این روزها بیش از هر زمان دیگر بیم بازگشت افغانستان به فاصله سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ می‌رود؛ سال‌هایی که تهدید حق حیات هنر و هنرمندان از جمله عواقب غمبارش بود.
به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، در روزهای گذشته همزمان با پیشروی سریع طالبان و سقوط گذرگاه‌های استراتژیک مرزی، بیش از هر زمان بیم بازگشت افغانستان و مردمش به فاصله سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ می‌رود، روزگاری که طالبان بر این کشور حکومت می‌کردند و نخستین‌هایی که تحت تاثیر این حکومت حق حیات خود را در معرض خطر می‌دیدند زنان و سپس هنرمندان بودند. در این گزارش نگاهی کرده‌ایم به افغانستان فرهنگی و تعدادی از هنرمندانِ اکنون ساکنِ ایرانش.
خراسان باستانی، خراسان بزرگ
جغرافیای افغانستان امروزی و مخصوصا غرب این کشور سهمی قابل‌ملاحظه در تولید علمی‌وفرهنگی منطقه داشته است تا آن جا که از هرات به‌عنوان «نگین خراسان» یاد می‌کنند. خراسان یا خراسان باستان یا خراسان بزرگ، سرزمینی بزرگ‌تر از استان کنونی خراسان که از دوران ساسانی نامی سنتی و همگانی برای اشاره به نواحی شرقی ایران بوده است.
هرات مشهور به «شهر علم و فرهنگ» و «خاک اولیاءالله» نامی است که نمی‌توان به سادگی از کنارش گذشت. این سرزمین تاریخی، همواره کانون علم و فرهنگ بوده و علماء و فضلای بزرگ را در دامان خود پرورانده است که از جمله آن‌ها می‌توان به خواجه عبدالله انصاری مشهور به پیر هرات، عارف و شاعر سده پنجم هجری، مولانا عبدالرحمن جامی، شاعر سده نهم هجری، کمال‌الدین بهزاد، نقاش و مینیاتوریست عصر تیموریان، امام فخر رازی، شاعر سده ششم هجری و… اشاره کرد.
این همه، تنها بخش کوچکی از هنر، ادب و فرهنگی ریشه‌دار است.
از نجیب مایل هروی و محمدکاظم کاظمی تا برادران محمودی و فرشته حسینی
در این میان کم نیستند زنان و مردان میراث‌دار فرهنگ‌وهنر افغانستان که این روزها ساکن ایرانند. زنان و مردانی که از پس سختی‌های بسیار برآمده‌اند و نقطه آغازشان، نقطه صفرِ زندگی‌شان، با هر زن و مردِ متولد کشوری توسعه‌یافته متفاوت است اما نه تنها بر این فاصله غالب آمده‌اند که از دیگران پیشی هم گرفته‌اند. کسانی که از جمله آن‌ها (به ترتیب حروف الفبا) می‌توان به فرشته حسینی، محمدکاظم کاظمی، نجیب مایل‌هروی و برادران محمودی اشاره کرد.
محقق عرفان و ادبیات فارسیِ اهل هرات و ساکن ایران
نجیب مایل‌هروی زاده ۱۳۲۹، محقق عرفان و ادبیات فارسی و اهل هراتِ افغانستان و از ۱۳۵۰ ساکن مشهد در ایران است. مایل‌هروی تحصیلات عالی خود را در رشته زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه فردوسی مشهد به پایان برد و پس از مدتی فعالیت به تهران آمد و در موسسه پژوهش‌های اسلامی به تحقیق، مطالعه، کتاب‌شناسی، تصحیح متون و تدریس پرداخت. او با نهادهای مختلفی چون کتابخانه مجلس، بنیاد موقوفات محمود افشار و دائرةالمعارف بزرگ اسلامی همکاری داشته و به پژوهش درباره عرفان اسلامی و نسخه‌های خطی پرداخته است.
مایل‌هروی همچنین همکاری با آستان قدس رضوی، مرکز پژوهشی میراث مکتوب و بخش تحقیقات کتابخانه مجلس شورای اسلامی را در کارنامه کاری خود دارد و از محققان کتابخانه مجلس شورای اسلامی و دارای تألیفات بسیار است و مقالاتی نیز در دانشنامه مرکز دائرةالمعارف اسلامی نوشته است.
شاعر شناخته‌شده افغانستانیِ ساکن ایران
محمدکاظم کاظمی، زاده ۱۳۴۶ در هرات شاعر و نویسنده افغانستانی و عضو گروه علمی برون‌مرزی فرهنگستان زبان و ادب فارسی است. او در سال ۱۳۵۴ به کابل کوچ کرد و تا سال آخر دبیرستان در آن‌جا درس خواند. کاظمی سال ۱۳۶۳ به ایران آمد و پس از پایان دوره دبیرستان، کارشناسی خود را در رشته مهندسی عمران از دانشگاه فردوسی مشهد گرفت. او فعالیت‌های ادبی‌اش را از سال ۱۳۶۵ آغاز کرد، در سال ۱۳۶۷ به عضویت گروه شعر حوزه هنری مشهد درآمد و در سال ۱۳۶۹ به انجمن شاعران انقلاب اسلامی افغانستان پیوست.
کاظمی افزون بر سرایش شعر، در زمینه‌های آموزش شعر، برگزاری محافل انجمن‌های ادبی مهاجران افغانستانی در ایران، انتشار نقدها و مقالاتی در مطبوعات و تألیف و ویرایش کتاب‌هایی در زمینه زبان و ادبیات فارسی فعالیت کرده است.
او همچنین سابقه مسئولیت دفتر هنر و ادبیات افغانستان (۱۳۶۹ تا ۱۳۷۵)، عضویت در هیات‌تحریریه نشریه‌های هری و نینوا، مسئولیت جلسه نقد و پژوهش شعر حوزه هنری خراسان رضوی و مسئولیت جلسه شعر آفتابگردان‌ها در مشهد را در کارنامه کاری خود دارد.
برادران محمودی و یک سینمای نو
جمشید محمودی و نوید محمودی در دهه ۶۰ و زمانی که کودک بودند، به ایران مهاجرت کردند، در ایران بزرگ شدند، فیلم‌سازی آموختند و اکنون به افرادی صاحب سبک در سینما و تلویزیون ایران تبدیل شده‌اند و از جمله آثارشان «چند متر مکعب عشق» است که جایزه‌های فراوانی از جشنواره‌های بین‌المللی کسب کرد. فیلم سینمایی «رفتن»شان که در ایران ساخته شد، به عنوان نماینده سینمای افغانستان در اسکار شرکت کرد و «شکستن همزمان ۲۰ استخوان»شان همزمان در تهران و کابل اکران شد.
این دو برادر، از ولایت پروان افغانستان‌اند. نوید متولد ۱۳۵۶ و جمشید، متولد ۱۳۶۲ است. نوید محمودی در کنار تهیه‌کنندگی و کارگردانی در سینما، نویسنده و شاعر نیز هست و در بیش از ۱۰۰ فستیوال بین‌المللی فیلم حضور داشته است. حضور در مقام نویسنده و کارگردان آثار تحسین‌شده و بارها دیده شده «هفت‌ونیم» و «مردن در آب مطهر» بخش دیگری از کارنامه کاری اوست. جمشید محمودی نیز نویسنده و کارگردان و تهیه‌کننده است و تهیه‌کنندگی «مردن در آب مطهر»، نویسندگی و کارگردانی «شکستن همزمان بیست استخوان» و کارگردانی «چند متر مکعب عشق» تنها بخش کوچکی از فعالیت‌های گسترده اوست. این دو، در سال‌های اخیر جوایز معتبری از جشنواره‌های بین‌المللی فیلم در جهان و همچنین ایران به دست آورده‌اند.
فرشته حسینی؛ از «من یک دختر شادم» تا «قورباغه»
فرشته حسینی زاده ۶ اردیبهشت ۱۳۷۶ بازیگر، از پدر و مادری مهاجر و افغانستانی‌تبار در تهران زاده شد و فعالیت هنری‌اش را زمانی که ۹ سال داشت از تئاتر آغاز کرد و در کنار آن در فیلم‌های سینمایی و مستند هم بازی کرد. حسینی نخستین‌بار با بازی در فیلم «من یک دختر شادم» به کارگردانی سامره رضایی در سال ۱۳۹۴ جلوی دوربین رفت و شهرتش با «قورباغه»ی هومن سیدی به اوج رسید. از جمله دیگر فیلم‌های سینمایی او می‌توان به «هفت و نیم»، «سونامی»، «شکستن همزمان بیست استخوان»، «یلدا» و «رفتن» اشاره کرد.
این مطالب را هم بخوانید:
◾️ نوید محمودی: طالبان مردم سرزمینم را آواره کرده است
◾️ ماجرای هنرنمایی خواننده مشهور افغانستان در سریال ایرانی
۵۸۲۵۹
آخرین دیدگاه