آموزش و نهادینه ساختن عادت‌های بهداشتی و اهمیت دادن به یک رژیم سالم غذایی باید به تدریج و از همان دوران اولیه کودکی آغاز شود تا نه تنها موجبات سلامتی و رشد کلی کودک را فراهم آورد، بلکه از او فردی مسئولیت‌پذیر بسازد. برای داشتن کودکانی سالم از هر دو لحاظ ذهنی و جسمی، رعایت دو اصل تغذیه و بهداشت ضروری می‌باشد و باید از دوران جنینی آغاز و توسط مادر و با همکاری پدر محقق گردد. در این مقاله قصد داریم به مهم‌ترین نکات بهداشتی و تغذیه‌ای کودکان اشاره کنیم.
نکات تغذیه‌ای- بهداشتی کودکان
یک رژیم غذایی سالم نیازمند یک برنامه غذایی متعادل است. این برنامه باید شامل غذاهایی باشد که علاوه بر رفع گرسنگی، دارای انرژی و مقادیر لازم و کافی از مواد مغذی جهت دستیابی به تندرستی کامل باشد. چنین رژیمی از طریق مصرف ترکیب متنوع مواد غذایی موجود در چهار گروه اصلی غذایی یعنی، شیر و لبنیات؛ نان و غلات؛ گوشت، تخم‌مرغ، حبوبات و مغزها و میوه و سبزی امکان‌پذیر است. امروزه، بخش عمده درآمد خانواده‌ها صرف تأمین غذا می‌شود، بنابراین نقش برنامه‌ریزی تغذیه‌ای در خانواده برای بهره‌مند شدن از یک برنامه غذایی مناسب بسیار مهم است.
در این بین باید توجه داشت که گران بودن غذا صرفا به‌معنی مغذی‌تر بودن آن نیست، مثلا قسمت‌های مختلف گوشتی لاشه یک گاو اگرچه از نظر قیمت متفاوت است، ولی از نظر تغذیه فرق چندانی ندارد. عادت‌های غذایی درست همچون دادن آغوز به نوزاد بلافاصله بعد از تولد؛ تساوی تغذیه‌ای بین فرزندان دختر و پسر؛ استفاده از مواد اُرگانیک؛ تغذیه زنان باردار و شیرده با غذاهای مقوی و کافی و اصلاح عادت‌های غذایی نادرستی چون قطع ناگهانی شیردهی؛ قطع شیر مادر هنگام اسهال کودک؛ ندادن آب و مایعات و غذای کافی به کودک مبتلا به اسهال یا بیماری‌های عفونی دیگر؛ جانشین ساختن آب قند، چای شیرین یا شیرخشک به جای شیر مادر؛ شروع زود یا دیرهنگام غذای کمکی؛ نداشتن تنوع غذایی؛ مصرف چای بلافاصله بعد از غذا؛ اهمیت ندادن به صبحانه به عنوان یک وعده اصلی غذایی؛ استفاده مستمر از آرد سفید به شکل کیک و شیرینی و عدم استفاده از آرد سبوس‌دار در تهیه نان؛ مصرف بی‌رویه مواد بدون ارزش غذایی یا با ارزش غذایی کم مانند شکلات، پفک، کالباس و سوسیس و آشامیدن آب همراه غذا از مواردی هستند که باید با آموزش و آگاهی دادن به مردم از جمله کودکان در جامعه، محیط خانواده و مدرسه جنبه عمومی و فراگیر پیدا کنند.
کودکان و نوجوانان بدلیل رشد سریع، فعالیت زیاد، مقدار کم غذایی که در هر وعده قادرند، بخورند و جهش رشد دوران بلوغ همچون سالمندان و زنان باردار جزء گروه‌های آسیب‌پذیر می‌باشند و در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به کمبودهای تغذیه‌ای قرار دارند. نکته حائز اهمیت درباره دختران، سوء‌تغذیه طولانی در دوران پیش از بارداری است که می‌تواند زمینه‌ساز سوء‌تغذیه جنین در دوران بارداری باشد و در نتیجه وزن نوزاد هنگام تولد از حداقل قابل قبول ۲۵۰۰ گرم کمتر گردد.
همان‌طور که می‌دانید رشد جنین سریع است و وزن او از 1 گرم در هفته هشتم به ۳۲۰۰ گرم در هفته چهلم می‌رسد. جنین برای چنین رشدی، احتیاج به انواع مواد مغذی دارد که از طریق تغذیه صحیح مادر قابل تأمین است. کودک در 6 ماه نخست زندگی باید منحصرا از شیر مادر تغذیه کند، زیرا به هیچ چیز جز آن نیازی ندارد. از روز پانزدهم تولد نیز بنا به توصیه و تجویز پزشک می‌توان قطره ویتامین A و D و یا مولتی‌ویتامین را به کودک خوراند.
هفته اول ماه هفتم تولد کودک زمان شروع تغذیه تکمیلی اوست و باید علاوه بر شیر مادر با غذاهای کمکی همچون فرنی یا شیر برنج، حریره‌بادام، پوره سبزی‌ها، سوپ گوشت و سبزی، زرده تخم‌مرغ آب‌پز سفت شده، سوپ دارای جوانه غلات و یا حبوبات و آبمیوه‌ها (توصیه می‌شود آب مرکبات، آخرین آبمیوه‌ای باشد که به کودک می‌دهید) که بر اساس برنامه هفتگی رشد او تعیین شده‌اند، تغذیه شود. معمولا همزمان با شروع تغذیه تکمیلی، قطره آهن هم برای کودک تجویز می‌شود. قبل از یکسالگی از دادن اسفناج، عسل و سفیده تخم‌مرغ به کودک ممانعت کنید. دقت کنید، کودکی که شیر کافی نمی‌خورد مقدار ادرارش به کمتر از ۶ بار در روز کاهش می‌یابد. همیشه باید از تازه و پاکیزه بودن تمامی مواد مرتبط با تغذیه کودک اطمینان حاصل نمود، مواد غذایی را کامل و در حرارت زیاد (حدود ۷۰ درجه سانتیگراد) پخت، هرگز غذا را به‌زور به کودک نخوراند، دست‌های کودک را به دفعات در طول روز شستشو داد، مقدار غذای روزانه کودک فقط برای مصرف همان روز تهیه شود و باقیمانده در یخچال نگهداری و در هنگام مصرف فقط کمی حرارت داده شود و به ساعت‌های خواب و استراحت او نیز توجه گردد.
درباره کودکان سنین مدرسه هم، به همراه بردن هر روزه وسایل شخصی مانند لیوان و دستمال در مدرسه و پاکیزه نگهداشتن آنها؛ استفاده از انواع آجیل‌های خام، خشکبار و میوه‌های پوست کندنی تازه برای میان‌وعده‌ها، خوردن صبحانه مفصل قبل از رفتن به مدرسه، استفاده از آب و صابون قبل و پس از استفاده از سرویس‌های بهداشتی مدارس، داشتن خواب و استراحت کافی، انجام حرکات ورزشی روزانه، استفاده از کفش راحت و مناسب سن، فصل و نوع فعالیت و شستن مرتب جوراب‌ها، رعایت اصول درست نشستن و ایستادن برای جلوگیری از بروز بدشکلی‌های اندامی در آینده و استفاده از کوله‌های دارای بند دو طرفه برای حمل کتاب‌های درسی و سنگین‌تر نکردن وزن کوله بیش از 10 درصد وزن بدن و مراجعه به مسئولان بهداشت مدارس در صورت بروز هر گونه آسیب در مدرسه در اولویت قرار دارند.
نتیجه
برای داشتن جامعه‌ای تندرست باید بنیان‌های بهداشتی- تغذیه‌ای محکم گذاشته شوند. علت بسیاری از ناباروری‌ها، فلج ناگهانی کودک، ابتلای زودهنگام او به بیماری اِم‌اِس، دیابت، اعصاب و روان همین سوء‌تغذیه و یا ناآگاهی والدین در تغذیه درست خود و کودکشان می‌باشد. پس، کسب آگاهی و به کار بستن دستورالعمل‌های درست بهداشتی- تغذیه‌ای می‌تواند اولین گام در داشتن جامعه‌ای سالم باشد.
آخرین دیدگاه