در روزهایی که تصویر مادر دردمندی که ناله‌کنان از راننده ون گشت ارشاد می‌خواهد، دختر مریضش را با خود نبرد در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌شود و روح و روان هر انسان دردمندی را می‌آزارد، پاسخگویی به این پرسش بنیادین که مطالبات و خواسته‌های زنان ایرانی چیست و این خواسته‌ها را از چه طریقی می‌توان پیگیری کرد؟ حتما موضوع مهمی است.
به گزارش روزنامه اعتماد، موضوعی که کمیته زنان خانه احزاب ایران از دل همایش «مسائل و مطالبات زنان در قرن جدید» تلاش کرد، بخشی از بایدها و نبایدهای مرتبط با آن را بررسی کند. اما در بطن این همایش نیز حاشیه‌هایی رخ داد که سایه سنگین آن سایر بخش‌های همایش را تحت‌الشعاع قرار داد. در زمان سخنرانی الهه کولایی، استاد دانشگاه و یکی از فعالان حوزه زنان، اعتراضی در خصوص محتوای اظهارات کولایی از سوی یکی از زنان اصولگرای حاضر در همایش شکل گرفت که بازتاب‌های وسیعی در شبکه‌های اجتماعی و خبرگزاری‌ها پیدا کرد. این در حالی است که الهه کولایی با لحنی مشفقانه تلاش داشت این واقعیت را به گوش مدیران اجرایی و تقنینی برساند که مشکلاتی چون مهاجرت زنان نخبه، گشت‌های ارشاد، برخوردهای سلبی با مسائل زنان و… ظرفیت‌های کشور در این بخش را در مسیر اتلاف قرار داده است و باید فکر عاجلی برای آن کرد. اما متاسفانه این اظهارات مشفقانه نیز در میان زنان حاشیه ایجاد کرد تا جایی که مسوول سالن میکروفن کولایی را به‌رغم تشویق‌های حاضران خاموش کرد تا صدها ابهام در ذهن حاضران در همایش شکل بگیرد. برای آگاهی از کم و کیف ماجرا و سایر مسائل مرتبط با زنان، گفت‌وگویی را با فاطمه راکعی، رییس همایش و یکی از بانون فعال در مسائل زنان ترتیب دادیم تا درباره چند و چون این حاشیه‌ها و سایر مسائل مرتبط با زنان شفاف‌سازی کند. راکعی معتقد است، دامنه بحث‌های مرتبط با زنان را باید گسترش داد تا از منظر دینی، تقنینی و حاکمیتی نگاه تازه‌ای در این بخش ایجاد شود. راکعی با تقبیح صحبت‌های روز گذشته یامین‌پور درباره زنان، این رفتارها را نشانه عدم درک درست مدیران ایرانی از مسائل زنان می‌داند. او خواستار ایجاد بسترهای گفت‌وگوی فراجناحی میان زنان اصلاح‌طلب، اصولگرا و مستقل است تا از دل این دیالوگ‌ها، صدای واحدی در خصوص مطالبات زنان برای انتقال به حاکمیت شکل بگیرد.
* مهم‌ترین چالش‌های امروز زنان ایرانی چیست؟
زنان در تاریخ کشورمان منشا اثرات فراوانی بوده‌اند. این تاثیرگذاری در دوران معاصر به خصوص بعد از انقلاب بسیار برجسته‌تر بوده است. در دوران پس از انقلاب نیز زنان ایرانی در قالب احزاب، سازمان‌های مردم‌نهاد، نهادهای فرهنگی و جایگاه‌هایی چون نمایندگی و… حضور فعالی داشته‌اند. اما به‌رغم این حضور فعال و تاثیرگذار، زنان ایرانی طی دهه‌های اخیر با دامنه وسیعی از مشکلات، تعصبات، کاستی‌ها و رفتارهای افراطی مواجه بوده‌اند و حقوق قانونی، شرعی و عرفی آنها مورد توجه قرار نگرفته، بلکه مورد اجحاف نیز قرار گرفته است. این نگاه متعصبانه به خصوص بعد از رحلت امام(ره) افزایش چشمگری یافته است. این در حالی است که بسیاری از علما و صاحب‌نظران دینی نیز مبتنی بر فقه پویا معتقد هستند که می‌توان مطالبات زنان را پیگیری کرد و متناسب با شرایط دنیای جدید به آنها پاسخ داد. پیامبر اکرم زنان را ریحانه می‌نامیدند و تاکید داشتند: «تکریم نمی‌کنند زنان را مگر انسان‌های کریم.» و امام (ره) نیز در تداوم این رویکرد متعالی 1400 سال پس از پیامبر معتقد بودند: «از دامن زن است که مرد به معراج می‌رود.» اما در برابر این اشارات صریح برخی افراد و جریانات تمامیت‌خواه و متحجر، تفسیری از دین و فقه ارایه می‌کنند که نه با دین نسبتی دارد و نه با اصول تصریح شده در قانون اساسی .
*چرا فکر می‌کنید، شأن زن ایرانی در عرصه سیاسی و مدیریتی مورد احترام قرار نمی‌گیرد؟
این واقعیت، نیاز به استدلال چندانی ندارد؛ کافی است به اظهارات و رفتارهای مقامات دولتی، نمایندگان مجلس و برخی مقامات مسوول توجه کنید تا متوجه شوید، کرامت، شخصیت و هویت زن ایرانی مورد احترام نیست. شما ببینید برخی نمایندگان، مقامات دولتی و سایر مقامات مسوول درباره زنان چه می‌گویند و چگونه می‌اندیشند؟ حتی اگر در برخی دوره‌ها، قوانینی به نفع زنان مصوب شود، در اجرا با مشکل مواجه می‌شود. در ظاهر گفته می‌شود که زنان باید از حقوق طبیعی و قانونی برخوردار باشند، اما در خفا دقیقا بر عکس عمل می‌شود. نمونه این رفتار را در ماجرای بازی تیم ملی فوتبال ایران با لبنان در مشهد به عینه می‌شد، دید. به زنان بلیت فروخته و به فیفا هم اعلام شده بود بازی با حضور زنان برگزار می‌شود، اما در عمل برخورد تندی با زنان و دختران متقاضی دیدن این بازی صورت گرفت. به صورت آنها اسپری فلفل پاشیده و با باتوم از آنها استقبال شد.این نمادی است از همه برخوردهای سلبی با زنان. در کجای قانون، کجای دین و کجای اصول انسانی چنین اجازه‌ای داده شده است. نمونه دیگر این نوع رفتارها را نیز در جریان گشت‌های ارشاد می‌توانید ببینید، مادری فریاد می‌زند دخترم مریض است و خواستار توقف ون گشت ارشاد می‌شود، اما توجهی به آن نمی‌شود. به هر حال این مامور از جایی دستور گرفته و یک ارگانی این اجازه را به او داده است که چنین برخوردهایی داشته باشد.
*اتفاقا این روزها کمپینی با عنوان من باحجابم ولی با حجاب اجباری مخالفم در شبکه‌های اجتماعی و فضای عمومی جامعه راه افتاده است. فکر می‌کنید، ظهور این کمپین‌ها چه معنایی دارد؟
معنای عینی آن این است که رفتارهای تندی که طی 44سال گذشته صورت گرفته، نتیجه‌بخش نبوده است و باید راهبردهای تازه‌ای اندیشیده شود. توجه کنید این رفتارها در شرایطی شکل می‌گیرد که در عرصه‌های داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی با مشکلات فراوانی روبه‌رو هستیم. در داخل، مشکلات اقتصادی و معیشتی فراوان باعث شکاف طبقاتی و گسترش فقر و افزایش آسیب‌های اجتماعی شده است. در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی، کشور درگیر برجام و سایر پرونده‌های مهم است. در این شرایط کشور بیش از هر گزاره دیگری به اتحاد و افزایش مشارکت‌های عمومی نیاز دارد، اما برخی رفتارها باعث دوقطبی‌سازی در جامعه و افتراق بیشتر مردم با سیستم می‌شود. مردم با دولتی طرفند که از منظر اقتصادی طول و عرض معیشت آنها را به هم دوخته. در بخش فرهنگی با سینماگران و اهالی فرهنگ برخوردهای تند وجود دارد و شبکه نمایش خانگی را محدود کرده و از منظر اجتماعی نیز گشت ارشاد راه انداخته و امنیت روانی مردم را خدشه‌دار کرده با این شرایط طبیعی است که مردم احساس بیگانگی با این ساختار کنند.
* چرا نقش دولت را در این مشکلات برجسته می‌بینید؟
همین امروز، یک مقام مسوول دولتی در سطح معاون وزیر ورزش و جوانان، اظهارنظری درباره زنان داشته که من شرم می‌کنم، این الفاظ را به کار ببرم. این فرد بی‌ادب گفته که زنان اول هدف‌شان روسری است و بعد قصد دارند… (به دلیل استفاده از الفاظ نامناسب از انتشار این واژه‌ها معذوریم) .چه کسی به این افراد، اجازه چنین رفتارهای بی‌ادبانه و ضد زنی می‌دهد. این فرد آیا خانواده ندارد. شخصیت همسر و مادر و دختر خود را هم این‌گونه می‌بیند؟این چه لحنی است که این‌گونه درباره زن ایرانی سخن می‌گوید و هیچ هراسی هم ندارد.
* اما تشکل‌ها و جامعه زنان ایرانی تا چه اندازه توانسته‌اند مطالبات زنان ایرانی را دنبال کنند. تا چه اندازه اظهارنظرهایی که در تشکل‌های زنان مطرح می‌شود مبتنی بر خواسته‌های دختران و زنان ایرانی است؟
مطالبات زنان ایرانی چند نوع هستند. ما به دنبال مطالبات قانونی در چارچوب قانون اساسی هستیم. ضمن اینکه ممکن است به‌طور بنیادین بر برخی قوانین فعلی هم نقد داشته باشیم. ما نقدهای جدی به قوانینی چون قانون مجازات اسلامی، قانون استخدام کشوری، قوانین مدنی (مثل طلاق، ازدواج، حضانت و…) و سایر قوانین مرتبط با زنان داریم و برای اصلاح آنها تلاش می‌کنیم. معتقدیم که با نسل دیگری سر و کار داریم و باید متوجه این تغییرات باشیم. ضمن اینکه ما ادعا نمی‌کنیم که می‌توانیم مطالبات همه زنان ایرانی را از همه اقشار، جناح‌ها و…نمایندگی کنیم.
*اما در همایشی که روز پنجشنبه با عنوان مسائل و مطالبات زنان در قرن جدید برگزار شد، برخی طیف‌های اصولگرا حاضر در نشست نتوانستند، صحبت‌های الهه کولایی را تحمل کنند و میکروفن ایشان خاموش شد.
ماجرایی که اشاره کردید بر اثر یک سوءتفاهم شکل گرفت. موضوع مهمی نبود که بخواهد اصل همایش را دچار مشکل کند. هر کدام از سخنرانان خانم، 15دقیقه فرصت برای گفت‌وگو داشتند و به هر کدام از آنها تذکر داده می‌شد. درباره خانم کولایی هم موضوع تذکر درباره زمان سخنرانی بود.
* من خودم در نشست حضور داشتم، اعتراض نایب‌رییس جلسه که یکی از بانوان اصولگرا بود مرتبط با محتوایی بود که خانم کولایی ارایه می‌کردند و ارتباطی به زمان سخنرانی نداشت؟
با آغاز سخنرانی خانم کولایی، پلیس امنیت به نشست آمد و مرا به عنوان رییس جلسه فراخواندند. بعد از اینکه خبر به پلیس امنیت رسیده بود که همایشی با موضوع زنان در حال برگزاری است به سرعت خود را به سالن رساندند تا بدانند که موضوع چیست. برای آنها توضیح دادیم که این نشست با مجوز وزارت کشور در حال برگزاری و همه قوانین رعایت شده است. در این 5دقیقه اداره سالن در اختیار نایب‌رییس همایش قرار گرفت و در این زمان حاشیه‌ها ایجاد شد.
* نام این خانم چه بود؟
مایل نیستم، اسم ایشان را ببرم، چون ممکن است برای ایشان حاشیه درست شود. اتفاقا ایشان یکی از خانم‌های علاقه‌مند هستند و تلاش‌های زیادی برای برگزاری این جلسه داشتند. ایشان قصد داشتند تذکر بدهند که خانم دکتر کولایی در راستای موضوع مورد نظر صحبت کنند.
*من فیلم این نشست را ضبط کرده‌ام ایشان با لحنی پرخاش‌جویانه، صحبت می‌کنند و نسبت به محتوای انتقادی اظهارات کولایی معترض بودند.
درست می‌گویید، ایشان نباید این کار را می‌کرد و این تذکر با این لحن پرخاشگرانه باعث شکل‌گیری تلقی‌های اشتباهی شد و بازتاب‌های منفی فراوانی پیدا کرد. برخی افراد مغرض تلاش کردند این فرض را منعکس کنند که زنان قادر به گفت‌وگو با هم نیستند، در حالی که این‌طور نیست. زنان ایرانی از طیف‌های گوناگون اصولگرا، اصلاح‌طلب و مستقل می‌توانند کنار هم بنشینند، عمیق‌ترین بحث‌ها و آوانگاردترین گفت‌وگوها را داشته باشند، بدون اینکه چالشی شکل بگیرد.
* اما در ادامه میکروفن الهه کولایی هم قطع شد و اجازه اتمام بحث به ایشان داده نشد؟
متاسفانه مسوول سالن وقتی که مشاهده می‌کند، چالشی بر سر صحبت‌های خانم کولایی ایجاد شده، تصور می‌کند که مشکلی ایجاد شده و نهایتا میکروفن ایشان را قطع می‌کنند. اصلا مساله سیاسی و جناحی نبوده و در راستای آرامش جلسه بوده است. همه این چالش‌ها به دلیل خروج من از جلسه و غیبت 5دقیقه‌ای من رخ داد. اینکه برخی افراد و جریانات بدون احساس مسوولیت این مساله را بزرگ کنند و از ناهماهنگی میان زنان بگویند، درست نیست. این اتفاقات ممکن است در هر همایش سیاسی و کنفرانسی رخ دهد و هیچ معنای دیگری ندارد. این نشست‌ها ادامه خواهد داشت و این رویکردها، باعث اخلال در هماهنگی در این مسیر نخواهد شد. زنان فارغ از جهت‌گیری‌های سیاسی باید با هم هماهنگ شوند و مطالبات زنان را از قوای سه‌گانه و مدیران شهری پیگیری کنند.
*به من اجازه بدهید از برخی استدلال‌های شما درباره دخیل نبودن جهت‌گیری‌های سیاسی در این اعتراضات قانع نشوم. ولی از موضوع عبور می‌کنم و امیدوارم در ادامه شاهد این نوع رفتارهای سلبی با یک استاد دانشگاه نباشیم.
شما و همه رسانه‌ها باید تلاش کنید به حرکت‌های زنان کمک کنید. ما برای وصل کردن آمدیم، نی برای فصل کردن آمدیم. بدون تردید در آینده نیز شاهد بهتر شدن مناسبات ارتباطی طیف‌های مختلف اصولگرا، اصلاح‌طلب و مستقل با مطالبات زنان و هنجارها و ناهنجاری‌های این بخش خواهیم شد.
* آقای رییسی در ایام انتخابات اشاره کرده بودند، دولت گشت ارشاد برای مردم نخواهد داشت و برای مدیران گشت ارشاد تشکیل می‌دهند. شما به عنوان فعال این حوزه چه نظری درباره گشت ارشاد دارید؟
اصل این صحبت درست است، اما عملا این ایده درست، اجرا نشد و گشت‌های ارشاد با نهایت خشونت در حال بازی با اعصاب مردم هستند. حتی زنان محجبه جامعه نیز نسبت به این رویکرد معترض هستند. متاسفانه با این رفتارهای عجیب که وجدان عمومی جامعه را جریحه‌دار ساخته، هیچ دستاوردی متوجه دولت نخواهد شد. از سوی دیگر یکی از مدیران دولتی در سطح معاون وزیر، عباراتی را به زبان می‌آورند که توهین محض است. مگر آقای یامین‌پور، مادر، خواهر و همسر ندارد که اعلام می‌کند، بعد از روسری نوبت به … می‌رسد؟در بسیاری از کشورهای اسلامی که حجاب اجباری وجود ندارد، جامعه خود نقطه ثقل خودش را می‌یابد و بر اساس آن عمل می‌کند. این آقای نگران شرف زن ایرانی نباشد، نگران همه سوءمدیریت‌هایی باشد که در زمینه فعالیت‌های وزارتخانه متبوعش وجود دارد و فسادهایی که جریان دارد.اختلاس‌های میلیاردی در این کشور انجام می‌شود و بعد این دوستان به دنبال چند تار موی دختران هستند. امروز بسیاری از جوانان به دلیل اجبار است که با اصل حجاب مخالفت می‌کنند. این رفتارها واکنشی است و نوعی اعتراض در بطن آن نهفته است که مسوولان توجهی به آن نمی‌کنند. مگر در سال‌های قبل از انقلاب اجباری وجود داشت که طیف وسیعی از زنان ایرانی حجاب داشتند. نسل من اگر حجاب را انتخاب کرد نه با اجبار که از طریق آگاهی بود.
* برخی معتقدند دامن زدن به این رفتارها با هدف پنهان کردن مشکلات اصلی جامعه که بحث گرانی و آزادسازی قیمت‌هاست، صورت می‌گیرد.
من تا زمانی که درباره موضوعی، سند متقن نداشته باشم درباره آن نمی‌توانم به آن اشاره کنم. ولی واقع آن است که سناریو غیرعادی است. یک موضوع کوچک را این‌گونه بولد کردن و موضوعات اساسی اقتصادی را به حاشیه کشاندن، عجیب است. به نظر می‌رسد دست‌هایی در کار است تا حواس مردم را از موضوعات اصلی پرت کرده و متوجه حواشی غیرضروری کنند. به هر حال مشکل اصلی کشور در شرایط فعلی اقتصادی است.
آخرین دیدگاه