قرن نو نوشت: علیرغم بازی روسیه، به نظر می رسد که دستگاه سیاست خارجی کشورمان براساس تجربه به سادگی میز مذاکره را ترک نگفت.

سال ۱۴۰۰ درحالی به آخرین روزهای خود نزدیک می شود، که نتیجه مذاکرات وین همچنان بلاتکلیف مانده است . بلاتکلیفی که بسیاری منشا آن را سایه سنگین سیاست‌های استراتژیک روسیه بر مذاکرات وین می دانند. سوال این است آیا برجام تولدی دوباره را تجربه می کند ؟

در میدان مذاکرات هسته ای ، تهران در مقابل انتخاب های سختی قرار گرفته است. درست زمانی که انتظار می رفت بحران اوکراین و در نتیجه افزایش قیمت نفت به فرصتی برای پیشرفت در مذاکرات احیای برجام و رسیدن به توافق تبدیل شود، پیشنهاد دقیقه نودی روسیه و درخواست برای تضمین منافع مسکو سبب شده که ایران دو انتخاب پیش رو داشته باشد.

تهران یا باید احتمال سقوط توافق و ادامه تحریم‌های ایالات متحده می پذیرفت یا توافق بالقوه با ایالات متحده خارج از حیطه برجام را جستجو می کرد. به ویژه اینکه جوزپ بورل، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اعلام کرد که متن توافق برای بازگشت آمریکا به برجام آماده شده اما عوامل بیرونی باعث توقف مذاکرات شده است.

بیشتر بخوانید:

• حمله به وین از جبهه اوکراین / نارنجکِ روسی زیر میز مذاکرات برجام

• چگونه واقعیت های مذاکره برجامی جایگزین شعار شد؟ / شوک رئیسی به پایداری ها

تضمینی که شاید برجام را نجات دهد

در کنفرانس خبری وزیران خارجه روسیه و ایران، لاوروف گفت که کشورش از آمریکا در چارچوب برجام تضمین کتبی گرفته است. یک مقام آمریکایی گفت، این تضمین برای مشارکت روسیه در پروژه‌های هسته‌ای ایران در چارچوب برجام بوده است.

مقام ارشد وزارت خارجه آمریکا افزود: واشنگتن مشارکت روسیه در پروژه‌های هسته‌ای که بخشی از توافق برجام است را تحریم نخواهد کرد، مشروط به این‌که برجام به طور کامل به اجرا درآید. وی تأکید کرده است که واشنگتن نمی‌تواند به روسیه تضمین‌های فراتر از این بدهد.

برسر دوراهی برجام

طرفین غربی یکدیگر را مسئول چنین شرایطی معرفی می کنند، اما خوب یا بد، توافقی در حال شکل‌گیری بود که در صورت تحقق، فرصتی دوباره را به ایران برای ایجاد موقعیتی متفاوت از آنچه به آن مبتلاست، ایجاد می‌کرد. این امید چنان پررنگ شده بود که حتی مخالفان برجام با نگاه به واقعیت‌های جاری در کشور، مجبور به سکوت شده و به نظر می‌رسید به ترجیحات نظام تن داده‌اند.

اما سنگ اندازی روسیه در مسیر نهایی شدن مذاکرات وین کار خود را کرد. با این حال تضمین هایی که آمریکا از آن سخن می گوید مانعی برای این سنگ اندازی ها شد ، حالا باید دید آیا مجدداً گفتگوها ادامه خواهد داشت.

۵ دقیقه طولانی در مذاکرات وین

اوج گیری بحران اوکراین که تقابل کم سابقه غرب و روسیه به شمار می رود شاید بخشی از آنچه که روسیه در این تضمین به دنبال آن است ، را نشان دهد .

پیش از اقدام نظامی روسیه در اوکراین می شد تصور کرد که طرف های برجامی، نمایندگان دو بلوک شرقی و غربی رقیب در جامعه جهانی هستند که بر سر محتوای توافقنامه احیای برجام نظر مشترک دارند.

حتی در زمان نگاشته شدن متن توافق پیشنهادی میخائیل اولیانف نماینده ویژه دولت روسیه با نگاهی مثبت از آن یاد می‌کرد و گفت : تا توافق پنج دقیقه باقی است.

اما این پنج دقیقه طولانی شد و غربی ها گفتند که مسکو منافع برجامی ایران برای مطالبات روسیه به گروگان گرفته است.

بنابراین نظری مشترک در کار نبود بلکه این منافع طرفین بود که نگاه مشترک بر محتوای احیای برجام ایجاد می کرد.

اکنون مسکو این توانایی را دارد که با به تاخیر انداختن توافق در نقطه حساسی از آسیب پذیری واشنگتن در برابر قیمت های بالای نفت، به ایالات متحده آسیب برساند. همچنین مسکو می تواند با اعمال مکانیسم اسنپ بک در شورای امنیت سازمان ملل یا ممانعت از تصمیم کمیسیون مشترک برای بازگرداندن ایالات متحده به توافق، کل توافق را به خطر بیندازد.

این موضوعی بود که پیشتر هم برای ایران مشخص شده بود . قبلاً در فایل صوتی که از مصاحبه ظریف منتشر شد این نکته اشاره شده بود که روسیه سعی می‌کند مانعی بر سر احیای برجام باشد.

سفری معنادار به قلب روسیه

نگرانی از موضع روسیه در این باره سبب شد تا حسین امیر عبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان به منظور گفتگو و تبادل نظر با سرگی لاوروف وزیر امور خارجه فدراسیون روسیه، در راس هیئتی به مسکو سفر کند .

این سفر در شرایطی بود که امریکایی ها تاکید کردند از توافقی که برنامه موشکی ایران را محدود نکند، حمایت نمی کنند و در مقابل لاوروف خواهان تضمین از امریکا بود.

اما سخنان سرگئی لاورف وزیر خارجه روسیه پس از دیدار با امیر عبدالهیان نشان داد که گویا او تضمین ها را دریافت کرده است و امیر عبدالهیان توانسته تا نتایجی را از سفر خود به دست آورد .

لاورف خواستار از سرگیری هرچه سریعتر مذاکرات وین شد و گفت: توافق بر سر احیای توافق هسته‌ای ایران به خط پایان رسیده و خواستار از سرگیری هر چه سریع‌تر مذاکرات در وین شده است. وی افزود: آمریکا نسبت به عدم تاثیر تحریم‌ها بر روابط میان روسیه و ایران ضمانت داده است.

در مذاکرات می مانیم

علیرغم بازی روسیه، به نظر می رسد که دستگاه سیاست خارجی کشورمان براساس تجربه به سادگی میز مذاکره را ترک نگفت.

حتی با توجه به تهدید آمریکا در خصوص کنار گذاشتن روسیه از برجام و اتخاذ مسیرهای دیگر برای دستیابی به توافق، علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی در صفحه اختصاصی خود در توییتر نوشت: همه ارکان کشور فارغ از فضا سازی های هدفمند داخلی و خارجی صرفا برای حفظ و ارتقاء منافع ملی تلاش می کنند. تا زمان تامین مطالبات قانونی و منطقی خود و دستیابی به توافق قوی در مذاکرات وین باقی خواهیم ماند.

در حقیقت اظهارنظر صریح شمخانی نشان داد که ایران در چارچوب منافع ملی خود قصد دارد در مذاکرات با ترکیب فعلی باقی بماند و در تعامل با طرف های حاضر در مذاکرات به توافق قوی برسد.

توپ برجام در کدام زمین است؟

تیم ایرانی شرکت کننده در مذاکرات وین اکنون تاکید دارد که توپ‌ در زمین آمریکاست و اگر واشنگتن پاسخ موارد معدود اما مهم باقی مانده را بدهد و بیش از این وقت کشی نکند، می توان هر چه زودتر به وین برای جمع بندی مذاکرات بازگشت.

و در نهایت..مهم منافع مردم است

دیر یا زود، می‌شد تأثیر سیاست‌های استراتژیک روسیه را بر فرایند مذاکرات وین و احیای برجام مشاهده کرد. رئیسی و مذاکره کنندگان بنا بر واقعیت‌های جامعه پشت میز مذاکره نشسته‌اند و سعی می‌کنند به یک توافق خوب برسند که تداوم داشته باشد. اگر آنها بتوانند برجام را احیا کنند قطعا در سه سال باقی مانده از دولت رئیسی مردم با ثبات بیشتری زندگی خواهند کرد.

آنها می دانستند که تهران با نگاه به منافع ملی و امنیتی خود نباید و نمی‌تواند در میانه منازعه‌ای قرار گیرد که سود آن نصیب این یا آن شود و زیان آن متوجه مردمی شود که چهار دهه سختی تحریم‌ها را در سفره‌های غذای خود لمس کرده‌اند.

اکنون نیز لازم است تا تهران به ابتکارهای خود و مصون از گرایش به این یا آن سوی خطوط مواجهه توجه کرده و از فرصت‌های این وضع، موقعیت‌هایی را ایجاد کند که تنها منافع کشور و ملت را تأمین کند.

۲۱۲۱۹