جهان ۳۰ می‌تا ۵ ژوئن (مصادف با ۹ تا ۱۵ خرداد) را هفته «پزشکی مبتنی بر سبک زندگی سالم» می‌شناسد.

در بسیاری از کشورها این یک هفته را فرصتی برای رفتارهای سالم و به راه انداختن کمپین آگاهی عمومی درباره انتخاب‌های انسان و تاثیرات آن بر سلامت خود می‌دانند.

سبک زندگی سالم امروز در دنیا به عنوان یک روش علمی برای پیشگیری و درمان بیماری‌ها به کار می‌رود. هفته جهانی «پزشکی مبتنی بر سبک زندگی سالم» که در تقویم ایران هنوز ناشناخته باقی مانده است بر آگاهی رسانی درباره شش رکن اساسی مرتبط با سبک زندگی تمرکز دارد؛ این شش رکن عبارتند از: تغذیه، ورزش، خواب، استرس، سوء مصرف مواد و ارتباط اجتماعی. هر یک از روزهای هفته جهانی «پزشکی مبتنی بر سبک زندگی سالم» که بر اساس این شش موضوع نامگذاری شده‌اند انسان‌ها را به چالش‌های داشتن رژیم غذایی مناسب، ارتباط اجتماعی مثبت، خواب خوب، تحرک جسمانی، مدیریت استرس و پرهیز از سوء مصرف مواد مخدر دعوت می‌کند.

در همین باره با اعضای گروه پژوهشی سبک زندگی جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران به گفت‌وگو نشستیم که در پی می‌خوانید:

سبک زندگی سالم؛ تلاش برای دستیابی به رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی

دکتر منیژه سلیمانی‌فر – مدیر گروه پژوهشی سبک زندگی جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران با تعریف سبک زندگی سالم به ایسنا می‌گوید: سازمان جهانی بهداشت سبک زندگی سالم را تلاش برای دستیابی به حالت رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی توصیف کرده است. سبک زندگی سالم شامل رفتارهایی است که سلامت انسان را تضمین می‌کنند. این رفتارها ابعاد مختلفی از زندگی مانند رژیم غذایی، فعالیت بدنی، حفظ وزن، مصرف الکل و سیگار را در بر می‌گیرند.

سلیمانی‌فر افزود: در حالی که وراثت و محیط زیست نقش مهمی در سلامت انسان بازی می‌کنند و چندان قابل کنترل نیستند، شیوه زندگی به طور مستقیم بر سلامت فرد تاثیر گذاشته و عاملی است که هر فرد به راحتی می‌تواند آن را کنترل کند. انتخاب های صورت گرفته در مورد شیوه زندگی سلامت او را به میزان زیادی تحت تاثیر قرار می‌دهند. مطالعات نشان داده که پیروی از سبک زندگی سالم باعث بهبود سلامت عمومی افراد و کاهش خطر بروز بسیاری از بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های عروق کرونری قلب، سکته، دیابت و سرطان شده و مانع از وقوع بسیاری از مرگهای زودرس می‌شود.

این عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران ادامه داد: سازمان جهانی بهداشت در بیانیه اولین کنفرانس جهانی شیوه زندگی سالم در مسکو عنوان کرد که در حال حاضر ۶۰ درصد از مرگ و میر جهانی و ۸۰ درصد مرگ و میر کشورهای در حال توسعه به دلیل سبک زندگی ناسالم بوده و این رقم تا سال ۲۰۳۰ به ۷۵ درصد مرگ و میر جهانی می‌رسد. گروه پژوهشی سبک زندگی سالم جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران نیز با توجه به اهمیت این حوزه در حفظ و ارتقا سلامت، در شش محور فعالیت جسمانی، تغذیه سالم، مدیریت استرس، منع مصرف مواد مخدر، بهبود کیفیت خواب و حفظ ارتباط و تعامل فردی فعالیت‌های علمی پژوهشی خود را انجام می‌دهد.

سلیمانی‌فر تاکید کرد: آگاهی از راه‌های ارتقای سلامت و پیشگیری از بیماری‌ها حق عموم جامعه است و باید تلاش کرد که به بهانه هفته جهانی پزشکی مبتنی بر سبک زندگی سالم دانش خود را در این زمینه افزایش داده و در رفتارهای روزمره زندگی خود اعمال کنیم تا شاهد تغییرات مثبت در حفظ و ارتقای سلامت خود باشیم.

مدیریت استرس می‌تواند از بروز بسیاری از بیماری‌ها پیشگیری کند

دکتر سینا قاسمی، متخصص اعصاب و روان نیز به مقوله سلامت روان پرداخت و به ایسنا گفت: همه ما به خوبی می‌دانیم که استرس چه تاثیر بزرگی روی سیستم روانی و جسمی ما دارد. در اطرافمان کسانی را دیده ‌ایم که حرص خوردن، استرس و اضطراب آنها را چه زود پیر کرده است و بالعکس افرادی که با مدیریت استرس، یک عمر سالم زندگی کردند. طبق پژوهش‌ها بیماری‌های زیادی با استرس مرتبط هستند که می‌توان از جمله به بیماریهای قلبی-عروقی، آسم، چاقی، دیابت، سردردها، مشکلات گوارشی اشاره کرد.

قاسمی افزود: امروزه مدیریت استرس جزء ارکان شش‌گانه سبک زندگی سالم است که می‌تواند از بروز بسیاری از بیماری‌ها پیشگیری کند. مدیریت استرس به زبان ساده یعنی یاد بگیریم چطور از تاثیر استرس بر روان و جسم خود پیشگیری کنیم. به طور ساده برای مدیریت استرس در موقعیت‌های مختلف یکی از تکنیک‌های زیر به کار می‌آید؛ از وضعیت دوری کنیم، شرایط را تغییر دهیم، وضعیت را بپذیریم، خودمان را با شرایط وفق دهیم.

ورزش با فعالیت جسمانی فرق دارد

دکتر حسین یاری، متخصص طب فیزیکی و توانبخشی نیز یکی از مؤلفه‌های اصلی برای پیشگیری از بسیاری از بیماری‌ها را داشتن انجام فعالیت جسمانی و تحرک دانست و به ایسنا گفت: پژوهش‌های متعدد هم گروهی ۳۰-۵۰ ساله‌ای که در کشورهای توسعه یافته روی گروه‌های جمعیتی چند ده هزار نفری انجام گرفته موید این مطلب است که احتمال مرگ و میر به هرعلتی و همچنین ابتلای به دیابت، سرطان، سکته مغزی و ایست قلبی در میان کسانی که ۱۵۰ دقیقه در هفته فعالیت جسمانی شدید یا متوسط داشتند، به طور متوسط ۳۳ درصد کمتر از افرادی است که این میزان تحرک را در طول هفته نداشته‌اند.

یاری با اشاره به تعریف فعالیت جسمانی افزود: به هرگونه فعالیتی در بدن که با انقباض در عضلات اسکلتی همراه است و باعث افزایش میزان مصرف انرژی بدن می‌شود، فعالیت جسمانی گفته می‌شود. باید تأکید کنم که فعالیت جسمانی را نباید با ورزش یا exercises یکی دانست. ورزش نوعی از فعالیت جسمانی است که برنامه ریزی شده و ساختارمند است، تکرار دارد و یک هدفی مثل فیتنس (همخوانی اندام) و تناسب بیشتر یا اهداف قهرمانی را دنبال می‌کند. در واقع می‌توان این نتیجه گیری را کرد که هر ورزش و exercises یک نوع فعالیت جسمانی است. اما هر فعالیت جسمانی لزوما یک نوع ورزش محسوب نمی‌شود.

وی درخصوص میزان فعالیت‌های فیزیکی گروه‌های مختلف سنی گفت: طبق نتایج تحقیقات انجام شده در دنیا و توصیه سازمان بهداشت جهانی، افراد گروه سنی ۵ تا ۱۸ سال باید حداقل ۶۰ دقیقه در روز فعالیت انجام دهند. منظور از فعالیت فیزیکی در این سن بازی‌هایی مانند گرگم به هوا، دوچرخه سواری، توپ بازی، اسکیت و … است که قلب را به تپش وا می‌دارد و باعث تخلیه انرژی کودکان می‌گردد؛ بهتر است بخشی از این فعالیت ۶۰ دقیقه‌ای به صورت هوازی و بخش دیگری از آن فعالیت‌های قدرتی و زورآزمایی باشد.

افراد ۱۸ تا ۶۵ ساله میانگین هفته‌ای ۱۵۰ دقیقه فعالیت جسمانی متوسط داشته باشند

این متخصص طب فیزیکی ادامه داد: به افراد بالغ یا گروه سنی ۱۸ تا ۶۵ سال توصیه می‌شود که به طور میانگین هفته‌ای ۱۵۰ دقیقه فعالیت جسمانی متوسط یا ۷۵ دقیقه فعالیت جسمانی شدید داشته باشند.

زمانی که از فعالیت فیزیکی در بالغین صحبت می‌کنیم منظور این نیست که افراد حتماً ورزش (exercise) کنند، استخر و باشگاه بروند یا فوتبال و دوچرخه سواری داشته باشند بلکه بسیاری از فعالیت هایی که به طور روزمره انجام می‌دهیم، فعالیت فیزیکی محسوب می‌شوند؛ فقط کافی است انرژی که برای انجام آن فعالیت صرف می‌شود به سطح مطلوبی برسد و انجام آن مداوم باشد.

این متخصص طب فیزیکی گفت: همچنین توصیه می‌شود که افراد بالای ۱۸ سال حداقل دو روز در هفته ورزش‌ها و کارهای قدرتی- اعم از ورزش با وزنه یا دستگاه یا بلند کردن اجسام نسبتا سنگین- انجام دهند. همچنین به افراد بالای ۶۵ سال علاوه بر فعالیت‌های هوازی و قدرتی، توصیه شده بخشی از وقت خود در هفته را به ورزش هایی که باعث بهبود توانایی تعادلی آنها شده از جمله تای چی و یوگا اختصاص دهند.

وی ادامه داد: توصیه سازمان جهانی بهداشت این است که هر میزان تحرک داشتن بهتر از بی تحرکی است. ایده‌آل‌گرایی یا کمال‌گرایی نباید مانع از تحرک فرد شود. مثلا فرد بگوید من نمی‌توانم ۱۵۰ دقیقه ورزش کنم پس هیچ کاری نمی‌کنم. این مقدار ساعت فعالیت جسمانی می‌تواند در زمان هایی از حضور ما در خانه، رفت آمد روزمره ما یا اوقات فراغت ما گنجانده شود. اینکه اتومبیل خود را کمی دور تر از محل کار پارک کنیم و هر روز مسیر کوتاهی را پیاده روی کنیم یا به جای پله برقی و آسانسور از پله‌ها استفاده کنیم، سعی کنیم موقع صحبت با تلفن همراه راه برویم یا موقع کار با رایانه شخصی بایستیم و یا بخشی از اوقات فراغت خود را به فعالیت‌های پرتحرک- به جای کارهای ایستا و نشسته- اختصاص دهیم فرصت‌های کوچکی هستند که ذره ذره می‌توانند مفید باشند. فراموش نکنیم «اندک فعالیت جسمانی بهتر از بی تحرکی است.»

این متخصص طب فیزیک در مورد گروه سبک زندگی جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران در پایان گفت: گروه سبک زندگی سالم جهاددانشگاهی علوم پزشکی تهران به عنوان اولین گروه تحقیقاتی در زمینه سبک زندگی سالم و مرکز تحقیقات مرتبط با آن، به دنبال آن است که زمینه‌های افزایش فعالیت فیزیکی را فراهم کند. پیش از این، مراکز تحقیقاتی دیگری در کشور وجود داشته که بسیار خوب توانستند دستورالعمل فعالیت جسمانی مرتبط با سلامت را تدوین کنند اما متاسفانه در عرصه عمل هنوز کاستی‌های بسیاری در جامعه وجود دارد و فاصله زیادی تا رسیدن به سطح فعالیت مطلوب در جامعه داریم.