از سال ۲۰۱۰ تا کنون، میزان خرید نفت امریکا از عربستان به شدت کاهش یافته است. بسیاری معتقدند همین عامل باعث کشیده شدن ایران و عربستان به سمت صلح شده است.
به گزارش خبر فوری، روابط ایران و عربستان در حال بهبود است و این بهبودی می‌تواند به سود هر دو کشور و منطقه باشد. با این حال، آنچه اکنون بسیاری به آن توجه دارند علت این تغییر راهبرد توسط هر دو کشور است. چه شد که عربستان و ایران عزم دوستی داشته و قصد کرده اند دشمنی دیرینه خود را کنار بگذارند؟
فارن پالیسی: حضور کمتر آمریکا، نزدیکی بیشتر کشورها
پایگاه خبری، فارن پالیسی در گزارشی به این مطلب پرداخته است. نویسنده معتقد است کنار رفتن آمریکا از معادلات منطقه‌ای بر نزدیکی ایران و عربستان تاثیر گذاشته است. طبق ادعای نویسنده مقاله فارن پالیسی، ایالات متحده قصد دارد دخالت خود را در خاورمیانه کمتر کند و معادلات منطقه ای را به حال خود رها نماید. طبق این اصل، همانطور که نویسنده به آن اشاره دارد، کاهش تعداد نیروهای نظامی آمریکا این امر را ثابت می‌کند. نویسنده در این رابطه می‌گوید: "اگر آمریکا به لحاظ نظامی یک گام به عقب برود، مسلم است که کشورهای منطقه به لحاظ دیپلماتیک یک گام به جلو خواهند رفت."
نفت، نگینی که خاورمیانه به دور آن می‌گردد
شاید این تحلیل درست باشد اما گام نهایی در پاسخ ما نیست. می‌توان پرسش را ادامه داد و سوال کرد: "چرا آمریکا قصد دارد کمتر در مسائل منطقه دخالت کند؟" پاسخ شاید در طلای سیاه و معادلات بازار آن باشد. نفت آن حلقه گمشده یا بهتر بگویم نگین سلیمانی است که در این 100 سال منطقه خاورمیانه را دور خود چرخانده است. بسیاری از مولفان و صاحب نظران معتقدند "نفت" اصلی ترین عنصری است که می‌تواند سیاست، اقتصاد و فرهنگ یک کشور خاورمیانه ای را تعیین کند. بسیاری حتی پا را فراتر از این گذاشته و معتقدند علت گرایش بیشتر کشورهای منطقه به پادشاهی یا نظامی اقتدارگرا و دیکتاتوری همین "نفت محوری" یا به عبارت بهتر، "اقتصاد نفتی" است.
در مورد مسائل کلان فوق الذکر در این مقاله نمی‌توان زیاد صحبت کرد. با این حال، به نظر می‌رسد فرض بالا تا حدی در رابطه با مساله عربستان و ایران به کار آید. بسیاری از استراتژیست‌ها و مورخان معتقدند وجود نفت در منطقه خاورمیانه باعث شده آمریکا در طول این چند دهه یک پای ثابت در منطقه باشد. بررسی تاریخ معاصر و رفتارشناسی سایر کشورهای امپریالیستی مانند انگلیس و روسیه به خوبی این نظریه را تایید می‌کند. رفتارشناسی دولت‌های ایالات متحده در چند دهه اخیر نیز ثابت کننده این حرف است که آمریکا به طمع نفت در منطقه خاورمیانه حضور نظامی، سیاسی و استراتژیک دارد.
مروری بر میزان معاملات نفتی آمریکا و عربستان
حالا بیایید برای آزمودن نظر بالا، میزان خرید نفت ایالات متحده از عربستان سعودی را از سال 1973 تا سال 2021 بررسی کنیم. سال 1973 را از این جهت انتخاب کردیم که سال "بحران نفتی" است و روابط نفتی کشورها بعد از این سال، به کلی تغییر کرد.
نمودار زیر میزان فروش نفت عربستان سعودی به ایالات متحده را در بازه زمانی فوق الذکر نشان می‌دهد:
بررسی نمودار بالا نشان می‌دهد که از سال 1975 تا 1980 میزان معاملات نفتی عربستان و آمریکا بسیار زیاد شده است. از سال 1980 کم کم نرخ این معاملات نزولی می‌شود. در سال 1985 پایین ترین میزان معامله نفتی را بین دو کشور شاهد هستیم. بسیاری اوج گیری جنگ نفت کش‌ها در خلیج فارس را علت این امر می‌دانند (درباره این جنگ اینجا بخوانید).
با ورود آمریکا به جنگ نفتکش‌ها و پایان آن، روند فروش نفت نیز مجددا افزایشی می‌شود. عربستان سعودی در دهه 90 بیشترین میزان نفت را به آمریکا می‌فروشد. در همین حین، سال‌های دهه 90 اوج اتحاد استراتژیک و نظامی آمریکا و آل سعود را شاهد هستیم. دولت دموکرات بیل کلینتون علی رغم دعاوی‌اش، چشم خود را به روی جنایات حقوق بشری عربستان می‌بندد و روابط خود را با سعودی بیشتر و بیشتر می‌کند.
تقریبا از سال 2010 است که روند خرید نفت از عربستان معکوس می‌شود. این روند معکوس به حدی شدید است که در سال 2020 و 2021 نمودار خرید نفت به نمودار سال 1985 نزدیک می‌شود. این در حالی است که از سال 2016 دونالد ترامپ جمهوری خواه به کاخ سفید وارد شده و افزایش تجارت با کشور سعودی را در پیش گرفته است. با این حال، بیشتر معاملات عربستان و ایالات متحده مربوط به تسلیحات نظامی است و علی رغم تلاش‌ها، نرخ خرید نفت از عربستان روند کاهشی به خود می‌گیرد. این امر با تغییر فرم کاخ سفید و ورود جو بایدن دموکرات به آن، شدت بیشتری می‌گیرد. طبق محاسبات، نرخ معاملات نفتی عربستان و آمریکا در ماه ژوئن 2020 حدودا 1.221 و در ماه جولای 718 بوده است اما این عدد در ژانویه 2021 به 237 می‌رسد.
نفتی که به نحو معکوس در حال تغییر رنگ خاورمیانه است
جدول و نمودار فوق نشان می‌دهد که علی رغم تلاش عربستان برای کاهش فروش نفت در اوپک و تعدیل قیمت‌ها اما این ایالات متحده است که در 10 سال اخیر، میزان خرید نفت خود از عربستان را به شدت کاهشی کرده است. این حرف، نظریه اصلی را تایید می‌کند. وابستگی آمریکا به نفت خاورمیانه کم شده و از این جهت، میزان حضورش نیز در معادلات منطقه‌ای کاهش یافته است.
از سال 1973 تا کنون، 2 مرتبه، خرید نفت آمریکا از عربستان به پایین‌ترین میزان خود رسیده است. یک بار در اواسط دهه 80 و یک بار در اوایل سال 2021. ماجرای دهه 80 که مربوط به جنگ نفتکش‌ها بود. جالب است که در همان زمان و به علت وابستگی شدید نفتی آمریکا به خاورمیانه، ایالات متحده وارد خلیج فارس شد و جنگ را پایان داد. اما اکنون و در سال 2021 اوضاع دگرگون است. حوادث خلیج فارس به حدی نیست که نام بحران را بر روی آن بگذاریم؛ پس چرا حجم واردات نفت عربستان کاهش یافته است؟ شاید واقعا وابستگی آمریکا به نفت خاورمیانه کم شده و همین امر زمینه را برای خروج نظامی و استراتژیک ایالات متحده فراهم کرده است. خروجی که البته به معنی نزدیک تر شدن کشورهای منطقه، رفع بحران داخلی و عادی سازی روابط کشورها است.
آخرین دیدگاه