شاخص کل بورس تهران دیروز 27هزارو 500واحد کاهش یافت تا بیشترین میزان نزول بورس در سال جاری به ثبت برسد؛ با این میزان نزول، مهم‌ترین خط حمایت شاخص کل بورس که از دی ماه پارسال تاکنون حفظ شده بود، شکست. سازمان بورس معتقد است؛ بازار سرمایه، قربانی سیاست نادرست پولی و نقدینگی شده است.
به گزارش همشهری، گویا قرار نیست روند نزولی بورس متوقف شود.
شیب این روند نزولی حتی این روزها و درآستانه برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در 18خرداد تندتر هم شده است. تداوم این روند نزولی از مرداد پارسال تاکنون که نزدیک به 9ماه طول کشیده، به تقابل گفتمان‌ها درباره دلایل نزول بورس منجر شده است. درطول 9ماه گذشته کارشناسان بازار سرمایه بارها تأکید کرده‌اند بازار سرمایه قربانی سیاست‌های پولی شده؛ موضوعی که در 9ماه گذشته همیشه مقامات بازار پول، آن را کتمان کرده‌اند، اما هفته قبل رئیس‌کل بانک مرکزی که نامزد سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری هم شده، بالاخره به‌صورت تلویحی این موضوع را پذیرفت و برخلاف گفتمان 9ماه گذشته از در دوستی و مسالمت‌آمیز با فعالان بازار سرمایه در آمد.
او اما با وجود آنکه به‌صورت تلویحی نقش متغیرهای پولی را پذیرفت، در عین حال تأکید کرد؛ علت کاهش نرخ بهره کاهش تقاضا برای پول بوده و علت کاهش تقاضا برای پول هم وقوع کرونا بوده است. موضوعی که به‌نظر می‌رسد نوعی فرافکنی است زیرا آمارها نشان می‌دهد عامل اصلی کاهش نرخ سود، تلاش سیاستگذار برای تامین کسری بودجه دولت بوده که در تنگنای شدید مالی بوده و به تامین 52هزار میلیارد تومان نقدینگی از طریق بازار سرمایه منجر شده است. دیروز یک مقام مسئول در سازمان بورس هم به نوعی این موضوع را تأیید کرد و عامل نزول بورس را سیاست‌های نادرست پولی و نقدینگی دانست.
شکست خط حمایت
فارغ از اینکه دلایل نزول بورس در 9ماه گذشته چه بوده، روند نزولی بورس همچنان ادامه دارد و این روند هر روز ابعاد تازه‌تری پیدا می‌کند؛ به‌طوری که در مبادلات روز شنبه بزرگ‌ترین سقوط بورس از ابتدای سال جاری تاکنون ثبت شد. دیروز شاخص کل بازار سهام با 27هزارو 500واحد کاهش در سطح یک میلیون و 127هزار واحد متوقف شد. ارزش معاملات خرد هم به پایین‌ترین حد خود معادل 2400میلیارد تومان رسید. با این نزول 2.5درصدی، میزان زیان سهامداران از مرداد پارسال تاکنون از مرز 45درصد گذشت. دیروز همچنین روند خروج نقدینگی از بازار سهام شتاب گرفت و جمعا 976میلیارد تومان نقدینگی از بازار سهام خارج شد.
این بالاترین میزان خروج نقدینگی از سوی سهامداران حقیقی از ابتدای امسال تاکنون است. آن‌طورکه آمارها نشان می‌دهد؛ فقط از ابتدای امسال 15هزار میلیارد تومان نقدینگی از بازار سهام خارج شده است. هنوز مشخص نیست مقصد نقدینگی خارج شده از بازار سهام کدام بازار بوده، اما شواهد نشان می‌دهد، این نقدینگی به سمت بازار اوراق بدهی و رمز ارزها رفته است. اکنون این پرسش به‌وجود آمده که روند نزول شاخص کل بورس تا کجا ادامه خواهد داشت؟
نزول تا کجا ادامه دارد؟
تحلیلگران بر این باورند که آنچه عامل نزول بورس بوده، سیاست‌های نادرست پولی بوده است؛ با این حال هرچه به زمان انتخابات ریاست جمهوری نزدیک می‌شویم اثر انتخابات بر بازار سهام بیشتر می‌شود و این احتمال که روند نزولی بازار سهام تا زمان انتخابات ادامه داشته باشد، بیشتر شده است. تحلیلگران بر این باورند که نامشخص‌بودن سیاست‌های اقتصادی رئیس‌جمهور بعدی در مورد نرخ بهره، نقدینگی، چاپ پول، اقتصاد آزاد و تعامل با بازارهای جهانی، به بروز ابهام در بازار سرمایه منجر شده و سهامداران تا تعیین تکلیف انتخابات ریاست جمهوری، نقدینگی تازه‌ای وارد بازار سهام نخواهند کرد.
ولی نادی قمی، کارشناس بازار سرمایه در این‌باره می‌گوید: یکی از مشکلات فعلی بازار سهام ابهام درباره سیاست‌های دولت آینده درخصوص بازار سهام است که بعضا موجب تغییر قواعد بازی در بازار سرمایه شده است.
امیرعلی امیرباقری، دیگر کارشناس بازار سرمایه هم مهم‌ترین عوامل اثر‌گذار بر بازار سرمایه را در شرایط فعلی، ابهامات داخلی و خارجی معرفی می‌کند و می‌گوید: مهم‌ترین ابهام داخلی هم‌اکنون انتخابات ریاست جمهوری و مهم‌ترین ابهام خارجی مذاکرات وین است. در حوزه سیاست خارجی به‌دلیل وجود امیدواری‌های نسبی در زمینه گشایش‌های سیاسی می‌توان انتظار داشت که در کوتاه‌مدت شاهد رشد قیمت ارز نباشیم و شوک‌های تورمی به بازار تحمیل نشود. او درباره انتخابات ریاست جمهوری هم به‌عنوان یک ابهام داخلی توضیح می‌دهد: هر چند کاندیداها برنامه‌های اقتصادی متنوعی دارند، اما هنوز هیچ‌یک از کاندیداها برنامه خاصی را مطرح نکرده است؛ بنابراین بازار نسبت به برنامه اقتصادی کاندیداها ناآگاه است. به‌گفته او رئیس جمهوری جدید باید برنامه‌های خود را در مورد چاپ پول، افزایش نقدینگی و سود بانکی به‌صورت شفاف اعلام کند تا بازار بتواند براساس برنامه‌های ارائه شده تصمیم‌گیری کند.
عباس گمار، کارشناس بازار سرمایه هم تأثیر انتخابات ریاست جمهوری بر بازار سهام را تأیید می‌کند، اما بر این باور است که اثر مذاکرات هسته‌ای در وین بر بازار سهام بیشتر است. او در این‌باره می‌گوید: بازار سرمایه از متغیرهای اسمی بیرونی مثل نرخ ارز، نرخ تورم و قیمت‌های جهانی تأثیر می‌پذیرد و به‌نظر می‌رسد تداوم نزول بازار سهام به سبب ابهام بر سر احیای برجام باشد. به‌گفته او با احیای برجام، ریسک سیستماتیک کاهش یافته و کل صنایع از این اتفاق تأثیر می‌پذیرند.
از سوی دیگر سهام شرکت‌هایی که پتانسیل فروش بیشتر و مشارکت با سرمایه‌گذاران خارجی را دارد، از احیای برجام به‌شدت منتفع خواهد شد. او در عین حال به اثر انتخابات ریاست‌جمهوری بر بورس اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: علاوه بر ابهام برجام، ابهام در مورد دولت بعدی هم بر سر بازار سرمایه سایه افکنده و مشخص نیست دولت بعدی چه سیاستی در روابط خارجی خود خواهد داشت. به‌نظر می‌رسد این ابهامات تا زمان تعیین تکلیف نتیجه انتخابات ادامه خواهد داشت.
بازار سرمایه قربانی سیاست نادرست پولی و نقدینگی
در شرایطی که رئیس‌کل بانک مرکزی می‌گوید در تغییر نرخ بهره در سال گذشته که ابتدا به صعود و سپس به سقوط بورس منجر شد، نقشی نداشته است، یک مقام مسئول در سازمان بورس، دیروز در یادداشتی که به‌نظر می‌رسد پاسخی به این اظهارات باشد گفت: بازار سرمایه قربانی سیاست نادرست پولی و نقدینگی شد.
اواخر هفته قبل رئیس کل بانک مرکزی در نشستی با برخی از فعالان بازار سرمایه در پاسخ به این انتقاد فعالان بازار سهام از سیاست‌های پولی بانک مرکزی، به‌ویژه در حوزه نرخ بهره گفت:این ادعا که بانک مرکزی نرخ بهره بین بانکی را کاهش داد، صحیح نیست.
عبدالناصر همتی گفت؛ علت اصلی کاهش نرخ بهره، در ماه‌های آغازین پارسال، کاهش تقاضا برای پول و علت کاهش تقاضا نیز وقوع کرونا بوده که همه این عوامل به هجوم نقدینگی به بازار سهام در سال گذشته منجر شد.
با وجود این، کارشناسان بازار سرمایه می‌گویند؛ بحران کرونا یک عامل دست دوم است و علت اصلی کاهش نرخ بهره در سال قبل هدایت نقدینگی به بورس برای جبران کسری بودجه دولت و جلوگیری از اثرات تورمی نقدینگی در سایر بازارها بوده است. اشاره فعالان بازار سرمایه به این موضوع است که تغییرات نرخ بهره در سال گذشته برخلاف سخنان همتی به‌صورت هدفمند در نهاد سیاستگذار پولی به اجرا در آمده است. دیروز در همین رابطه، زانیار احمدی، مدیر گروه آمار و تحلیل ریسک سازمان بورس، در یادداشتی که به‌نظر می‌رسد پاسخ به اظهارات رئیس‌کل بانک مرکزی است، نظر کارشناسان بازار سرمایه را تأیید و اعلام کرد: بازار سرمایه یکی از بازارهای مولد اقتصاد است که در سال گذشته در معرض ریسک ناشی از رشد نقدینگی و تغییر نرخ بهره قرار گرفت. هر چند مدل‌های اقتصادی و یافته‌های پژوهشی نشان می‌دهد بازار سرمایه نقش مؤثری در مهار تورم داشته، اما می‌توان گفت قربانی سیاست نادرست پولی و نقدینگی شد.
به‌گفته او ورود نقدینگی به بازارهای غیرمولد هم ممکن است اثر مخرب و مستقیم بر مصرف، رفاه و معیشت جامعه داشته باشد و هم به‌طور مستقیم تورم مزمن در اقتصاد ایجاد کند و در نهایت اثرات منفی آن بر اقتصاد و رفاه جامعه تشدید شود. به همین دلیل سیاستگذار با بهره‌گیری از ابزارهای قدرتمندی همچون مالیات و تنظیم قاعده‌مند سیاست‌های پولی و مالی در کشور اجازه نمی‌دهد دارایی‌های فیزیکی مانند مسکن، خودرو، ارز خارجی و… ماهیت سرمایه‌ای داشته باشند.
او درادامه با بیان اینکه لازم است در تنظیم سیاست‌های پولی و مالی از یک سازوکار مبتنی بر رویکرد سیستمی تبعیت شود، تأکید کرد: باید پارامترهای اساسی بازار به‌ویژه ریزساختارها، نقدشوندگی، شفافیت، رونق معاملاتی، سازوکار کشف قیمت و… توسعه یابد و اقدام علمی مبنی بر نبود دخالت سیاستی و سیاسی در بازار سرمایه به جامعه القا شود؛ نهاد مسئول بازار سرمایه در همه تصمیم‌گیری‌های مرتبط با منافع 58میلیون سرمایه‌گذار این بازار عضو اصلی باشد؛ برنامه و مدل دقیق و علمی برای سیاستگذاری پولی و مالی و مدیریت تحولات و ریسک بازارهای دارایی مختلف تعیین و در شورای عالی ثبات مالی متناسب با شرایط اقتصادی، راهبری شود. هومن عمیدی، کارشناس بازار سرمایه هم با تأیید این سخنان گفت: نرخ سود بین بانکی و سود سپرده بر بازار سهام اثر دارد؛ به همین دلیل بانک مرکزی می‌تواند با تنظیم قوانین و مقررات، نظم و هماهنگی را به بازار سرمایه برگرداند.
آخرین دیدگاه