گرمازدگی و خستگی گرمایی تقریبا مشابه هستند، اما چند تفاوت کلیدی نیز دارند.

گرمازدگی فعالیتی سیستم عصبی مرکزی را از کنترل خارج می کند، از این رو احتمال مواجه با علائمی مانند عدم هماهنگی، سردرگمی، پرخاشگری، یا ناتوانی در راه رفتن باید مورد توجه قرار بگیرند.

با فرا رسیدن فصل تابستان و افزایش دمای هوا، فعالیت در فضای آزاد می تواند با برخی خطرات همراه باشد. هر ساله چند صد نفر جان خود را به واسطه عوارض ناشی از گرمای شدید مانند گرمازدگی و خستگی گرمایی از دست می دهند.

گرمازدگی و خستگی گرمایی تقریبا مشابه هستند، اما چند تفاوت کلیدی نیز دارند. خستگی گرمایی به واسطه قرار گرفتن در معرض دماهای بالا برای بیش از چند روز و کمبود مایعات شکل می گیرد. این شرایط می تواند به تعریق فراوان، تنفس سریع، و ضربان نبض سریع اما ضعیف منجر می شود.

اگر به این شرایط رسیدگی نشده و علائم وخیم‌تر شوند، خستگی گرمایی می تواند در نهایت به گرمازدگی منجر شود. گرمازدگی بیماری مرگباری است که در نتیجه افزایش بسیار سریع دمای بدن رخ داده و موجب بروز زنجیره ای از علائم ناخوشایند می شود.

گرمازدگی چیست؟
دو نوع گرمازدگی وجود دارند. «گرمازدگی سنتی» به تدریج شکل گرفته و افراد بسیار جوان و پیر که بدن آنها در حفظ دمای داخلی مرکزی دچار مشکل است را تحت تاثیر قرار می دهد. افرادی که نمی توانند دمای بدن خود را کاهش دهند، به عنوان مثال حضور در ساختمانی فاقد تهویه مطبوع، نیز در معرض خطر گرمازدگی سنتی قرار دارند. در این موارد، فرد ممکن است متوجه گرمای بیش از حد بدن خود نشود زیرا دمای بدن به طور پایدار طی چندین ساعت یا چند روز افزایش می یابد.

«گرمازدگی فعالیتی» ناگهانی‌تر است و برای افرادی که در دماهای بالا فعالیت می کنند، رخ می دهد. این نوع از گرمازدگی هر فردی که در گرما ورزش می کند، ورزشکاران استقامتی، مانند دوندگان و بازیکنان فوتبال، بازیکنان راگبی که تجهیزاتی خفه کننده به تن دارند، و کارگران مانند کارگران ساختمانی با بیشترین میزان خطر مواجه می کند.

زمانی که ورزش می کنید، گرمای قابل توجهی تولید می شود. به طور معمول، تعریق به خنک شدن بدن کمک می کند، اما در گرمازدگی فعالیتی، این اتفاق رخ نمی دهد. زمانی که دمای اندام ها بیش از حد افزایش می یابد، مرکز کنترل دمای بدن می تواند با نقص در عملکرد خود مواجه شود.

در نتیجه، دمای داخلی بدن همچنان افزایش یافته و زمانی که به 104 یا 105 درجه فارنهایت (40 یا 40.6 درجه سلسیوس) می رسد، اوضاع به واقع خطرناک می شود. زمانی که دمای بدن تا این حد افزایش می یابد، سلول های درون روده آسیب می بینند، که می تواند نشت مواد سمی به خون را در پی داشته و موجب نارسایی در اندام های مختلف شود.

شایع ترین نشانه های گرمازدگی چه چیزهایی هستند؟

دمای بالای بدن
اگر دمای بدن شما به 103 درجه فارنهایت (39.4 درجه سلسیوس) یا بیشتر رسیده است، ممکن است با گرمازدگی مواجه باشید. اگر دمای بدن فردی کمتر از این میزان است، اما همچنان علائم دیگر گرمازدگی را نشان می دهد یا این احساس وجود دارد که مشکلی رخ داده است، شما باید هرآنچه می توانید برای کاهش دمای بدن وی انجام داده و کمک پزشکی دریافت کنید.

دماسنج ها همواره دقیق نیستند. از این رو، ممکن است فکر کنید دمای بدن فرد گرمازده اندکی بالاست، در شرایطی که میزان دمای بدن وی به طور خطرناکی افزایش یافته است.

کمبود تعریق یا تعریق بیش از حد
هنگامی که زمان زیادی را در گرمای شدید سپری می کنید، بدن تلاش خود برای حفظ دمای داخلی مرکزی را متوقف می کند. از این رو، طی گرمازدگی سنتی ممکن است با توقف تعریق مواجه شوید. با این وجود، احتمالا در صورت تجربه گرمازدگی فعالیتی به شدت عرق خواهید کرد.

گیجی یا دشواری در راه رفتن
گرمازدگی فعالیتی سیستم عصبی مرکزی را از کنترل خارج می کند، از این رو احتمال مواجه با علائمی مانند عدم هماهنگی، سردرگمی، پرخاشگری، یا ناتوانی در راه رفتن باید مورد توجه قرار بگیرند. در این شرایط فرد نمی تواند پاسخ درستی به پرسش ها ارائه کند و این یکی از نخستین سیگنال هایی است که مشاهده می شود.

سردرد کوبشی
سردرد کوبشی یکی دیگر از علائم شایع گرمازدگی است. این نشانه به طور معمول در نتیجه کم آبی بدن رخ داده یا به واسطه اثر کلی گرمازدگی بر سیستم عصبی مرکزی شکل می گیرد.

سرگیجه، حالت تهوع، یا استفراغ
با تداوم تعریق، بدن با کم آبی شدید مواجه خواهد شد. اثر گرما بر اندام های مختلف آغاز می شود که همگی می توانند علائم موجود در این فهرست را تشدید کرده و به سرگیجه ، غش کردن، حالت تهوع یا استفراغ منجر شوند.

قرمزی پوست
در موارد گرمازدگی سنتی و فعالیتی، زمانی که بدن تلاش می کند تا دمای خود را کاهش دهد، جریان خون به سمت پوست افزایش می یابد که موجب قرمزی پوست می شود. همچنین، ممکن است سرد و مرطوب بودن یا خشکی فوق العاده پوست را احساس کنید که به نوع گرمازدگی بستگی دارد.

افزایش ضربان قلب یا دشواری در تنفس
زمانی که دمای بدن بیش از حد افزایش می یابد، قلب زیر فشار زیادی قرار می گیرد. قلب باید سخت‌تر و سریع‌تر کار کند تا سیستم خنک سازی طبیعی بدن توانایی انجام وظایف خود و حفظ تعادل دما را داشته باشد. این می تواند به دشواری در تنفس یا نفس نفس زدن منجر شود.

اگر فردی با گرمازدگی مواجه شده است چه کاری باید انجام دهیم؟
اگر فکر می کنید فردی دچار گرمازدگی شده است با مرکز فوریت های پزشکی تماس بگیرید زیرا این شرایط می تواند زندگی وی را در معرض خطر قرار دهد.

هنگام انتظار برای رسیدن کمک، بهترین کاری که می توانید برای فرد مبتلا به گرمازدگی انجام دهید کاهش سریع دمای بدن وی است. در همین راستا، شما می توانید موارد زیر را مد نظر قرار دهید:

فرد را به مکانی خنک‌تر انتقال دهید. وی را از معرض نور خورشید دور کرده و به سایه یا مکانی خنک انتقال دهید.

یک وان را با آب یخ پر کرده و فرد را به مدت 15 تا 20 دقیقه درون آن قرار دهید.

اگر به وان دسترسی ندارید، با آب خنک دمای بدن وی را کاهش دهید. شما می توانید یک بطری آب خنک را روی بدن وی بریزید یا در صورت دسترسی به دریاچه یا رودخانه فرد گرمازده را درون آب قرار دهید.

به فرد گرمازده آب یا یک نوشیدنی ورزشی بدهید. البته نوشیدن برای فردی که سبکی سر، گیجی، و تحریک پذیری را تجربه می کند ممکن است دشوار باشد، از این رو شاید به گذشت زمان برای کاهش دمای بدن وی پیش از کسب توانایی تحمل مایعات نیاز باشد.

چگونه از گرمازدگی پیشگیری کنیم؟
برای به حداقل رساندن خطر گرمازدگی می توانید برخی موارد را مد نظر قرار دهید. ابتدا، نوشیدن آب کافی هنگام ورزش در دماهای بالا را فراموش نکنید. بر اساس دستورالعمل های فعلی، نوشیدن حداقل دو تا سه لیتر آب در روز برای مردان و 1.6 تا 2.2 لیتر برای زنان توصیه شده است. برای بیشتر افراد این میزان آب کفایت می کند.

با این وجود، اگر قصد انجام ورزش با شدت بالا یا فعالیت جسمانی زیاد را دارید باید به اندازه آبی که در نتیجه تعریق از دست می دهید، آب بنوشید. بدون لباس وزن بدن خود را اندازه گیری کرده و پس از آن ورزش کنید. سپس، عرق بدن خود را خشک کرده و دوباره بدون لباس خود را وزن کنید. اختلاف موجود در وزن بدن با توجه به این که هنگام ورزش چیزی مصرف نکرده یا دستشویی نرفته اید، حجم مایعی که به واسطه تعریق دفع شده است را مشخص می کند.

اگر قصد دارید در فضای باز ورزش کنید، این کار را به تدریج انجام دهید تا بدن با شرایط موجود سازگار شود. برای چند هفته مدت زمان و شدت تمرینات ورزشی خود را کاهش داده و به تدریج به برنامه عادی تمرینات خود بازگردید.