در این درس می‌آموزیم که چگونه ابراز وجود کنیم، از مواضع و حقوق خود دفاع کنیم، چگونه انتقادمان را بیان کنیم بدون آنکه با دیگران درگیر شویم، دعوایمان شود یا پرخاشگری مثل سایه‌ای قاطعیت و شجاعتمان را بپوشاند.

ابراز وجود کردن یعنی توان نه گفتن وقتی‌که نمی‌خواهیم؛ نقد کردن امور وقتی نادرستشان می‌یابیم و با اصول خود زیستن حتی اگر دیگران آن را غیرمنطقی بدانند و تمام این‌ها را با حفظ حرمت و احترام دیگران انجام دادن.

عزت‌نفس به شما امکان می‌دهد به دیگران احترام بگذارید. اولی به شما اجازه می‌دهد قاطع باشید و دومی به شما کمک می‌کند بدون پرخاشگری این کار را انجام دهید. بهترین راه رسیدن به این تعادل چیست؟

در این درس می‌آموزیم که چگونه ابراز وجود کنیم، از مواضع و حقوق خود دفاع کنیم، چگونه انتقادمان را بیان کنیم بدون آنکه با دیگران درگیر شویم، دعوایمان شود یا پرخاشگری مثل سایه‌ای قاطعیت و شجاعتمان را بپوشاند. قاطعیت چیست؟

قاطعیت همیشه درک نمی‌شود. درواقع، مردم اغلب آن را به با پرخاشگری اشتباه می‌گیرند. اما برای ابراز وجود نیازی به جنگیدن نیست. ابراز وجود یک مهارت اجتماعی است که به افراد امکان می‌دهد ایده‌ها و خواسته‌هایشان را بیان کنند و برای احقاق حقوق خود ایستادگی کنند.

بدین ترتیب، شخص قاطع می‌تواند بگوید "نه"، وقتی این دقیقاً همان چیزی است که می‌خواهد بگوید. آن‌ها با سیاستی که به نظرشان نادرست باشد مخالفت می‌کنند. علاوه بر این، می‌دانند چگونه صادقانه و واضح چیزی را بخواهند.

به‌عبارت‌دیگر، شخص قاطع کسی است که می‌داند چگونه از دیگران درخواست کند، چگونه درخواستی را رد کند، چگونه با دیگران مشورت یا تبادل‌نظر کند یا با کسی به مذاکره بنشیند.

آنچه مهم است این‌که قاطعیت را با صداقت یا پرخاشگری اشتباه نگیرید.

قاطع، منفعل و پرخاشگر

ابراز وجود یکی از اضلاع مثلثی است که دو ضلع دیگر آن انفعال و پرخاشگری است.

افراد منفعل از گفتن آنچه فکر می‌کنند درست است پرهیز می‌کنند یا از استیفای حقوق خود دست می‌کشند. در حالت افراطی حتی پرسیدن یا توضیح خواستن از دیگران برایشان سخت و دشوار است چراکه معتقدند که انجام این کار باعث ناراحتی مردم می‌شود.

افراد پرخاشگر کاملاً برعکس هستند. آن‌ها بدون آنکه بگویند چه خواسته‌ای دارند، با فریاد آن را مطالبه می‌کنند.

این افراد بدون درک احساسات خود و دیگران صرفاً برای به دست آوردن چیزی دادوفریاد راه می‌اندازند؛ چراکه واقعاً معتقدند حق دارند هرچه می‌خواهند بگویند و هر طور که دوست دارند عمل کنند.

قاطعیت یا ابراز وجود اما حد وسط بین این دو نیست بلکه رویکرد دیگری است برای برقراری ارتباط با دیگران.

داشتن عزت‌نفس کافی برای سکوت نکردن در مواقع لزوم و احترام گذاشتن به دیگران صرفاً به خاطر آن‌که وجود دارند.

ابراز وجود بدون پرخاشگری

بسیاری از اوقات، قاطعیت و بیان صریح افکار، احساسات و آرزوها می‌تواند منجر به برخورد و درگیری افراد با یکدیگر شود؛ به‌عنوان‌مثال، در محیط کاری و در روابط مبتنی بر سلسله‌مراتب، بروز ناراحتی امری معمول است وقتی‌که کارمندی با دستورالعمل رئیسش موافق نیست و عدم موافقت خود را اعلام می‌کند. یا بروز ناراحتی در روابط دوستی، مثلاً وقتی شما دعوت دوستتان را برای میهمانی رد می‌کنید.

اما ابراز مخالفت با دستور رئیس یا رد کردن دعوت دوست لازم نیست تهاجمی باشد و به درگیری ختم شود.

در ادامه چند روش برای جلوگیری از بروز دعوا و درگیری هم‌زمان با قاطعیت و ابراز وجود ارائه می‌شود:

1- کلیت موضوع را ببینید

هنگام مواجهه با مشکل، بهتر است علاوه بر منظر خود، مسأله را از دید طرف مقابل هم ببینید و تحلیل کنید. همچنین به این فکر کنید که مشکل را چطور می‌توانید حل کنید.

2- واکنش احتمالی دیگران را در نظر بگیرید

اگر قصد دارید حرفی بزنید که ممکن است باعث آزردگی خاطر یا ناراحتی شود، عکس‌العمل طرف مقابل را پیش‌بینی کنید. مسأله را سرسری نبینید، فقط درک کنید که همه متفاوت هستند و آنچه شما می‌گویید نیز تأثیر متفاوتی دارد.

3- به حقایق پایبند باشید و مستند حرف بزنید

به‌جای حدس و گمان، با ذکر حقایق و شواهد مشخص از عقاید و نظر خود دفاع کنید. این نه‌تنها منطقی‌ترین کار است بلکه به شما اعتبار می‌دهد.

4- به‌جای قضاوت دیگران احساس خود را بیان کنید

وقتی مسئله‌ای پیش می‌آید، بیان آنچه احساس می‌کنید بسیار بهتر از حدس زدن احساس و قصد و انگیزه دیگران است. حرف زدن از این‌که یک موقعیت خاص چه احساسی در شما ایجاد می‌کند امکان می‌دهد با طرف مقابل خود ارتباط بهتری برقرار کنید.

5- به نظر دیگران احترام بگذارید

با دیگران مؤدب باشید و بدانید که دیدگاه آن‌ها می‌تواند به استحکام نظر شما کمک کند. گوش دادن به نظر برخی افراد می‌تواند آموزنده باشد، بنابراین، نیازی نیست نظر آن‌ها را به چالش بکشید یا تلاش کنید که نظر خود را ثابت کنید.

6- انگیزه‌های خود را ارزیابی کنید

تأمل در اعتبار انگیزه‌های خود مهم است. وقتی رفتار، سخن یا عملی را نقد می‌کنید یا از حقی دفاع می‌کنید انگیزه‌هایتان را باید به‌روشنی بشناسید. به‌این‌ترتیب، اطمینان می‌یابید که عکس‌العملتان واکنشی نیست و به‌طرف مقابل حمله نمی‌کنید.

7- اقناع کنید

با تجزیه‌وتحلیل دیدگاه و نظرات خود، علاوه بر اقناع دیگران می‌فهمید که دلایلتان محکم‌تر از همیشه هستند، حتی اگر به نظر دیگران غیرمنطقی باشند؛ بنابراین، شما باید عقاید و نظراتتان را به‌طور دقیق و روشن بیان کنید.

ابراز وجود و قاطعیت این نیست که خود را به دیگران تحمیل کنید.

خلاصه آن‌که شما باید عزت‌نفس خود را بالا ببرید تا بتوانید ابراز وجود کنید و قاطعیت داشته باشید، بدون اینکه به دیگران بی‌احترامی یا پرخاشگری کنید.