۸۶ و ۱۳۸۷ معاون سیاسی بود و بعد از آن نیز تا سال ۱۳۹۲ در وزارت کشور ماند. محمدرضا غلامرضا دیگر سرداری بود که از نیروی قدس به وزارت کشور آمد و جایگزین محمدباقر خرمشاد شد. او از ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۲ این جایگاه را در اختیار داشت، اما بعد از وقوع برخی حواشی و اختلافات میان وزارت کشور و نمایندگان مجلس درباره یک بخشنامه انتخاباتی که از موضوع این گزارش خارج است، استعفا و جای خود را به سیدمحمدتقی شاهچراغی داد. شاهچراغی استاندار قم بود که پیش از آن به عنوان فرمانده سپاه استان‌های قم، مرکزی، مازندران و … خدمت کرده بود. شاهچراغی جای خود را به زینی‌وند داد.
از وزارت تا دفتر رئیس‌جمهور
جمال عرف، در دولت دوم روحانی معاون سیاسی وزیر کشور بود. از او به عنوان رئیس سابق و عضو هیئت علمی دانشگاه امام باقر (دانشگاه اطلاعات و امنیت ملی) وابسته به وزارت اطلاعات یاد می‌شود. عرف در هفت شهریور ۱۴۰۳ با حکم محسن حاجی میرزایی مسئول دفتر رئیس‌جمهور، به عنوان «معاون هماهنگی، پیگیری‌های ویژه و خدمات مدیریت دفتر رئیس جمهور» منصوب شد.
آن‌هایی که کناره‌گیری کردند
در این دسته، هم معاونانی قرار دارند که از کار‌های دولتی کناره‌گیری کردند و هم اشخاصی که این سمت را تحویل دادند. محمدباقر خرمشاد، اولین معاون سیاسی احمد وحیدی در دولت سیزدهم، یک سال پس از حضور در این جایگاه کناره‌گیری کرد و به دانشگاه بازگشت. او استادتمام علوم سیاسی در دانشگاه علامه طباطبایی است. ممدحسین مقیمی که سابقه دو دوره معاونت در وزارت کشور، مدیریت در شهرداری، استانداری تهران، کرمانشاه و مرکزی را داشت در سال‌های ۹۳ تا ۹۵ معاون سیاسی بود و این روز‌ها کمتر فعالیت می‌کند. او در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری چهاردهم رئیس ستاد امید پزشکیان و مشاور او بود، اما تا کنون به دولت بازنگشته است. سیدکاظم میرولد که سابقه استانداری و نمایندگی مجلس را داشت و در یک سال ابتدایی دولت یازدهم معاون رحمانی فضلی بود، پس از آن به بخش خصوصی و اقتصادی رفت. او سال‌ها در بانک پاسارگاد عضو هیئت مدیره بود.
علی اصغر احمدی که سال‌های ۹۵ و ۹۶ معاون سیاسی وزیر کشور بود، این روز‌ها به کار دولتی مشغول نیست. سیدمرتضی مبلغ که در دولت دوم سیدمحمدخاتمی عهده‌دار معاونت سیاسی این وزارتخانه بود، سال‌هاست که از کار دولتی فاصله گرفته، اما به عنوان تحلیلگر مسائل سیاسی به خصوص مسائل مربوط به حیطه ماموریت‌های وزارت کشور با رسانه‌ها صحبت می‌کند. سیدمجبتی ثمره هاشمی مرد بانفوذ دولت احمدی‌نژاد و یکی از اعضای حلقه دانشگاه علم و صنعت نیز سال‌هاست که حضوری در عرصه سیاست ندارد، اما در جریان ثبت‌نام احمدی‌نژاد در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۳ یکی از همراهان او در وزارت کشور بود.
معاون زندانی
سیدمصطفی تاجزاده از سال ۱۳۷۶ تا ۱۳۷۸ معاون سیاسی – اجتماعی وزارت کشور بود. در سال ۱۳۷۸ که این معاونت تفکیک شد، سیدمرتضی مبلغ معاونت اجتماعی و امور شورا‌ها را بر عهده گرفت و تاجزاده نیز تا سال ۱۳۸۰ به عنوان معاون سیاسی فعالیت خود را ادامه داد. او در حال حاضر، زندانی است.
تنها درگذشته
در میان ۱۵ معاون سیاسی وزارت کشور که تا قبل از علی زینی‌وند در این جایگاه بودند، ۱۴ نفر در قید حیات هستند و فقط اسماعیل جبارزاده درگذشته است. جبارزاده چهارسال استاندار آذربایجان شرقی در دولت اول روحانی و نماینده چهار دوره مجلس از حوزه انتخابیه تبریز، آذرشهر و اسکو بود؛ همان حوزه‌ای که مسعود پزشکیان از آن وارد مجلس می‌شد. او همچنین از نیرو‌های شهید باکری در لشکر عاشورا نیز بود. جبارزاده در سال ۱۴۰۰ و سن ۶۱ سالگی به علت ایست قلبی درگذشت.
آخرین دیدگاه