در جریان برگزاری همایش «دیپلماسی اقتصادی» پنل‌های تخصصی هم با حضور صاحب‌نظران برگزار شد.
به گزارش خانه دیپلماسی، محمدخزاعی دبیر کل ایرانی اتاق آی‌سی‌سی، دکتر غلامرضا انصاری معاون پیشین وزارت خارجه، مهدی دوستی استاندار هرمزگان، فداحسین مالکی نماینده مجلس، محسن منتظری سرپرست دفتر ارتقاء کسب و کارهای دانش بنیان و خدمات فنی و مهندسی سازمان توسعه تجارت و رامین مهمانپرست دبیر این همایش برای بخش اول پنل تخصصی همایش دیپلماسی اقتصادی حضور یافتند.
دیپلماسی اقتصادی یک ضرورت برای کشور ما و دیگر کشورهاست/ ظرفیت زیادی در حوزه دیپلماسی داریم و این امر بدون مشارکت بخش خصوصی نمی‌تواند موفق باشد
محمد خزاعی، دبیر کل ایرانی اتاق آی‌سی‌سی در بخش پنل همایش دیپلماسی اقتصادی به عنوان اولین سخنران گفت: همانطور که دوستان گفتند روشن است دیپلماسی اقتصادی یک ضرورت است و مسأله جدیدی نیست. این بحث به صدها سال پیش برمی‌گردد. به طور کلی این بحث در قرن هفدهم، بیشتر خود را نشان داد و همه متوجه شدند دنیا نیازمند یک نگاه جدید به اقتصاد است. دنیا هر موقع با منازعات جدی سیاسی روبه‌رو شده بیشتر متوجه شده به جای درگیری و نزاع باید از اهرم اقتصاد استفاده کند این امر حتی برای اهداف سیاسی، سلطه و… هم موثر بوده است. من چهارده سال عضو بانک جهانی بودم و آنجا کارآموزی کردم و حالا هم در آی سی سی هستم امروز آی سی سی ۴۵ میلیون عضو دارد وقتی شما مطالعه می‌کنید متوجه می‌شوید این اتفاق بعد از جنگ جهانی اول رخ داد. هسته اولیه بانک جهانی هم درست بعد از جنگ جهانی دوم شکل گرفت. سازمان‌های دیگر هم به همین‌گونه بحران‌های خانمان‌سوز با فشار اهرم اقتصاد بوده‌اند. دو نگاه به مقوله دیپلماسی اقتصادی وجود دارد یک نگاه این است که دیپلماسی اقتصادی برای کسب منافع اقتصادی ملی ضرورت دارد که خوشبختانه ما به این نگاه توجه داشتیم.
خزاعی در ادامه مطرح کرد: چیزی که ما در اینجا کم داریم این است که با گفتن عبارت دیپلماسی اقتصادی بلافاصله ذهن‌ها به سمت رایزن بازرگانی می‌رود در حالی که اینها اجزای کار دیپلماسی اقتصادی هستند. این امر به معنای استفاده از اهرم اقتصاد برای تنظیم تعاملات ما با دنیای بیرون هم هست و تنها به نیازهای ما برنمی‌گردد. نمونه‌ای می‌گویم؛ یکی از شهرهای یکی از کشورهای کوچک همسایه ۶۷۰ میلیارد دلار در یکی از کشورهای اروپایی سرمایه‌گذاری کرده امری که باعث شده آن کشور اروپایی خود را با خواست‌های چنین کشوری تطبیق بدهد. با هر هدفی استفاده از اهرم اقتصادی مهم است. اقدامی که چین در سال ۲۰۰۳ بنا گذاشت زیرکانه بود. چین این طرح را در سال ۲۰۰۳ انجام داد که مربوط به طرح «یک کمربند یک راه» بود و صندوقی برای آن در نظر گرفت که ۷۰ کشور را در این مسیر پوشش می‌داد و کار عظیمی بود این طرح هم به توسعه کشورها کمک می‌کرد هم هدف چین از افزایش منابع قدرت و افزایش حضور سیاسی و اقتصادی در دنیا را تسهیل می‌کرد. بنابراین باید بگویم علاوه‌بر اینکه دیپلماسی اقتصادی یک ضرورت در شرایط امروز جهان است که از رهگذر آن فعالان زیادی به این چرخه وارد شده‌اند به حضور در اقتصاد بین‌الملل هم نیاز داریم از همین رو بود که گروه بیست ایجاد شد به نحوی که تصمیمات این گروه روی سفره من و شما اثر دارد.
وی گفت: دیپلماسی اقتصادی یک ضرورت برای کشور ما و دیگر کشورهاست و خوشحالم این موضوع مورد توجه جدی قرار گرفته و روی آن کار می‌شود ما ظرفیت زیادی در این حوزه داریم و این امر بدون مشارکت بخش خصوصی نمی‌تواند موفق باشد.
تمرکز بر صادرات بدون دیپلماسی اقتصادی ممکن نیست/ فعالان اقتصادی باید به این موضوع برسند که ما مستقل از هر اتفاقی شرکای خوبی برای آنها هستیم
در ادامه مهدی دوستی، استاندار هرمزگان با اشاره به اهمیت موضوع دیپلماسی اقتصادی مطرح کرد: فکر می‌کنم برخورد ما با دیپلماسی اقتصادی نباید پروژه‌ای باشد ما باید به سمت بهبود محیط و یک اکوسیستم مناسب حرکت کنیم به نحوی که تمام ارکان این اکوسیستم کار کنند. یک نگرانی که من دارم این است که روی توسعه سخت‌افزار اصرار داریم در حالی که مشکل ما نرم‌افزار، بانک، مسائل حقوقی و… است. باید تمرکز اصلی را روی توسعه نرم‌افزار بگذاریم ضمن اینکه دیگر هیچ مزیت نسبی پایدار نیست، حتی جغرافیا به عنوان یک مزیت نسبی هم رفته رفته ارزش خود را از دست می‌دهد، پس باید روی پارامتر زمان، بیشتر توجه کنیم. باید توجه داشته باشیم که ما شرکای سیاسی مطمئنی هستیم اما شرکای اقتصادی مطمئن نیستیم. فعالان اقتصادی نیاز دارند به این موضوع برسند که ما مستقل از هر اتفاقی شرکای خوبی برای آنها هستیم.
وی گفت: ما از دهه چهل سیاستی در اقتصاد شروع کردیم سپس به توسعه صادرات حرکت کردیم حالا اما از جایگزینی صادرات حرف در میان است به این صورت که مواد خام پایه را کمتر صادر کنیم و به جای آن ارزش افزوده روی آنها ایجاد کنیم. اگر در ذهن برای تجارت ارزش قایل باشیم دیپلماسی اقتصادی توسعه پیدا می‌کند حرف پایانی من این است ک اساسا تمرکز بر صادرات بدون دیپلماسی اقتصادی ممکن نیست.
دیپلماسی اقتصادی نمی‌تواند جدا از سیاست تجارت خارجی یک کشور باشد/ باید دیپلماسی اقتصادی را در سایه تحریم‌های سخت در نظر بگیریم/ امروز زبان گویای تجارت خارجی یک کشور دیپلماسی اقتصادی است
غلامرضا انصاری، معاون سابق وزارت امور خارجه و سفیر سابق ایران در کشورهایی نظیر انگلیس، روسیه و هند در پنل اول همایش دیپلماسی اقتصادی عنوان کرد: می‌خواهم به سه سوال جواب بدهم. این که دیپلماسی اقتصادی یک مفهوم و مجموعه‌ای از نقطه نظرات است که در بخش پایین‌دستی شاهد هستیم. به همین دلیل هرکس بیشتر تعبیر اجرایی از این عبارت دارد تا تعبیر مفهومی. سوال دوم این است که در کشوری با شرایط تحریم شکل دیپلماسی اقتصادی باید چطور باشد و اساسا چقدر این امر مهم است؟ سومین نکته و پیشنهاد من برای ساخت دیپلماسی اقتصادی کشور است.
وی ادامه داد: دیپلماسی اقتصادی مفهوم نو و جدیدی در جمهوری اسلامی ایران است و زمانی جدی شد که توسعه صادرات به عنوان جایگزین نفت اهمیت یافت. فکر جدیدی بود که توسط آقای ظریف وارد ساختار اجرایی کشور شد و من و ایشان ابتدا روی اسم اختلاف نظر داشتیم و در نهایت نظر ایشان قطعی شد. پیش از آن معاونت اقتصادی در وزارت امور خارجه حذف شده بود و بعد به عنوان معاونت دیپلماسی اقتصادی اضافه شد. همچنین این امر که ما نیاز به ابزار دیپلماسی اقتصادی داریم، اهمیت یافت. در دوران معاصر و بعد از جنگ جهانی ژاپنی‌ها پیشتاز دیپلماسی اقتصادی بوده‌اند.
وی خاطر نشان کرد: دیپلماسی اقتصادی نمی‌تواند جدا از سیاست تجارت خارجی یک کشور باشد. در دنیای امروز دو بال تجارت خارجی و سیاست خارجی باید با هم هماهنگ حرکت کنند و در این صورت رفتار موزونی از یک کشور شاهد خواهیم بود. دیپلماسی اقتصادی قبول نُرم‌های اقتصادی و ابزاری برای دسترسی به توسعه متوازن و نشات گرفته از سیاست خارجی یک کشور است تا در آن چارچوب راه‌اندازی شود. نهایت تلاش آن برای معرفی ظرفیت‌ها و جذابیت‌های بازارهای اقتصادی هدف بوده و به دنبال جذب سرمایه و انتقال تکنولوژی و در نهایت توسعه و رفاه است.
انصاری درباره اهداف دیپلماسی اقتصادی افزود: در هر دوره‌ای از تاریخ بخشی از این موضوعات، به عنوان محور مطرح بوده است. اما امروز از مهم‌ترین اهداف دیپلماسی اقتصادی در هر کشور حضور در شبکه‌ها و جریان‌های چرخه تولید و تامین است. دیپلماسی اقتصادی امری فرابخشی است اما عمدتا کشورها سازمان و نهاد پاسخگویی دارند که باید این مسئولیت را برعهده بگیرد تا شرکت‌های یک کشور در کشور دیگر به رقابت و حذف یکدیگر نپردازند.
او ادامه داد: تفکری که دیپلماسی اقتصادی معرفی می‌کند محوریت بخش خصوصی در اقتصاد است که معرفی می‌کند. بخشی که باید تکریم شود بخش خصوصی است. دولت نیز تلاش می‌کند دخالت خود را از اقتصاد خارج و به مردم واگذار کند و نظارت عالی برای ایجاد رقابت سالم داشته باشد. بنابراین آنچه امروز ما در ایران دیپلماسی اقتصادی می‌نامیم مثل سایر کشورها تفهیم نشده است بنابراین هر سازمانی دیپلماسی اقتصادی راه می‌اندازد و این سوال است که آیا با بخش‌های دیگر هماهنگ است یا نه؟ به نظرم به ویژه بعد از تحولات اوکراین تلاش کشورهای قوی اقتصادی گره زدن هرچه بیشتر امنیت به اقتصاد و برعکس است چنانچه در کشورها ما نیز تلاش به همسویی شبکه‌ای در حوزه اقتصاد است.
انصاری با اشاره به تحریم‌های اقتصادی علیه کشور عنوان کرد: یک کشور تحریمی باید چه نوع دیپلماسی اقتصادی داشته باشد؟ ایا نیاز به دیپلماسی اقتصادی داریم؟ قطعا بله. امروز زبان گویای تجارت خارجی یک کشور، دیپلماسی اقتصادی است اما در شرایط تحریم برای موفقیت در این حوزه باید طبقه‌بندی روابط تجاری و حفظ محرمانگی روابط تجاری اهمیت دارد. در دیپلماسی کشور تحریمی وظیفه کشور تحریم شده حفظ امنیت اطلاعات برای کشورهای پارتنر خود در دنیاست. زیرا ممکن است در صورت افشا شدن آسیب ببینند بنابراین باید دولت بیشترین فاصله را از اقتصاد ایجاد کند. دولت باید در بخش‌هایی از اقتصادی که بخش خصوصی نمی‌پذیرد، وارد شود. باید بخش خصوصی را تشویق کند و حریم و حرمت آن را حفظ کند. بخش خصوصی پشتیبان دولت، نظارت سازنده دولت را می‌خواهد. ما با یکی از کشورهای همسایه بیش از ۱۳ میلیارد دلار درآمد داشتیم سه میلیارد برای دولت بود و مابقی برای مردم و مدام شکایت داشتیم که دولت نتوانسته است پول خود را بابت صادرات برق و گاز و.. خود بگیرد.
انصاری توضیح داد: با وضعیت روند مذاکرات برجام من فکر می‌کنم نباید به موفقیت یا عدم موفقیت آن امید ببندیم زیرا مفهوم ما از برجام با غربی‌ها متفاوت است. حتی اگر موفق به برجام شویم دوباره همان بلایای ۲۰۱۵ در پیش خواهد بود. بنابراین تحریم تا سال‌ها همراه ما خواهد بود و باید دیپلماسی اقتصادی را در سایه تحریم‌های سخت در نظر بگیریم. بخش خصوصی اگر محوریت یابد هم تحریم‌ها را راحت‌تر دور می‌زند و هم به عدالت اجتماعی نزدیک خواهد شد نقش دولت حذف سوبسیدهاست و همانطور که دولت سیزدهم به آن به صورت جدی پرداخته است.
در همایش دیپلماسی اقتصادی باید به دنبال حلقه‌های مفقوده باشیم/ باید برای برخی دیپلماسی‌ها کار جدی کنیم
فداحسین مالکی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در همایش بزرگ دیپلماسی اقتصادی به عنوان سخنران بعدی عنوان کرد: به نظرم ما در این جلسه باید به دنبال حلقه‌های مفقوده باشیم.
این نماینده مجلس با اشاره به شرایط استراتژیک ایران گفت: اگر به دنبال مفاهیمی باشیم که در دولت‌های گذشته هم مطرح شده و به امروز رسیدیم، شاید نتیجه‌بخش نباشد. در ۴۳ سال قبل در دستگاه‌های دولتی نتوانستیم از ظرفیت‌ها استفاده کنیم. ایران بعد از چین و روسیه بیشترین ارتباط را با توجه به مرزهای خود می‌تواند با دنیا برقرار کند اما آنها به کجا و ما به کجا رسیده‌ایم و چرا نتوانسته‌ایم علیرغم همه زحمات این امر را محقق کنیم؟ یادم است در دوران وزارت آقای صالحی من سفیر بودم و به ایشان گفتم شما رئیس کمیسیون مشترک همه کشورها بودید و مگر وزارت امور خارجه چقدر می‌تواند توان داشته باشد؟ و کمیسیون‌های کشورها با لطف ایشان تقسیم شدند.
مالکی در ادامه عنوان کرد: در مجلس فراکسیونی با حضور نماینده‌های همه استان‌های مرزی تشکیل شد و به این معضل رسیدیم که اگر مثلا در کردستان کوله بری را از بین ببریم ۲۵ دستگاه در کشور باید درباره‌اش نظر بدهند! جلسه‌ای هیات رئیسه این فراکسیون با آقای ظریف داشت تا نظر بدهند و مرزها را سازماندهی کردیم و دو هفته جلوتر در دستور کار سران سه قوه قرار گرفت، در مجلس طرح را نیاوردیم تا یک و دو سال زمان نبرد و در دولت نیز همینطور تا فرآیند زمان‌بری نشود.
این نماینده مجلس در ادامه افزود: در این همایش که مدیران بخش خصوصی نیز حضور دارند تایید خواهند کرد که انتظار دارند به آنها بگوییم چه کاری انجام شده است؟ ما باید برای برخی دیپلماسی‌ها کار جدی کنیم. مثلا در دیپلماسی آب موفق نبوده‌ایم. اگر با طالبان مشکل داریم که زبان دیپلماسی را نمی‌داند با آذربایجان و… که مشکلی نداریم. بنابراین لازم است کمیته‌هایی تشکیل شود و کار کرده و نتایج را اعلام کنند. به هر حال فراز و نشیب‌هایی هم وجود دارد. دیروز در کمیسیون امنیت ملی برخی دستگاه‌ها از جمله وزارت امور خارجه حضور داشتند.
او در ادامه افزود: درباره سفرهای رئیس‌جمهور به منطقه و فرامنطقه باید بگوییم بعد از این سفرها چه نتایجی اتفاق افتاده است؟ قطعا نتایجی بوده اما باید به بخش خصوصی گفته شود. بنابراین سمت و سوی بحث باید به مسائل اجرایی داده شود. به طور دقیق بگوییم مگر قرار نیست با پاکستان ۵ میلیارد دلار تبادل اقتصادی داشته باشیم؟ یا با ترکیه و ارمنستان و روس‌ها بهترین بازار را می‌توانیم داشته باشیم. در نهایت از برگزاری این همایش تشکر می‌کنم و امیدوارم بعد از آن نتایجی که نیاز امروز اقتصاد کشور است، به عنوان آورده داشته باشیم و مجلس آمادگی کامل برای همکاری در این بخش دارد.
دیپلماسی اقتصادی همیشه یک اهرم بوده است/ تحریم هم نوعی دیپلماسی اقتصادی است
مهدی صفری، معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه در پنل همایش بزرگ دیپلماسی اقتصادی درباره گفته‌های سایر سخنرانان این پنل بیان کرد: گفته‌های دوستان در این پنل بسیار مفید بود اما خدمت دکتر فداحسین مالکی می‌گویم که سد را ۲۰ سال است زده‌اند و وزارت امور خارجه کار می‌کند و با مجلس نیز هماهنگ هستیم. جمع‌بندی این جلسه را نیز خواهیم دید و امیدواریم نتیجه بخش باشد. به راهکارهایی در صحبت‌های آقای انصاری اشاره شد که در کشور در حال تحریم چگونه باید دیپلماسی اقتصادی داشت؟ اما خیلی از راه‌های بسته را نمی‌توان باز کرد اگر تحریم هم برداشته شود باز محدودیت‌های خاص خود را داریم تا به نتیجه برسیم. دیپلماسی اقتصادی نیز خود همیشه یک اهرم بوده است. اینکه در حال حاضر ما تحریم هستیم خود یک نوع دیپلماسی اقتصادی است. بنابراین ما باید تلاش کنیم اهرم‌های خود را بسازیم تا از آنها استفاده کنیم.
دیپلماسی اقتصادی ایران و تجارت خارجی‌اش در یک سازمان متمرکز شوند
غلامرضا انصاری، معاون سابق وزارت امور خارجه در بخش دیگری از این پنل گفت: یکبار دیگر می‌خواهم تاکید کنم دولتی که بخواهد در تحریم زندگی کند باید کوچکتر باشد و گرفتاری آن تخم مرغ و رب و… نباشد این چیزها دیگر در دنیا در مسئولیت دولت نیست هیچ اقدامی به اندازه قیمت‌گذاری ضد تولید نیست. دولت اگر بخواهد موفق باشد باید کوچک باشد.
وی گفت: پیشنهاد من این است که دیپلماسی اقتصادی ایران و تجارت خارجی‌اش در یک سازمان متمرکز شوند یعنی یک سازمان در تجارت خارجی پاسخگو باشد. به نظرم باید یک سازمان مستقل مسئول تجارت خارجی شود که رئیس آن توسط وزارت خارجه تعیین شود تا بتوانیم پاسخ‌گوی تجارت خارجی کشور باشیم. اگر واقعا وزارت خارجه چنین ظرفیتی داشته باشد که این سازمان تنگاتنگ با این وزارتخانه کار کند بهتر می‌شود اما در ایران عمده مسئولیت این وزارتخانه در چهل سال گذشته کارهای سیاسی بوده پس حداقل برای دورانی این سازمانی که درباره آن صحبت کردم باید به صورت مستقل کار کند.
با اینکه دیپلماسی اقتصادی در سازمان دیگری تشکیل شود، مخالفم/ نقشه راه مناسبات اقتصادی نداریم
محمد خزاعی، دبیر کل ایرانی اتاق آی‌سی‌سی نیز در بخش دیگری از پنل اول همایش دیپلماسی اقتصادی عنوان کرد: بحث دیپلماسی اقتصادی زوایای گوناگونی دارد که مشکل است در یک جلسه درباره آن به نتیجه نهایی برسیم. همچنین گاهی ممکن است تنها با آرمان‌ها و تخیلات خود نظر بدهیم. جدیت نیاز است تا به درک صحیحی از دیپلماسی اقتصادی برسیم. مساله فراتر از رایزن است و خود حدیث مفصل بخوان از این مجمل.
خزاعی در ادامه گفت: من با اینکه دیپلماسی اقتصادی در سازمان دیگری تشکیل شود مخالفم، باید وزارت امور خارجه اما با شروطی متولی امر باشد. همچنین ستادی در این وزارتخانه فعال است که نمایندگان تمام دستگاه‌ها در آن حضور دارند و می‌توان نیروهای وزارتخانه را بیشتر کرد. همچنین می‌توان از نیروهای غیردولتی آکادمی‌های بخش خصوصی نیز کمک گرفت.
دبیر کل ایرانی اتاق آی‌سی‌سی با تاکید بر قدرت بخش خصوصی در دیگر کشورها گفت: در بسیاری از کشورهای پیشرفته رئیس اتاق بازرگانی دوشادوش رئیس‌جمهور حرکت می‌کند اما آیا جایگاه رئیس اتاق بازرگانی و بخش خصوصی ما در مذاکرات سیاسی و بین‌المللی چنین است؟! نکته بعد اینکه باید از موسسات بین‌المللی نه صرفا برای تامین منابع استفاده کرد. در بعضی از جلسات بین‌المللی ما حتی وزیر و معاون حضور ندارند.
او در ادامه تاکید کرد: نکته ضروری بعدی ایجاد یک نقشه راه است در حوزه انرژی باید بدانیم با چه کشورهایی ارتباط بگیریم و جغرافیای مناسب اقتصادی برای تعامل با دنیا را ترسیم کنیم که اکنون اینطور نیست و نقشه راه مناسبات اقتصادی نداریم. الزام وزارتخانه‌ها به گزارش دادن به وزارت امور خارجه امر مهم دیگر است. آموزش افرادی در دولت یا بخش خصوصی که بتوانند خوب مذاکره کنند نیز ضرورت دیگر است. کتاب‌هایی در این زمینه درست به دلیل همین اهمیت انواع دیپلمات‌ها را دسته‌بندی کرده‌اند. همچنین ایجاد نهادهای حقوقی خصوصی مسلط به مسائل بین‌المللی اهمیت زیادی دارد. به روزرسانی ساختارهای مالی و اجرایی دستگاه‌ها نیز مهم است. زیرا به جد تا پنج سال آینده ساختارهای مالی کشورها به قدری به واسطه مباحث متاورس و ارز دیجیتال تغییر خواهد کرد که اگر سیستم مالی ما فارغ از تحریم‌ها حرکت نکند، عقب می‌ماند. هماهنگی سایر وزارتخانه‌ها با وزارت امور خارجه نیز بسیار مهم است.
وزارت خارجه نقش رگلاتوری انجام دهد/ در دیپلکاسی اقتصادی سخت‌افزار و بازیگران اهمیت دارند
مهدی دوستی، استاندار هرمزگان نیز در ادامه پنل نخست همایش دیپلماسی اقتصادی بیان کرد: بحث نرم‌افزاری، سیاست‌های پولی و مالی، ال سی و… مطرح است که می‌توان به صورت قراردادهای تیپ پایه در نظر داشت. همچنین سخت‌افزار و بازیگران اهمیت دارند. در بحث سخت‌افزار اصرار بر راه‌های روستایی باعث شده کریدورهای اصلی کشور باقی بماند و همه باید به جمع‌بندی برسند و بر شاهرگ‌ها تمرکز کنیم و بازیگران هم که مشخص هستند و اگر بر یک پلتفرم درست هر سه دیده شوند و وزارت خارجه نقش رگلاتوری انجام دهد، بهتر است. زیرا نقش بازاریابی بین‌المللی آن تله خطرناکی است. در این بخش می‌توان شرکت‌های توسعه تجارت را حمایت نرم‌افزاری کرد.
در شرایطی هستیم که هر کدام از وزارتخانه‌ها ساز خود را می‌زنند/ سازمانی مفید است که صفر تا صدش را خودش انجام دهد/ برای تشکیل سازمان دیپلماسی اقتصادی باید تحقیق کرد
در ادامه فداحسین مالکی، عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی اظهار کرد: ما به هر دلیلی در طول این چهل اندی سال نتوانسته‌ایم از ظرفیت کشور استفاده کنیم اگر بخواهیم همان روند را در پیش بگیریم یک حرکت لاک‌پشتی می‌شود که متناسب با فضای تحریمی فعلی نیست.
او افزود: پیشنهاد ایجاد یک سازمان که دوستان عزیز مطرح کردند، خوب است اما سازمانی مفید است که صفر تا صدش را خودش انجام دهد. باید بگویم در حال حاضر هر حرکتی انجام دهید تمام دستگاه‌ها روی آن حرف دارند. اینکه این سازمان زیرنظر وزارت خارجه یا رئیس‌جمهور باشد یک بحث خاص است که باید درباره آن تحقیق کرد. جالب است که بگویم ما دو ماه قبل پیش رئیس‌جمهور بودیم، درباره موضوعی صحبت می‌کردیم که ایشان گفتند یک سازمان تشکیل شود اما روی همین سازمان؛ وزارت خارجه، وزارت کشور و… مدعی هستند.
مالکی تاکید کرد: در شرایطی هستیم که هر کدام از وزارتخانه‌ها و هر کدام از دستگاه‌ها ساز خود را می‌زنند. موضوع دیپلماسی اقتصادی در یک یا دو جلسه مرتفع نمی‌شود و نیازمند کمیته‌ای است. ما نقشه راه لازم داریم کشور ما به لحاظ موقعیت خاص باید نقشه‌ای برای ارتباط با کشورهای همسایه، کشورهای منطقه‌ای و… داشته باشد.
وی گفت: امیدوارم هرچه زودتر این موضوعات حل شود تا بسترسازی برای بخش خصوصی هم کنیم.
چابک بودن سازمان دیپلماسی اقتصادی اهمیت زیادی دارد
منتظری هم در ادامه بحث خود در پنل اول گفت: به نظرم متناسب با نقش و مسئولیتی که در بحث دیپلماسی اقتصادی وجود دارد سازمان یا دستگاه متولی آن هم باید اختیارات را داشته باشد در غیر این صورت به نتیجه نمی‌رسیم. باید چابک بودن این ساختار را در نظر بگیریم چنین سازمانی نباید آنقدر بزرگ باشد و دستگاه‌ها نقش و نظر داشته باشند که از چابکی بیفتد. در وزارت صمت سالانه رویدادی برای صادرات داریم که یکی از خواسته‌های اصلی بخش خصوصی ارتقای جایگاه این سازمان است در حال حاضر شاید اگر آن ابزارهای صمت تقویت شود، دیپلماسی اقتصادی نقشی پررنگ داشته باشد.
دومین پنل تخصصی همایش دیپلماسی اقتصادی با حضور چهره‌های داخلی و خارجی برگزار شد.
دومین پنل تخصصی دیپلماسی اقتصادی با حضور داوود دانش جعفری عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، فریدون انتظاری سفیر پیشین کره جنوبی، نمایندگان شرکت CSCEC از کشور چین، ایرج گلابتونچی دبیر سندیکای شرکت های ساختمانی ایران و آقای وینچنزو نماینده یک شرکت ایتالیایی برگزار شد.
به گزارش خانه دیپلماسی، داوود دانش‌جعفری، وزیر پیشین اقتصاد و عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، در دومین پنل از همایش بزرگ «دیپلماسی اقتصادی» به عنوان اولین سخنران بیان کرد: در ارتباط با موضوع جلسه و نکاتی که در اولین پنل مطرح شد یک سری سوالات ایجاد کرد، اینکه محل یا سازمان متولی دیپلماسی اقتصادی کجاست؟ یک بحث این بود که وزارت خارجه متولی این امر باشد یا یک سازمان جداگانه کار را بر عهده بگیرد. سوال این است که مسئولان وزارت خارجه یا سفرای ما این امکان را دارند که دیپلماسی اقتصادی را اجرا کنند؟ مقاماتی که در حوزه خارجه مسئولیت دارند به جای اینکه آدم‌های پا به کار باشند درگیر یک سری تشریفات هستند که آنها را احاطه کرده است. یادم است زمانی با دکتر نجات حسینیان به اجلاس ایران و لیبی رفته بودیم. چند وزارتخانه در این اجلاس بودند. آن زمان آقای نجات حسینیان یک بار گفت سه اجلاس تشکیل شده و هر بار هیات ایران و هیات لیبی تنها به احوالپرسی پرداخته‌اند. یک بار نماینده‌ای از بخش خصوصی در همان اجلاس با ما همراه شد که پس از مدتی نماینده بخش خصوصی عنوان کرد قرارداد خود را بسته است. قصدم این بود بگویم در حالی که مسئولان دولتی ما درگیر تشریفات بودند، دوستان بخش خصوصی فعال بودند.
وی افزود: سوال این است که آن دستگاهی که درباره آن صحبت کردیم که متولی دیپلماسی اقتصادی باشد آیا باید دولتی باشد؟ وقتی آقای انصاری در هند بودند من از ایشان پرسیدم در ایران بحثی وجود دارد مبنی بر اینکه برخی از سفرای ایران در خارج افراد اقتصادی باشند. ایشان به من گفتند فضای وزارت خارجه چنین است که اگر سفیری چند قراردادی ببندد خودش زیر سوال می‌رود؛ یعنی این‌چنین تنگناهایی وجود دارد.
وی افزود: درست است وزارت خارجه کانون دیپلماسی کشور است، اما هر کدام از مسائل اقتصادی که با کشورهای دیگر داریم، یک کانون تخصصی برای پیگیری می‌خواهند و بنای دیپلماسی اقتصادی این است که اهداف را پیگیری کند. باید بدانیم شکل این اهداف هر کجا فرق می‌کند؛ مثلاً یک جا می‌خواهیم گردشگر جذب کنیم، یک جا خدمات مهندسی می‌خواهیم و…. در دیپلماسی هدف این است که منافع اقتصادی را بهبود بدهیم، ولی اینکه شکل کار در هر کجا چگونه است، فرق می‌کند.
دانش‌جعفری مطرح کرد: مسائلی که مربوط به اقتصاد خارجی ما می‌شود در هر کجا می‌تواند یک شکل داشته باشد، اما محور اینها باید دست وزارت خارجه باشد. قسمت اداری این کار به همه دستگاه‌ها برمی‌گردد، با این حال وزارت خارجه کانون این امر است و برای اجرای این کار بنگاه‌های بخش خصوصی می‌توانند بیشترین سهم را داشته باشند. ما می‌توانیم برنامه داشته باشیم، مساله را در وزارت خارجه مشخص کنیم، افراد حقیقی و حقوقی را برای پیشبرد آن پیدا کنیم و برای اجرای آن طرح بریزیم. این کار سخت را نمی‌توان به دستگاه‌های اداری سپرد، باید ماموریت را به بخش خصوصی بدهیم و پاسخ را از آن دریافت کنیم. اگر بخواهیم راه‌حل اداری برای آن پیدا کنیم به نتیجه نمی‌رسیم.
مهمانپرست در ادامه این پنل گفت: تاکید همه در این همایش بر این است که بخش خصوصی باید میدان‌دار باشد. او همچنین از مهمانان و فعالان اقتصادی غیرایرانی حاضر در همایش دعوت به سخنرانی کرد.
وینچنزو پوپئو باوا، فعال اقتصادی از ایتالیا، درباره ظرفیت‌های همکاری اقتصادی با ایران در اولین همایش دیپلماسی اقتصادی گفت: ایران یک کشور بسیار مهم در منطقه است و ایتالیا آماده همکاری با ایران است. ایتالیا همواره پشتیبان ایران و امیدوار است برجام به نتایج مثبت برسد که این به نفع همه است.
مهمانپرست در ادامه این پنل گفت: شرکت‌های چینی در ایران یا کشورهای اطراف حضور دارند که یکی از مهم‌ترین آنها شرکت «CSCEC» است. در همایش امروز بیشتر وزن مباحث به سمت موضوع دیپلماسی اقتصادی بود و به ساختار و نحوه تعریف آن پرداختیم، اما در همایش‌های بعدی قطعاً درباره جزییات و مباحث تخصصی‌تر صحبت می‌کنیم؛ برای مثال دکتر سجادی، وزیر ورزش و جوانان، خود درخواست برگزاری اجلاس جداگانه‌ای برای دیپلماسی ورزشی دارند و سعی می‌کنیم در همایش‌های بعدی به بخش‌های مختلف دیپلماسی بپردازیم.
در ادامه این پنل نماینده چین از شرکت CSCEC گفت: شرکت ما در زمینه مواد ساختمانی فعال است و کارخانه‌های مختلف در کشورهای مختلف داریم، البته در زمینه گرانیت هم در برخی کشورها فعالیت می‌کنیم. من به بیش از بیست کشور دنیا سفر کرده‌و دیده‌ام مواد ساختمانی ایران در کشورهای مختلف استفاده می‌شود. من به آینده اقتصاد ایران امیدوارم. ایران به‌ویژه در بخش مواد معدنی موفق است. امیدوارم در عین حفاظت از محیط‌زیست برای جامعه و برای شرکت‌های خودمان ارزش‌آفرینی کنیم.
در ادامه این پنل فریدون انتظاری، معاون بین‌الملل سابق اتاق بازرگانی، گفت: دیپلماسی اقتصادی یک قدرت نرم برای حفظ منافع ملی است. پیشنهاد می‌کنم یک سری جلسات داشته باشیم که سفیرمحور، کارگزارمحور و دانشگاه‌محور باشد. یادم است وقتی ۳۲ ساله و در کره جنوبی سفیر بودم، یک بار از یکی از مسئولان سوالاتی می‌کردم. او به من می‌گفت چند نکته را رعایت کنید: در اقتصاد وحدت فرماندهی داشته باشید، در حوزه کارگزاران اداری تشویق به‌ندرت و تنبیه به‌سرعت داشته باشید. او گفت یک بار رئیس‌جمهور کره ده نفر از نخبگان را که در جهان معروف هستند فرا خواند و گفت از شما حمایت می‌کنم و امکانات می‌دهیم در مقابل شما کالای خوب تولید و به جهان صادر کنید. من هم هر کجا که بگویید می‌آیم، اما اگر جنس بد تولید و سوءاستفاده کنید شما را تنبیه می‌کنم. خواهشم این است که مسئولان به چند نکته توجه کنند؛ اینکه سفیر باید بالنده باشد و سیستم‌های نظارتی هنگام قراردادها به او انگ نزنند. بخش خصوصی ما هم باید پاسخگو باشد. بخش خصوصی باید لابی بیرونی را شکل بدهد من ۱۸ سال معاون اتاق ایران بودم و می‌دانم دوستان بخش خصوصی این کارها را بلدند. بخش خصوصی ما همواره دو سوال دارد اینکه دولت چقدر آنها را کمک می‌کند و چقدر دست و پای آنها را می‌گیرد؟ دولت باید در این زمینه‌ها فعال باشد. میلیون‌ها دلار پول هدر می‌رود که باید جای بهتری آنها را خرج کنیم.
وی افزود: ما در این برهه حساس هستیم، اما هژمون منطقه هم هستیم. این نظام و کشور تمدنی را معرفی کرده که به بالندگی رسیده است، این در حالی است که هژمون‌های منطقه‌ای زیاد داریم. جمهوری اسلامی ایران اگر می‌خواهد این تمدن و تفکر را اشاعه بدهد باید در حوزه اقتصادی فعال باشد.
انتظاری عنوان کرد: ایران تنها کشوری در جهان است که دو خط انرژی دارد که نباید به راحتی از آن گذشت. این کشور جزو کمترین بدهکاران جهان با ۹ میلیارد دلار است در حالی که سوئد ۹۳۸ میلیارد دلار بدهی دارد. باید به این مسائل توجه کرد. از رامین مهمانپرست که با عشق و انرژی این همایش را برگزار کرده است، تشکر می‌کنم. امیدوارم خواسته‌ها را همگی یکی و با چارچوب علمی اجرایی کنیم و با ارائه راهکار پیش برویم.
انتظاری بیان کرد: میدان و سیاست خارجی باید در خدمت اقتصاد باشد میدان می‌رود، جان می‌دهد، خون می‌دهد و سیاست خارجی فعالیت می‌کند. این دو هر کجا با هم همکاری کردند باید به کشور مقصد بگویند بخش خصوصی ما در این کشور فعالیت می‌کند.
دانش‌جعفری هم در پایان این پنل گفت: این کار نیازمند فرماندهی است اما کارگزاران اصلی در خط مقدم باید بخش خصوصی باشد، بخش خصوصی می‌تواند طرح بدهد و دولت حمایت‌های لازم را انجام بدهد تا حرکت صورت بگیرد. دولت اگرچه فرمانده است اما در جزییات برنامه باید پیرو باشد و آن چه بخش خصوصی برای پیشبرد برنامه لازم دارد آن را فراهم کند. اگر اقتصاد اولویت است، اقتصاد خارجی هم ظرفیت بالایی دارد و بقیه سیاست‌ها هم باید اصلاح شود.
باید برای یک رویکرد ملی دور هم جمع شویم تا راهکار پیدا کنیم
مهمانپرست در بخش دیگری از این پنل عنوان کرد: برگزاری این همایش‌ها و موضوع دیپلماسی اقتصادی ضرورت دارد و ما باید برای یک رویکرد ملی دور هم جمع شویم تا راهکار پیدا کنیم. این همایش حتی یک ریال اسپانسر نداشته و با یک رویکرد ملی در نتیجه شش ماه کار سنگین و جدی شکل گرفته است و باید از همکارانم در خانه دیپلماسی، تیم‌های تشریفات حفاظت و همه همراهان این رویداد تشکر کنم.
کشورهای همسایه ما به دنبال خدمات فنی و مهندسی ساختمانی هستند
ایرج گلابتونچی، دبیر و عضو هیات مدیره سندیکای شرکت‌های ساختمانی ایران، در پنل دوم همایش دیپلماسی اقتصادی عنوان کرد: ما مهندس‌ها شاید از دیپلماسی چندان سر در نیاوریم، اما نکته‌ای که با توجه به صحبت‌های دوستان در پنل‌ها احساس کردم بیانش اهمیت دارد این است که کشورهای همسایه ما به دنبال خدمات فنی و مهندسی ساختمانی هستند و اگر نتوانیم با استراتژی درست دانش خود را در این زمینه صادر کنیم، رقبا از ما این فرصت را می‌گیرند.
او گفت: در حال حاضر ۴۰ درصد از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی ما بیکار هستند و بخشی عمده دیگری مهاجرت می‌کنند. می‌توان با صدور خدمات فنی و مهندسی جلوی این مهاجرت را گرفت، بدون اینکه مواد خام صادر کنیم. پشت این اتفاق و رسیدن به موفقیت چرخه عظیمی از تولید کالاها هم فعال می‌شود. ترکیه الان به عنوان دومین صادر کننده مصالح ساختمانی در دنیا مطرح است و وقتی فهرست ۲۵۰ پیمانکار برتر دنیا را می‌بینیم ۱۱۵ پیمانکار مربوط به چین و ترکیه است در حالی که ۵۶۵۰۰ شرکت فنی و مهندسی ثبت شده در ایران داریم.
او ادامه داد: ما باید در بخش خصوصی برنامه بنویسیم و در جایی فرماندهی چابک و مشخصی داشته باشیم و با کمک ما این برنامه پالایش شود. باید بدانیم هر سال چه چیزی را در چه ابعادی به کدام کشورها صادر می‌کنیم. ۴۰ شرکت فنی و مهندسی همین حالا ۶۰ پروژه را در عراق اجرا می‌کنند و این نشان می‌دهد ظرفیت‌ها و توان وجود دارد و باید به سرعت عمل کنیم.
اگر در صدور خدمات فنی مهندسی فعال شویم، ارزآوری و اشتغال مطمئن داریم/ سفیر ایرانی اگر یک پیمانکار را بیش از چند بار معرفی کند کارش را از دست می‌دهد
او افزود: هر جایی تولید می‌خواهد بالا رود تراز فنی و مهندسی باید بالا رود و سابقه نیز این را نشان داده است و در سال‌هایی ۴ هزار میلیارد صدور خدمات فنی و مهندسی داشته‌ایم. وقتی سفرای ترک یا چینی در جایی و کشوری مذاکره می‌کنند، می‌خواهند که پروژه‌ای را به شرکت‌هایشان بدهند، اما سفیر ایرانی اگر یک پیمانکار را بیش از چند بار معرفی کند کارش را از دست می‌دهد. ما اگر در صدور خدمات فنی مهندسی فعال شویم، ارزآوری و اشتغال مطمئن داریم و مهاجرت دانشگاهیان کمتر می‌شود زیرا دستمزدی را دریافت می‌کنند که انتظار دارند. بخش خصوصی می‌داند چطور کار کند اما باید متولی مشخص داشته باشد. ما ۲۸۳۰ دانشگاه در ایران داریم اما چین ۲۶۴۰ دانشگاه دارد. در ایران سالی ۲۳۰ هزار فارغ‌التحصیل مهندسی داریم که این آمار از آمریکا و روسیه و چین و… بیشتر است. با این تعداد شرکت و فارغ‌التحصیل اگر نتوانیم برنامه متقنی بنویسیم ظرفیت‌ها را از دست می‌دهیم. در ۲۴۳۰ هزار نفر بیمه شده مهندسی کشور داریم که اگر هر یک خانواده چهار نفره داشته باشند حدود ۸ تا ۱۰ میلیون نفر از این درآمد خدمات فنی مهندسی ارتزاق می‌کنند و لازم است در اقتصاد به این ظرفیت توجه کنیم. ما پیشگام هستیم و می‌توانیم به تولیدکنندگان در شقوق مختلف صنعت کمک کنیم به شرط آن که استراتژی مشخص با برنامه‌ای متقن و فرماندهی درست داشته باشیم.
رامین مهمانپرست، دبیر همایش «دیپلماسی اقتصادی»، در ابتدای این همایش با تبریک عید سعید غدیر گفت: بحث دیپلماسی اقتصادی یکی از ضرورت‌های امروز ایران است. همه مسئولان بر این موضوع مهم تاکید دارند. فرمایشات مقام معظم رهبری طی سال‌های اخیر و نام‌گذاری سال‌ها بر مفاهیم اقتصادی توسط ایشان هم نشانه عزمی است که در کشور برای این منظور ایجاد شده است. دولت سیزدهم، همه عزیزان در سازمان‌های مختلف دولتی- به‌ویژه در وزارت امور خارجه، مجلس و بخش خصوصی به دنبال تحقق اهداف عالی نظام از طریق تحول دیپلماسی اقتصادی هستند.
به گزارش خانه دیپلماسی، وی افزود: به‌عنوان یک حلقه مفقوده به نظر می‌رسد تعریف دقیقی از دیپلماسی اقتصادی وجود ندارد. ممکن است عزیزان هر یک تعریفی از این عبارت داشته باشند و برنامه‌هایشان را دنبال کنند، اما اگر هماهنگی لازم بین آنها صورت نگیرد، علیرغم تلاش هر بخش به نتیجه مطلوب دست نمی‌یابیم. یکی از اهداف برگزاری این همایش حل چالش فکری بین مسئولان اصلی با دیپلماسی اقتصادی است تا برای ساختار مناسب دیپلماسی اقتصادی به یک جمع‌بندی برسیم؛ برای مثال حتماً لازم است نهاد جدیدی برای این منظور تشکیل شود یا تصویب یک سند ملی یا کارگروهی ویژه نیاز است و اگر این سازماندهی و ساختار تعریف شد، حالا این سوال مطرح می‌شود که رهبری دیپلماسی اقتصادی باید با کدام بخش باشد؟
تردیدی نیست که رهبری دیپلماسی اقتصادی باید بر عهده وزارت امور خارجه باشد
این دیپلمات عنوان کرد: تردیدی نیست که رهبری دیپلماسی اقتصادی باید بر عهده وزارت امور خارجه باشد و همه دستگاه‌ها در هماهنگی با آن عمل کنند، اما ممکن است انتظاراتی در خارج از این مجموعه از وزارت امور خارجه باشد تا نیازها برای تحقق بهتر دیپلماسی مناسب اقتصادی برطرف شود که این موضوع باید به بحث و جمع‌بندی گذاشته شود.
وی ادامه داد: به این منظور خانه دیپلماسی شکل داده شد تا وظایفی که به‌عنوان یک بخش در جایی تعریف نشده است، در اینجا محقق شود. اولین مساله آموزش دیپلماسی اقتصادی بود تا مدیران دولتی و خصوصی با تعریف علمی آن آشناتر شوند. درس‌های دوره‌های دیپلماسی اقتصادی به بخش‌هایی از جمله تشریفات و آداب و فنون مذاکره، دیپلماسی عمومی و نقش آن بر دیپلماسی اقتصادی توجه دارد. برای اینکه این دوره سطح توانایی مدیران ما را افزایش دهد ظرفیت بکری در کشور داریم که کمتر از آن استفاده شده است. امروز حدود ۱۰۰ دیپلمات کشور با سوابق بعضاً بیش از ۳۰ و ۴۰ سال در جمع ما حضور دارند و تجارب آنها بسیار ارزشمند است. یکی از برنامه‌های ما این است که از این عزیزان برای تدریس دوره‌های دی‌بی‌ای(DBA) استفاده کنیم که به‌زودی اولین دوره آغاز خواهد شد و دانشگاه‌های مختلف نیز ابراز تمایل به تدریس این محور کرده‌اند. همچنین مشاوره‌های اقتصادی در بخش دولتی و خصوصی می‌تواند توسط عزیزانی که شناخت خوبی از روابط و مناسبات برای توفیق شرکت‌ها در دیپلماسی اقتصادی دارند، سطح فعالیت شرکت‌ها را ارتقا دهد و بخشی از این مسئولیت را نیز وزارت امور خارجه می‌تواند بر عهده بگیرد.
همایش «دیپلماسی اقتصادی» وابسته به هیچ نهادی در دولت و مجلس نیست
مهمانپرست خاطرنشان کرد: همایش «دیپلماسی اقتصادی» وابسته به هیچ نهادی در دولت و مجلس نیست بلکه حاصل تفکر مجموعه دلسوزان کشور است تا در سطح ملی خواسته‌های اصلی مسئولان نظام و مردم محقق شود.
وی توضیح داد: خطوط فکری در اینجا مطرح نیست، بلکه همه برای منافع ملی دور هم جمع شده‌ایم و حضور مهمانان ارزشمندی نظیر دکتر صالحی که سابقه وزارت امور خارجه و ریاست سازمان انرژی اتمی دارند و جدا از اینها یک دانشمند هستند و دکتر صفری معاون دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه نیز که سکان اصلی را در این بخش برعهده دارند در جلسه حضور دارند و حتماً از نظرات آنها بهره‌مند خواهیم شد. مهمانان عزیز دیگری نیز به جمع ما اضافه خواهند شد که امروز به دلیل همزمانی با جلسه شورای مشاوران اقتصادی دکتر مخبر با تاخیر حاضر خواهند شد. امیدواریم برگزاری همایش «دیپلماسی اقتصادی» راه‌های همکاری با سایر کشورها را تسهیل کند.
چکیده سخنرانی:
*رهبری دیپلماسی اقتصادی باید بر عهده وزارت امور خارجه باشد و همه دستگاه‌ها در هماهنگی با آن عمل کنند
*اولین مساله در «خانه دپیلماسی» آموزش دیپلماسی اقتصادی بود تا مدیران دولتی و خصوصی با تعریف علمی آن آشناتر شوند
*همایش «دیپلماسی اقتصادی» وابسته به هیچ نهادی در دولت و مجلس نیست
*همه برای منافع ملی دور هم جمع شده‌ایم
*همایش دیپلماسی اقتصادی حاصل تفکر مجموعه دلسوزان کشور است
علی‌اکبر صالحی، وزیر اسبق امور خارجه و رئیس سابق سازمان انرژی اتمی ایران، سخنران بعدی همایش «دیپلماسی اقتصادی» بود.
به گزارش خانه دیپلماسی، علی‌اکبر صالحی گفت: ابتدای امر از بانیان این همایش به‌موقع تشکر می‌کنم، همایش دیپلماسی اقتصادی. چهل و اندی سال از وقوع انقلاب می‌گذرد. قطعاً برای اینکه چنین انقلاب ریشه‌دار، عمیق و فراگیری به استقرار برسد لازم است چند دهه‌ای از آن بگذرد، مثل مولودی که به دنیا می‌آید و برای رسیدن به بلوغ فکری نیازمند زمان است. با تمام فراز و نشیب‌ها حالا وقت این است که درباره مفاهیمی از این دست که در همایش دیپلماسی اقتصادی مطرح است فکر کنیم، از این رو از خانه دیپلماسی و برگزارکنندگان این همایش در این زمانه تشکر می‌کنم. آقای مهمانپرست اهداف این همایش را به خوبی تبیین کرد و من چیزی اضافه‌ای ندارم تا در مورد آن بگویم.
وی افزود: کشور ما در این چهار دهه بر خلاف فراز و نشیب‌ها، سختی‌ها و فشارهای مختلف- از جنگ گرفته تا تحریم- می‌بینم به لطف الهی و همت عالی این مردم بزرگ و با مساعی دولت‌های مختلف در وضعیتی هستیم که می‌توانیم چنین همایش‌هایی برقرار کنیم و حرفی برای گفتن داشته باشیم. در این چهل و اندی سال که گذشته کارهای فراوانی انجام داده‌ایم، اما گاهی دوست داریم به نیمه خالی لیوان نگاه کنیم و انتظارات و عدم توفیقات را بیان کنیم، ولی چون اهداف انقلاب والا بود قطعاً تا رسیدن به آن قله زمان احتیاج داریم.
صالحی توضیح داد: هر کدام از ما در زمان مسئولیت توفیقات و اشتباهاتی داشته‌ایم. یکی از اهداف بارز انقلاب تحقق استقلال سیاسی بود؛ یعنی خودمان می‌خواستیم تصمیم بگیریم و در مدار سیاسی ابرقدرت‌ها نباشیم. ممکن است در این روند گاهی درست تصمیم نگیریم و تدبیر ما بر اساس سعی و خطا باشد، اما یکی از ویژگی‌های این انقلاب اصلاح‌پذیری است که این ویژگی بسیار مبارکی است.
همیشه بایستی مطالبه‌گر باشیم، چون محرک دولت‌ها مطالبه‌گری ملت‌هاست
رئیس سابق سازمان انرژی اتمی ایران مطرح کرد: اگر بخواهیم نیمه پر لیوان را نگاه کنیم باید به بحث زیرساخت‌ها اشاره کنیم و سپاس‌گزار باشیم از کسانی که سهمی در این تحولات داشتند. کشوری که در ابتدای انقلاب ۳۳ میلیون نفر جمعیت داشت که از این جمعیت ۱۷۵ هزار دانشجو بودند، حالا تعداد دانشجویانش بالغ بر سه میلیون و ۷۰۰ هزار نفر است، پس خودتان تفاوت را ببینید. جمعیت ما دو برابر شده، اما جمعیت دانشجویان چند برابر شده و در این موضوع تنه به تنه کشورهای پیشرفته می‌زنیم. سوال این است که آیا از نظر کیفیت هم به اندازه آن کشورها هستیم؟ به‌عنوان یکی از اعضای دانشگاه می‌توانم شهادت بدهم که از نظر کیفی کارنامه قابل قبولی داشته و بالاترین رشد چاپ مقالات معتبر و یکی از جایگاه‌های خوب در رابطه با ارجاعات به این مقالات را داریم. نکته دیگر این است که در اوایل انقلاب مگر چند شهر گاز داشت؟ اما حالا می‌توانیم بگوییم اغلب خانواده‌های ایرانی به گاز شهری وصل هستند؛ یعنی بیش از چند صد هزار کیلومتر لوله‌کشی گاز در این چندین سال انجام شده است. این‌موارد در شرایط جنگ، تحریم‌ها، مسائل اقتصادی و… محقق شده که دستاورد بزرگی است، پس این نیمه پر لیوان را فراموش نکنید. همیشه بایستی مطالبه‌گر باشیم، چون محرک دولت‌ها مطالبه‌گری ملت‌هاست. درباره برق باید بگویم در ابتدای انقلاب پیک برق ایران چیزی حدود چهار هزار مگاوات بود، اما امروز پیک ما به ۶۸ هزار مگاوات رسیده است و در حالی که جمعیت ما دوونیم برابر شده است، این میزان تولید برق شوخی نیست، من ساعت‌ها می‌توانم بنشینم و در وصف این نعمات الهی و دستاوردها سخن بگویم اما آیا ما باید راضی باشیم؟ خیر باید مطالبه‌گر باشیم البته بعضی جاها هم اشتباه عمل کرده‌ایم؛ مثل زدن چاه‌ها که باعث نشست دشت‌ها، عمق چاه‌ها و… شده است.
صالحی توضیح داد: شما را به مقاله چندین سال پیش نیویورک‌تایمز ارجاع می‌دهم. نویسنده این مطلب می‌گفت بروید و در ایران سرمایه‌گذاری کنید. او می‌گفت ایران بهترین نیروی انسانی کارآمد، بهترین زیرساخت‌ها و بهترین منابع زیرزمینی در منطقه را دارد و موقعیت ژئوپولتیک ایران مثال‌زدنی است.
وی گفت: اگر کسی در ایران سرمایه‌گذاری کند به تمامی مرزها دسترسی دارد. ما بنادر، مراکز، استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان را داریم پس الان کشور از نظر سیاسی به یک پایداری رسیده، چندین دولت عوض شده و این کشور همچنان پایدار مانده است. گاهی هم اختلافات سیاسی داریم، اما همین اختلاف سیاسی نشان‌دهنده نضج سیاسی ماست و گرچه برخی جاها از ادب و اخلاق دور می‌شویم، اما همه اینها درست می‌شود. احساس من این است که دولت سیزدهم به این حقیقت پی برده که باید در روابط بین‌الملل چشم‌ها را شست. ما باید روابط بین‌الملل را با توجه ویژه‌ای دنبال کنیم. خوشبختانه اقدامات عملی دولت در این حوزه با همت و توجه بیشتری پیگیری می‌شود. خوشحالم عزیزی به نام دکتر صفری که از دوستان و سفرای خوب، جدی و موفق است در وزارت خارجه حضور دارد.
ترکیب دیپلماسی اقتصادی اولویت‌ها را نشان می‌دهد و وزارت خارجه متولی آن است، اما ارگان‌های دیگر مثل وزارت صمت، نفت و کار هم مجری هستند
صالحی مطرح کرد: آقای صفری انتخاب شایسته‌ای بودند، اما باید به ایشان کمک کرد. هروقت دست به دست هم بدهیم، خیرخواهانه و بدون تعصبات عمل کنیم برکات الهی هم حاصل می‌شود، پس باید همه به ریسمان الهی بپیوندیم و خیرخواهانه عمل کنیم. این همایش از این نظر به‌موقع است چون اراده دولت سیزدهم در دیپلماسی اقتصادی مطرح است و رئیس‌جمهور هم بارها به همین موضوع تاکید کرده. همه ما شنیده‌ایم که با اوراسیا گشایش‌های خوبی داشته‌ایم، با شانگهای هم چنین اتفاقی رخ داده است و…. این البته حاصل کار همه دولت‌هاست، به‌گونه‌ای که هرکسی آمده خشتی روی خشت دیگر گذاشته و به اینجا رسیده است. ما به این نظام افتخار می‌کنیم و این دستاوردها مرهون تجمع دولت‌های سابق است. دولت سیزدهم هم می‌خواهد ادامه‌دهنده راه باشد. در حال حاضر همه چیز داریم و آماده ورود به بحث دیپلماسی اقتصادی هستیم. ترکیب دیپلماسی اقتصادی اولویت‌ها را نشان می‌دهد و وزارت خارجه متولی آن است، اما ارگان‌های دیگر مثل صمت، نفت و کار مجری هستند و باید در یک منظومه به گونه‌ای کار کنند که نظرات خود را بدهند و خواسته‌های خود را بیان کنند. لازم است در سطح داخلی هر ارگانی بعد از رفع موانع بین‌المللی خواسته‌های خود را پیاده کند.
اهداف دیپلماسی اقتصادی روشن است پس شیوه‌های رسیدن به آن اهداف را مطرح کنید
صالحی در پایان سخنان خود گفت: به همه بانیان دست مریزاد می‌گویم، اما دو چیز را فراموش نکنیم که یکی پیگیری امور است. آقای صفری و آقای مهمانپرست آنقدر باید این در دیپلماسی را بزنید تا این در باز شود. در اینجا اهداف روشن است پس شیوه‌های رسیدن به آن اهداف را مطرح کنید. خواهشم این است که روی بحث شیوه‌های تحقق این امر مهم در این زمانه مهم فکر کنید.
مهدی صفری معاون دیپلماسی وزارت امور خارجه، در اولین همایش بزرگ دیپلماسی اقتصادی بیان کرد: دکتر صالحی به همه مطالبی که لازم بود در سخنرانی‌شان اشاره و نیمه پر و خالی لیوان را ارزیابی کردند. اما من می‌خواهم چند نکته را درباره دیپلماسی اقتصادی مطرح کنم. این معاونت چند سال است شکل گرفته و از بعد از انقلاب نیز در وزارت امور خارجه وجود داشت، اما این اواخر با تغییر چارت بین سه تا پنج سال گذشته شکل گرفته است. امسال موجی درباره دیپلماسی اقتصادی در کشور ایجاد شده است و هر وزارتخانه در امور مربوط به خارج از کشور خود دیپلماسی اقتصادی را نیز به دستورکارش اضافه کرده است.
جایگاه دیپلماسی اقتصادی در وزارت امور خارجه است/ در پایان کار همایش دیپلماسی اقتصادی رهنمودهای ایجاد شده اجرایی شود
به گزارش خانه دیپلماسی، صفری افزود: جایگاه دیپلماسی اقتصادی در وزارت امور خارجه است، زیرا اگر ۵۰ درصد یک کار در ایران انجام شود ۵۰ درصد آن هم مربوط به خارج از کشور است و دیپلمات‌ها باید دنبالش کنند. همچنین لازم است در پایان کار این همایش رهنمودهای ایجاد شده که همیشه هم بوده‌اند، اجرا شود. برای مثال در منطقه قفقاز بیش از ۱۰۰ تز دکترا نوشته شده که خط لوله و ترانزیت از کجا باید برود اما چه کسی اجرایش کرده است؟ سوم اینکه وزارت امور خارجه در هشت پایه امر دیپلماسی اقتصادی را دنبال می‌کند، اما تا حرف از این عبارت می‌شود همه به صادرات اشاره می‌کنند. اولویت دولت سیزدهم همکاری با سایر کشورهاست. ارزآوری را از صادرات تعریف می‌کنیم، اما واردات نیز ارزآوری دارد؛ مثلاً کودی از خارج کشور وارد می کنیم که وقتی یک کشور به اصطلاح بازی درمی‌آورد می‌توانیم آن را چند منبعی کنیم تا قیمت کاهش یابد. قدم بعدی این است که محصول وارداتی را خود در داخل کشور تولید کنیم. این موضوع با اقتصاد مقاومتی امکان پذیر است و در بندرعباس در حال انجام است.
او ادامه داد: در بحث دانش و تکنولوژی‌ها که چهار نوع هستند، ما نه اولین جایگاه بلکه بین ده جایگاه اول در میان کشورها قرار داریم؛ درباره نانو که در این جایگاه هستیم و درباره بایو نیز قطعاً هستیم. تجهیزات پزشکی سطح بالا در اختیار داریم که رئیس‌جمهور در سفرهای اخیر خود به جای محصولات صادراتی تجهیزات پزشکی هدیه می‌کنند. همچنین تجهیزات جراحی رباتیک از راه دور به اندونزی اهدا شده و ۵۶۰ پزشک آموزش دیده‌اند و به زودی بیمارستان مشترکی تاسیس می‌شود که نشان می‌دهد بحث دانش‌بنیان‌ها که در فرمایش مقام معظم رهبری بر آن تاکید شد نیز از اهداف اصلی وزارت امور خارجه است.
وی ادامه داد: من اخیراً اوگاندا بودم. یکی از اهداف وزارت امور خارجه تامین امنیت غذایی است، اما مشکلات بانکی هم داریم. بررسی کردیم که در دنیا ۸۰ درصد کشورهای آفریقایی، آمریکای لاتین و مرکزی، هند و سایر کشورها نیاز به اوره دارند و متقابلا کالایی دارند که ما نیاز به آن داریم. درباره سواپ نفت و گاز دیپلماسی انرژی داریم. در هشت ماه اخیر در سه کشور پالایشگاه گرفتیم. قبلاً در آسیای مرکزی ارتباط انرژی نفت و گاز نداشتیم و اینکه در پالایشگاهی از آنها نفت ما حاضر شود سابقه نداشته است، اما الان به دو سه کشور راه یافته و این ناشی از اقدام وزارت امور خارجه بوده است. درباره خودکفایی هر سال ۱.۲ میلیارد مواد شیمیایی برای داروها وارد می‌کنیم، اما ضعف ما برای فرمولی است که یا نداریم و یا داریم و تمرکزی بر آن نداریم، بنابراین واردات را به توان داخلی منتقل می‌کنیم. فرمولاسیون از طریق روش دیپلماسی نرم خریداری یا وارد می‌شود و در داخل اجرا می‌کنیم. این همکاری چند ماه است با معاونت فنی در جریان است. در بحث شرکت‌های دانش‌بنیان ۶۳۰ شرکت دانش‌بنیان که قابلیت صادراتی دارند و تشخیص آن نیز بر عهده ارگان مربوطه است، مارکتینگ را بر عهده دارند و هر کشوری که سه یا چهار کالای ما را بخواهد، نمایندگی خواهد داشت. کاری که در اوگاندا کردیم این بود که با رئیس‌جمهورشان توافق کردیم از موسسه رازی افرادی بیماری را تشخیص داده و واکسن را ما تهیه کنیم تا اگر جواب داد و نتیجه‌بخش بود دیگر تکیه‌مان بر برزیل یا قزاقستان نباشد و منابع خود را افزایش دهیم.
تمام ارگان‌های داخلی هماهنگی خوبی با وزارت امور خارجه در توسعه دیپلماسی اقتصادی دارند
ما بر اساس هشت فاکتور در وزارت امور خارجه در هماهنگی با هم از دانش‌بنیان‌ها، هم از صادرات و هم از واردات ارزآوری داریم. صادرات ما نیز رشد خوبی داشته است. در صادرات به کشورهای آسیای مرکزی قفقاز، روسیه و حتی کشورهای اروپایی رشد داشته‌ایم. این کشورها هم به ما کالا می‌دهند و هم محصولات نفتی از ما خریداری می‌کنند. همین هفته گذشته از یک کشور اروپایی روغن آفتابگردان، جو و گندم گرفته‌ایم و سه کالای پتروشیمی و نفتی دادیم. مذاکره این اتفاقات همه با سفیر و وزارت امور خارجه بوده است و خوشبختانه همه ارگان‌های داخلی هماهنگی خوبی با وزارت امور خارجه در توسعه دیپلماسی اقتصادی دارند.
تمام راهکارها را در وزارت امور خارجه برای توسعه دیپلماسی افتصادی در اختیار داریم
وی خاطرنشان کرد: در دیپلماسی اقتصادی برق از کشوری دیگر می‌گیریم و به کشوری دیگر می‌دهیم. باید مستحضر بود که شرایط برق ما با کشورهای همسایه تفاوت دارد. آنها در تابستان مصرف‌شان کمتر و در زمستان بیشتر است و ما شرایط برعکس داریم و به همین دلیل با یکدیگر تبادل داریم. ما یک خط انتقال برق از یک کشور همسایه داریم که هفده سال پیش کارش شروع شده و هنوز تمام نشده است اگر این تمام شده بود مشکل برق نداشتیم بنابراین رهنمود بوده اما اجرا نشده است. یکی از مسائل کریدور شمال و جنوب است. اکنون سه ماه و نیم است از قطر، اینچه‌برون، سرخس و آذربایجان انجام می‌شود و تلاش‌مان این است کریدور شمال و جنوب آستارا و رشت نیز انجام شود. باید تلاش کنیم سازمان، بخش دولتی و خصوصی در هماهنگی با هم این امور را اجرایی کنند. به نظرم ما تمام راهکارها را در وزارت امور خارجه برای توسعه دیپلماسی افتصادی در اختیار داریم. از برگزاری این همایش تشکر می‌کنم و می‌خواهم که به وزارت امور خارجه کمک کنیم.
آخرین دیدگاه