علی اکبر صالحی در پنجمین نشست از سلسله مباحث و نشست‌های امت هم‌دل به این پرسش پاسخ داد که معنای دپیلماسی در رسیدن به وحدت اسلامی چیست؟

مهر نوشت: پنجمین نشست از سلسله مباحث و نشست‌های امت هم‌دل با موضوع «بررسی راهکارهای سیاسی دستیابی به وحدت همگرایی بین مذاهب اسلامی و تشکیل اتحادیه کشورهای اسلامی» با حضور علی اکبر صالحی قائم مقام فرهنگستان علوم، معاون اسبق دبیرکل سازمان کنفرانس اسلامی و رئیس سابق انرژی اتمی، حسن غفوری فرد رئیس سابق بین‌المللی دانشگاه امام خمینی و رئیس فعلی بنیاد توسعه اسلامی و ابراهیم متقی استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران برگزار شد.

صالحی در ابتدای این جلسه در خصوص نقش دیپلماسی در شکل‌گیری اتحادیه کشورهای اسلامی گفت: پیش از هر چیز باید درباره «امت واحده اسلامی» بگویم که یک مفهوم خیلی بزرگ و آرمان است. اینکه چطور به آن برسیم داستانی دارد اما در طول تاریخ اسلام هم تاکنون شاهد یک امت واحده نبودیم. مشکلی که ما داریم عملی شدن مفهوم است. اینکه چطور از مفهوم به مصداق بیایم بسیار مهم است وگرنه حرف زدن از امت واحده خیلی هم آسان و آرزوست ولی اینکه چطور به آن برسیم مهم است و ما در این حوزه خیلی ورود پیدا نکردیم. پس بین مفهوم و مصداق یک فراز است که باید بسط داده شود.

وی افزود: من چند وقت پیش صحبت‌های خانمی به نام دونلا میدوز را می‌شنیدم که می‌گفت کمترین و نادرترین منابع، نفت و گاز و نیروی انسانی نیست بلکه منبع ایجاد اشتیاق برای گوش دادن به یکدیگر است و ما این را کم داریم. پس کمبود ما تمایل به گوش دادن به یکدیگر است. اینکه چطور از همدیگر یاد بگیریم و در جستجوی حقیقت باشیم. من دوره‌ای در وزارت امورخارجه بودم چند بار به مصر سفر کردم. یکبار در دوران مرسی به مصر رفتم و در آن سفر برنامه تلویزیونی «سلام صبح بخیر» این کشور ما را دعوت کرد. اولین سوال مجری این بود که چرا شما آمدید که ما را شیعه کنید؟ من گفتم همه ما قبل از اینکه شیعه باشیم، سنی هستیم. ضمن اینکه وقتی در اصول باهم اختلافی نداریم این بحث‌ها اصلاً جای مطرح شدن ندارد و انحرافی است. بنابراین باید پیش از هر چیز به یک تعریف مشترک برسیم و همدیگر را بپذیریم و به دنبال حق باشیم نه آن چیزی که فکر می‌کنیم. دوری از تعصب و یادگرفتن از یکدیگر و به دنبال حقیقت گشتن اینها چیزی است که ما باید در رسیدن به امت واحده و تفاهم نظر داشته باشیم.

سپس غفوری فرد گفت: در ادامه صحبت‌های صالحی باید بگویم که ما باید پیش از هرچیزی باید مشترکات را شناسایی کنیم. مشترکات ما و اهل تسنن بیش از نود درصد است و کسانی که به اختلافات ما دامن می‌زنند از جاهلین هستند. در سال ۷۶ ما منشور وحدت نوشتیم که در آن ذکر کردیم اختلافات به بیرون کشیده نشود و بعد هم چنین منشوری برای کشورهای آسیایی، اروپایی و آفریقایی نوشته شد. قصدم این است که بگویم اگر روی مشترکات بین مذاهب اسلامی کار کنیم راحت‌تر می‌توانیم به امت واحده دست یابیم. متأسفانه در حال حاضر اخلاق اسلامی در حال فراموشی است و باید بیشتر روی آن کار شود.

متقی سخنران دیگر این مراسم گفت: مسئله وحدت اسلامی و اتحادیه اسلامی یک دغدغه بنیادین جمهوری اسلامی است و امام خمینی (ره) هم از ابتدا بحث وحدت اسلامی را داشتند. دغدغه ایشان هم وحدت در یک بستر بسیار فراگیر بود. در زمان آیت الله خامنه‌ای هم موضوع بیداری اسلامی مطرح شد اما متأسفانه فرایندهای وحدت مهندسی نشد و ساخت بندی پیدا نکرد. متأسفانه فضای دیپلماتیک و کشورهای دیگر طوری بوده که به مرکزیت اسلام توجهی نشده است. امروز در جهان اسلام اهل تسنن اندیشه‌ای رادیکالیزه شده و گسترش پیدا کرده که بحثش این است که اول و پیش از هرچیزی باید با دشمن نزدیک مقابله کرد. نکته‌ای که وجود دارد این است که گروه‌های جهادی را به نام اسلام سازماندهی کردند.

صالحی در ادامه این نشست در خصوص نقش سیاست در همگرایی را توضیح داد و گفت: دیپلماسی در دل سیاست و عنصر پیاده کردن سیاست است و بیشتر جنبه پروتکلی دارد. سیاست، راهبردی و فکری است ولی دیپلماسی ابزار پیاده کردن سیاست است. ما اگر به سیره پیامبر برگردیم می‌بینیم که دیپلماسی را درباره اسلام به خوبی پیاده کرده اند. وقتی حضرت رسول (ص) اخلاق را محور قرار می‌دهد یعنی دیپلماسی. با همین رفتار اخلاقی، جوانها رغبت به اسلام پیدا کردند و چون از پیامبر تبعیت می‌کردند همیشه تمیز و آراسته و خوش بو بودند و جوانان دیگر وقتی جوان تمیز می‌دیدند می‌گفتند او مسلمان شده و دیپلماسی یعنی همین. دیپلماسی ترجمان سیاستی است که در ذهن دارید. انسان عبد اخلاق است و وقتی رفتار ما اخلاقی باشد می‌توانیم افراد را جذب خودمان کنیم.

وی افزود: ما در سال‌های اوایل انقلاب گفتیم که می‌خواهیم انقلاب را صادر کنیم ولی وقتی چند نفر رفتار خلاف آن انجام دادند و رفتارهای اشتباهی کردند باعث عدم اعتماد به ما شد و خلاف این خواسته اتفاق افتاد. ما در دیپلماسی وحدت اسلامی خوب عمل نکردیم. دیپلماسی یک زبان و رفتار است و به قول رهبر معظم انقلاب ما باید جذب حداکثری و دفع حداقلی داشته باشیم. من وقتی دانشجوی بیروت بودم، امام موسی صدر وقتی که به لبنان آمد شیعه‌ها عقب مانده ترین و فقیرترین افراد لبنان بودند، شیوه ارائه اسلام توسط امام موسی صدر و رفتارش به گونه‌ای بود که شیخ الشیوخ لبنان شد. ایشان هر وقت هر جا می‌رفت نمی‌گفت من شیعه هستم که حساسیت ایجاد نشود. او به کلیسا می‌رفت و موعظه می‌کرد و بر روی اشتراکات تاکید می‌کرد و در آن زمان نه تنها کلیساها پر می‌شد بلکه مردم در بیرون هم صف می‌کشیدند که حرف‌های امام موسی صدر را بشنوند. ایشان در سخنرانی هایشان گونه‌ای حرف می‌زدند که تعصب ایجاد نکند.

قائم مقام فرهنگستان علوم ادامه داد: در حال حاضر شیعه در لبنان به پاس خدمات امام موسی صدر عزیزترین، قوی‌ترین، متحدترین و ارجمندترین اقلیت لبنان است. رادیو و تلویزیون المنار موقع اذان، اذان نمی‌گوید و فقط اعلام می‌کند که الان وقت اذان است و حدیث و روایت خوانده می‌شود. بعداً من متوجه شدم که اذان پخش نمی‌شود که اهل تسنن و شیعه از شیوه اذان و نام بردن علی (ع) در اذان متعصب و ناراحت نشوند و این یعنی دیپلماسی.

سپس غفوری فرد گفت: در دیپلماسی ما یک دیپلماسی عمومی و مردمی داریم. براساس این دیپلماسی باید با مردم صحبت کنیم. ما اگر بخواهیم ما در جهان اسلام وحدت ایجاد کنیم نمی‌توانیم مصر و عربستان که دو کشور بزرگ هستند را نادیده بگیریم و آنها را کنار بگذاریم.

در پایان این جلسه هم متقی توضیح داد: ما باید مدیریت شناختی و ادراک داشته باشیم. باید بدانیم که شناخت و درک دیگران نسبت به ما چیست و این شناخت با کنش ارتباطی در مراکز دانشگاهی و اطلاعاتی اتفاق می‌افتد. بنابراین دیپلماسی در امروز به معنای ایجاد کنش ارتباطی بین بازیگران جهان اسلام در سطوح مختلف برای رسیدن به یک هدف مشترک است.

/6262