باشگاه خبرنگاران جوان نوشت: سامانه موشکی مرصاد نخستین محصول بومی ایران در حوزه پدافند موشکی است.

جمهوری اسلامی ایران و نیروهای مسلح آن در سال‌های اخیر به ویژه پس از پایان جنگ تحمیلی تاکنون توانسته‌اند دستاوردهای مهمی در حوزه تجهیزات و ارتقای توان رزمی به دست بیاورند.

خودکفایی و ایجاد قدرت درون زا با طراحی و ساخت انواع تجهیزات نظامی بومی در سال‌های اخیر به قدری سرعت یافته که حیرت بسیاری از ناظران بین المللی را به همراه داشته و باعث شده توان نظامی کشورمان هر سال بیش از سال‌های گذشته رشد کند. همه این دستاوردها موید این مطلب است که فرماندهان و مسئولان نیروهای مسلح کشورمان به خوبی اهمیت خودکفایی و حفظ اسرار تجهیزات نظامی را متوجه شده‌اند. پدافند هوایی و تجهیزات مورد استفاده در آن یکی از این حوزه‌های مهم در نیروهای مسلح کشورمان است که در خط مقدم دفاع از کشور قراردارد.

چرا به پدافند هوایی نیاز داریم؟

پدافند هوایی از جمله موضوعاتی است که دائما مورد تاکید رهبر معظم انقلاب بوده و به دلیل اشتراک این حوزه میان ارگان‌های نظامی (ارتش، سپاه، نیروی انتظامی و بسیج) از حساسیت و اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. کشف، رصد، پایش، درگیری و انهدام اهداف هوایی به ویژه پهپادها و حتی نشاندن و سالم گرفتن آن‌ها از جمله قابلیت‌های نرم و سخت پدافند هوایی است که نمونه‌های متفاوتی از آن را طی سال‌های اخیر شاهد بودیم.

ارتش جمهوری اسلامی ایران و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که به عنوان ید واحده از ایران اسلامی حراست می‌کنند، چندین سال است که همکاری پدافندی را در قالب قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء (ص) آغاز کرده‌اند و تا کنون نیز با موفقیت ادامه داده‌اند. حاصل این همکاری‌ها نیز امنیت بسیار بالای آسمان ایران اسلامی در قالب شبکه یکپارچه پدافندی هوایی کشور است. شبکه‌ای که با دارا بودن لایحه‌های مختلف و متعدد امنیت بسیار بالایی را برای کشورمان فراهم کرده است.

خودکفایی در ساخت تسلیحات پدافندی، گام مهم ارتقای قدرت بازدارندگی

مسئولان دفاعی کشورمان در نخستین روزهای دفاع مقدس و با حمله رژیم بعث و همچنین ضعف سیستم پدافندی ایران به این فکر افتادند که صرف اتکا به سامانه‌های پدافندی بومی اطمینان بخش نیست و باید برای تامین امنیت آسمان ایران اسلامی به سراغ ساخت سامانه‌های بومی بروند. شاید بتوان یکی دیگر از علت‌های اصلی این موضوع علاوه بر نیاز به سامانه بومی، مواجه شدن با تحریم‌های بی سابقه آمریکا در همه زمینه‌ها از جمله زمینه نظامی دانست. پدافند هوایی که از مهم‌ترین بخش‌های کشورمان در دفاع سراسری بود نیز آماج این تحریم‌ها قرار گرفت و در تامین قطعات اصلی با مشکل روبرو شد. به همین دلیل هم مسئولان دفاعی کشورمان با مهندسی معکوس قطعات و همچنین آغاز طراحی سامانه‌های بومی به سوی ساخت این سامانه‌ها حرکت کردند.

پس از پایان دفاع مقدس بود که ایران به طور جدی‌تری وارد میدان طراحی و ساخت سامانه‌های بومی شد و در ابتدا نیز کار بر روی سامانه موشک هاوک یا هاگ را آغاز کرد. تحقیق و توسعه و در نهایت مهندسی معکوس این سامانه در سال ۱۳۸۹ توانست به محصول رسیده و رونمایی شود. اما دیگر سامانه رونمایی شده هاوک یا هاگ نبود بلکه نام آن به مرصاد تغییر پیداکرد و موشک‌های آن نیز شاهین نام گرفتند.

نخستین روزهای سال ۱۳۸۹ بود که سردار احمد وحیدی وزیر وقت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح با حضور در سازمان صنایع هوافضا برای رونمایی از یک سامانه جدید آماده شد. این سامانه یک سامانه پدافند بومی برد متوسط با نام مرصاد است که کار تولید اولین نمونه آن در ۲۳ فروردین ماه همان سال به اتمام رسید و آماده بهره‌برداری شد. البته باید به این نکته هم اشاره کرد که سامانه موشکی هاگ همان سامانه‌ای است که آمریکا در دوران تحریم‌های تسلیحاتی از ابتدای انقلاب هیچ‌کدام از قطعات آن را به کشورمان نمی‌‎فروخت.

سردار وحیدی در ابتدای این مراسم گفت: سامانه پدافند هوایی مرصاد که اولین محصول آن آماده تحویل به قرارگاه پدافند هوایی است، یک سامانه پدافندی میان‌برد بوده و قادر است هواپیماهای مدرن را در ارتفاع پست و متوسط منهدم کند. سامانه مرصاد نسبت به سامانه‌های پدافندی برد متوسط مشابه هاگ ویژگی‌های برتر و بالاتری داراست.

وی ادامه داد: این سامانه با تحرک بالا می‌تواند با جنگ الکترونیک مقابله کرده و با سایر سامانه‌های راداری و پدافندی به صورت شبکه‌ای هماهنگ شود. رادارهای جستجو و تعقیب هدف، شبکه‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری، سکوهای پرتاب، موشک‌های شاهین و مرکز کنترل و فرماندهی اجزای اصلی این سامانه را تشکیل می‌دهد. همه مراحل تحقیق، طراحی و تولید این سامانه که با استفاده از تجارب هشت سال دفاع مقدس صورت گرفته توسط متخصصان زبده و کارآمد سازمان صنایع هوافضای وزارت دفاع و با همکاری مراکز علمی و دانشگاهی و نیز قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیاء به انجام رسیده است.

سامانه مرصاد چه ویژگی‌هایی دارد؟

یکی از مهم‌ترین حوزه‌های بومی‌سازی، طراحی و ساخت سامانه‌ها و تجهیزات نظامی کشورمان استفاده از دانش‌های روز دنیاست تا بتوان از این طریق با تهدیدات نوین مقابله کرد. این حرکت در پدافند هوایی نیز با تغییرات و مهندسی معکوس سامانه پدافندی هاگ آغاز و در ادامه راه با در نظر گرفتن تهدیدات پیرامونی کشورمان به یک سامانه بومی دست پیداکردیم که مرصاد نام گرفت. البته این سامانه تغییرات مهمی هم نسبت به نمونه آمریکایی خود داشت که می‌توان به الکترونیک دیجیتال، قطعات پیشرفته الکترونیکی با فناوری حالت جامد در رادارها و موشک و الگوریتم‌های بهبود یافته در کشف و ردگیری هدف و سامانه کنترل آتش اشاره کرد.

رادارها از مهم‌ترین و شاید مهم‌ترین بخش‌های یک سامانه نظامی هستند چراکه همچون چشمان آن سامانه عمل می‌کنند. سامانه مرصاد از سه رادار با نام‌های کاشف، حافظ و جویا بهره می‌برد که هر کدام وظیفه خاصی را انجام می‌دهد. این رادار می‌تواند هر گونه تهدید با سطح مقطع ۰/۵ متر مربع را در فاصله ۱۵۰ کیلومتری کشف و در فاصله ۸۰ کیلومتری بر روی تهدیدات یا اهداف کشف شده قفل راداری انجام دهد. بیشترین توان این رادارها برای صدور دستور انهدام تهدیدات در در حدود ۴۵ کیلومتر برآورد شده است.

دومین رادار سامانه مرصاد یا جویا نیز برای رهگیری تهدیدات هوایی در ارتفاع پایین طراحی و ساخته شده و می‌توانند اهداف پنهانکار در اهداف پست را رهگیری کند. دیگر رادار این سامانه نیز هادی نام دارد و وظیفه قفل راداری بر روی هدف و هدایت موشک‌های این سامانه به سوی اهداف معین را برعهده دارد. از مهم‌ترین مزیت‌های این سامانه را می‌توان این دانست که از طریق بهره گیری از دو رادار هادی امکان درگیری همزمان با دو هدف ایجاد شده است. رادار هادی با تجهیز به سامانه‌های ردیابی الکترواپتیکی با مسافت یاب لیزری می‌تواند به نحو کامل و دقیق در شرایط جنگال یا جنگ الکترونیک بر روی اهداف مورد نظر قفل راداری انجام دهد.

نسل دوم این سامانه نیز در دهه ۹۰ با برخی تغییرات و بروز رسانی‌ها طراحی و ساخته شده و به پدافند هوایی ارتش الحاق شد. از مهم‌ترین تغییرات در این سامانه می‌توان به تغییرات کامل اتاق کنترل و نوشتن کدهای اختصاصی برای آن دانست که به صورت کاملا محرمانه طراحی و انجام شده است.

سامانه مرصاد با کدام موشک‌ها اهداف خود را منهدم می‌کند؟

موشک‌های بومی شاهین و شلمچه دو موشک اصلی سامانه مرصاد هستند که آن‌ها نیز طبق شرایط پیرامونی ایران و درخواست‌های فرماندهان پدافند هوایی ارتش تغییراتی را تجربه کرده اند. بیشترین تغییرات این موشک‌ها در بخش‌های سامانه‌های هدایت و ناوبری ایجاد شده که طی آن از آنتن صفحه تخت آرایه‌ای، الکترونیک دیجیتال و قطعات حالت جامد استفاده شده است.

موشک شلمچه که پس از موشک شاهین در سال ۹۰ رونمایی و به پدافند هوایی ارتش تحویل داده شد، ویژگی‌هایی مانند وزن ۷۰۰ کیلوگرمی، طول ۵ متری، قطر ۳۶۰ میلی متری، وزن ۷۰ کیلوگرم کلاهک و سرعتی بالغ بر ۳ ماخ را داراست. شلمچه می‌تواند با اهداف پروازی در بازه ۶۰ متر تا ۱۸ هزار متر برآورد می‌شود که انهدام اهداف مورد نظر را در فاصله ۴۰ کیلومتری به هلاکت برساند.

سامانه موشکی مرصاد علاوه بر حضور در رزمایش‌های مختلف و همچنین خطوط دفاع هوایی کشورمان توانسته بامداد ۱۷ آبان ۹۸ نیز یک فروند پهپاد متجاوز خارجی را در منطقه بندر ماهشهر سرنگون کند. این تنها یکی از عملیات‌های موفق سامانه مرصاد و پدافند هوایی ارتش است که نشان از آمادگی بالای این نیرو و سامانه‌های آن دارد.

1727215