دنیای NFT در کنار تمام جذابیت‌هایش، نکات پیچیده و منحصربه‌فرد خود را نیز دارد. من سعی می‌کنم به‌طور خلاصه و به تفکیک، به نقاط قوت و ضعف آن بپردازم.
اولین نکته‌ای که باید بدانید این است که الزاماً هنرمند و صاحب اثر بودن یک فرد به معنای توانایی او در تشخیص اثری که باید آن را به NFT تبدیل کند و پلتفرمی که در آن باید اثر را ارائه دهد نیست.
نکته بعدی این است که هنرمند بعد از تشخیص اثری که در فضاهای پلتفرمی NFT قرار می‌گیرد بتواند قیمت و تعداد نسخه‌های لازم برای عرضه را هم تشخیص دهد. به‌بیان‌دیگر بنا نیست که هنرمند تمام آثارش را به هر تعدادی در پلتفرم‌های NFT قرار دهد. از آنجا که هم هنرمند و هم مخاطب آثار با دنیای بسیار بزرگی مواجه هستند امکان دارد دچار سردرگمی شوند. در نتیجه حتماً به یک curator یا coach با شناخت کافی از هنر، پلتفرم‌های موجود NFT، قیمت‌گذاری‌ها و اقتصاد هنر، نیاز است تا به هنرمند کمک کند تا مناسب‌ترین اثرش را با مناسب‌ترین قیمت، در بهترین پلتفرم سازگار با سبک و سیاق کار او عرضه کند. این نکته اهمیت بالایی دارد؛ چرا که اغلب هنرمندان به‌اشتباه تصور می‌کنند به‌صرف داشتن مالکیت اثر و اختیار تصمیم‌گیری برای آن، می‌توانند به‌سادگی در حوزه NFT هم تصمیم‌گیری کنند. معمولاً کسانی که NFT می‌خرند به دنبال هنرمندان صاحب سبک و مؤلف می‌گردند تا اطمینان حاصل کنند که آن فرد در درازمدت با حرکت در همان مسیر گذشته سرمایه‌گذاری آنان را تضمین می‌کند.
نکته مهم دیگر این است که الزاماً کلکسیونری که تعدادی اثر هنری دارد نمی‌تواند آن آثار را در فضای NFT عرضه کند. به‌عنوان مثال اگر موزه‌ای بخواهد آثار هنری خود را به NFT تبدیل کند باید مراحل کسب مجوزهای قانونی برای اخذ وکالت رسمی را از صاحبان آثار پشت سر گذاشته باشد تا نام هنرمند و حقوق او هنگام فروش در نظر گرفته شود؛ در غیر این صورت هنرمند می‌تواند مدعی شود که این کار بدون اجازه او صورت گرفته است. در دنیای NFT حق تألیف و مالکیت (فروش) تنها متعلق به صاحب اثر است. تنها استثناء این قاعده زمانی است که هم‌زمان با خرید اثر فیزیکی،NFT آن نیز از صاحب اثر خریداری شود.
مطلب قابل اشاره دیگر این است که هر هنرمندی می‌تواند در فضایی که آثارش را ارائه می‌دهد برای خود درصدی را مطابق با قوانین پلتفرم به‌عنوان حق تألیف در نظر بگیرد و در زمان تبدیل اثر به NFT لحاظ کند. بدین ترتیب اثر مذکور با هر قیمتی که به فروش برسد و هرچند باری که بین افراد مختلف مبادله شود درصد مشخص‌شده از بهای آن به کیف پول دیجیتال هنرمند واریز خواهد شد.
به خاطر ویژگی فضای مجازی تمام علاقه‌مندان دنیا امکان حضور در همه پلتفرم‌ها مانند opensea و foundation و … را دارند و دامنه مخاطبین بسیار گسترده‌تر از فضای یک نمایشگاه محلی است. همین موضوع نیاز به کسب مجوز و صلاحیت‌سنجی را کاهش می‌دهد. تمامی این موارد نشان می‌دهد که دنیای NFT در حال خلق فضایی بی‌انتها و به دور از تحریف و سانسور برای هنرمندان و خریداران است که منحصر به یک شخص و یک منطقه نیست.
البته این مسیر خالی از مشکل نیست. در کشور ما به خاطر شرایط ناشی از تحریم امکان بروز مسائل مختلف وجود دارد. ممکن است بعضی از پلتفرم‌ها دسترسی ایرانی‌ها را محدود کنند؛ یا برای جابجایی ارزهای دیجیتال مورد نیاز برای خریدوفروش در این فضا برای صرافی‌ها محدودیت ایجاد شود. مسائلی ازاین‌دست ممکن است در دادوستدها، صاحب اثر را مجبور به پرداخت هزینه بیشتر یا حتی متضرر کند.
مشکل همیشگی دیگر این است که همه می‌توانند به فضای مجازی رسوخ کنند؛ بنابراین هک شدن و به سرقت رفتن اطلاعات یا آثار محتمل است و هرازگاه (بسیار محدود) اخباری مبنی بر آن شنیده می‌شود. در صورت بروز این اتفاق مالک اثر کسی است که NFT را در اختیار دارد؛ چرا که NFT بر اساس شماره و کد ثبت می‌شود و هیچ نامی روی آن نیست. مالک NFT فقط از طریق کیف پول دیجیتالش قابل‌شناسایی است که آن هم بدون اسم و تنها مجموعه‌ای از کدها و شماره‌هاست؛ بنابراین اگر NFT ای به سرقت رود به هیچ شکلی قابل‌پیگیری و برگشت به صاحبان اصلی نیست؛ مگر اینکه با توجه به نوع پلتفرم و اسامی حقیقی موقع خریدوفروش بتوان آن را به صاحب اصلی برگرداند که این امر کمی بعید و دور از ذهن است.
* مدرس عکاسی، فیلمسازی و اقتصاد هنر
آخرین دیدگاه