جام جم نوشت: چند سالی است، مثبت‌اندیشان و آنهایی که می‌خواهند آدم‌ها حال بهتری داشته باشند و دنیا جای بهتری برای زندگی باشد، روی موضوع شکرگزاری متمرکز شده‌اند، سمینار برگزار می‌کنند و کلاس‌های آموزشی و در کنار همه اینها دفترچه‌ هایی طراحی می‌کنند به‌ نام شکرگزاری و قدردانی روزانه.

با این روش به مردم یاد می‌دهند قدردان همه اتفاقاتی باشند که در زندگی‌ با آنها مواجه می‌شوند؛ چه در ارتباطات بین فردی چه شخصی و چه اجتماعی. این رویکرد مثبت‌اندیشی را تقویت می‌کند و به ما یاد می‌دهد که هم قدردان خوبی‌ها باشیم و هم در شرایط سخت و دشوار و زمانی که به نظرمان همه چیز تیره و تار است، خوبی و همان روزنه‌ای را که نوری باریک از آن می‌تابد، پیدا کنیم. متفکران و انسان‌شناسان امروزی بعد از تحقیقات زیاد به این نتیجه رسیده‌اند قدردانی در هر شکل و اندازه‌ و در هر موردی باعث بهبود شرایط شده و حال آدم‌ها را خوب می‌کند و آدمی که حالش خوب باشد دنیای بهتر و آرام‌تری می‌سازد. نکته جالب اینجاست همه این آموزه‌های مدرن امروزی در دین و ادبیات کهن ما ایرانی‌ها بوده و هست. ولی راستش را بخواهید آنقدر درباره آنها کم‌کاری شده و به روز نشده‌اند که الان ایرانی‌ها سهم زیادی بین مشتریان کلاس‌های مثبت اندیشی و شکرگزاری و قدردانی سیمنارهای خارجی دارند. این در حالی است که در نمازهای روزانه ما بارها از کلمه قدردانی و شکرگزاری استفاده می‌شود با این یادآوری که خداوند، صدای سپاسگزاران را می‌شنود. در تقویم جهانی روز ۱۱ ژانویه به‌نام «قدردانی و تشکر» نامگذاری شده تا این خصلت خوب به مردم یادآوری شود. با حجت‌الاسلام اسماعیل آذری که سال‌هاست در زمینه آموزش مهارت‌های زندگی بر اساس قصه‌گویی و کتابخوانی با کودکان روستاها فعالیت می‌کند، هم‌صحبت شدم تا از تاثیر قدردانی و تشکر بر رفتارهای فردی و اجتماعی برایمان بگوید.

تشکر در جمع
آذری معتقد است برای نهادینه‌شدن یک رفتار در فرد و به‌خصوص کودکان باید آن رفتار را تکرار کنند و در معرض آن قرار گیرند. او می‌گوید: درباره نهادینه‌شدن، قدردانی کردن از دیگران معمولا در جمع‌هایی که تشکیل می‌دهیم به بچه‌ها و بزرگ‌ترهای جمع می‌گویم که خاطره تعریف کنند. این روش باعث می‌شود آنها ذهن خود را مرور کرده و به‌یاد بیاورند چه کسی به آنها خوبی کرده و باید از او قدردانی و تشکر کنند. چند روز قبل همین کار را در یکی از روستاها انجام دادیم. بزرگ‌ترها هم در کنار بچه‌ها حضور داشتند. یکی از چوپانان تعریف کرد چند سال قبل زمانی که گوسفندان را برای چرا برده‌بوده، دو تا از گوسفندان گم می‌شوند و دوستش به او کمک می‌کند آنها را پیدا کند. او بعد از سال‌ها این خاطره را به‌یاد آورد و در جمع از دوستش تشکر کرد. همین رفتار ساده دیگران را ترغیب به کمک دیگران می‌کند. خاصیت قدردانی و تشکر این است که رفتار خوب را تکثیر می‌کند؛ چون در فرد حس و حال خوب به وجود می‌آورد. در همین جمع مردی بلند شد و اسم همسرش را به زبان آورد (آن هم در جمع مردم عشایر که این کار زیاد باب نیست) و از او تشکر کرد برای همه زحمت‌هایی که در زندگی می‌کشد و محبتی که به او و فرزندانش دارد. همسر این مرد آنقدر خوشحال و شگفت‌زده شد که نمی‌توان آن را توصیف کرد. روسری عشایری‌اش را روی صورتش کشید در حالی که می‌خندید، اوج شادمانی، حال خوب در عین حال حیا را در آن لحظه دیدم. همین حرکت‌های کوچک سبب می‌شود مردم یاد بگیرند قدردان هم باشند و حس خوب آن را در جمع تجربه کنند.

ابراز قدردانی
سال‌هاست برای بچه‌ها کتاب می‌خوانم و قصه تعریف می‌کنم. تجربه همه این‌ سال‌ها نشان داده که این دو روش مطمئن‌ترین کاری است که برای نهادینه‌شدن یک رفتار و تبدیل آن به عادت می‌توان انجام داد. بچه‌ها و حتی بزرگ‌ترها در جمع و زمانی که از آنها نظرخواهی می‌شود یا به آنها گفته می‌شود که احساس خود را بنویسند، بهتر یاد می‌گیرند و زودتر یک رفتار در آنها نهادینه می‌شود. در یکی از همین جمع‌ها که با موضوع قدردانی در یک روستا برگزار کردم به افراد حاضر در جمع گفتم، فکر کنید و به یاد بیاورید که چه کسی در چه زمانی به شما لطفی کرده که لازم بوده از او تشکر کنید و نکرده‌اید یا حتی یادتان رفته که قدردانش باشید. همین کی و کجاها، ذهن را فعال کرده و یادآوری باعث می‌شود که رفتار و کلام تکرار شود و تکرار تبدیل به عادت می‌شود. یک‌بار نزدیک روز مادر بود. از بچه‌های یک روستا خواستم که نقاشی بکشند و آن را هدیه کنند به کسی که دوستش دارند و می‌خواهند قدردان محبت‌های او باشند. بچه‌ها بیشتر برای مادرشان نقاشی کشیدند. به همراه آنها به در خانه‌هایشان رفتم و به بچه‌ها گفتم که نقاشی را به مادرشان هدیه بدهند. با این روش به آنها آموختم که باید قدردانی و محبت خود را ابراز کنند. نمی‌توان تشکر را در سکوت و بدون هیچ رفتار یا گفتاری نشان داد. ابراز کردن محبت و قدردانی، مهربانی را ترویج کرده و آن را گسترش می‌دهد. چون آدم‌ها در کنار هم یاد می‌گیرند که چگونه رفتار کرده و حرف بزنند که حال همه خوب شود.

راهی برای کاهش خشونت
تشکر سبب گسترش مهربانی می‌شود. این‌که فرد متوجه می‌شود دیده شده؛ هم زحمتش، هم همکاری‌اش و هم محبتش. وقتی مهربانی وجود داشته باشد، خشونت کم می‌شود. در این زمان و مکان مهربانی و خشونت نمی‌تواند دوش‌به‌دوش هم جریان داشته باشند. مهربانی که باشد، خشونت نیست، خشونت که باشد مهربانی نیست. قدردانی نگرش مثبت را افزایش می‌دهد. سبب می‌شود حتی در انبوه شرایط نه‌چندان خوب، فرد آن‌چیزی که به خودش و دیگران حس خوب می‌دهد را پیدا کند. در چنین شرایطی خشونت کلامی و رفتاری کم شده و آدم‌ها در کنار هم قرار می‌گیرند آن‌هم نه به اجبار بلکه با مهر.

2323