در همه‌ی کشورها ممکن است مردم بخشی از سرمایه راکدشان که مورد استفاده قرار نمی‌دهند را وارد بازار بورس کنند.

بازار سرمایه همواره بازاری هوس‌برانگیز و پرنوسان بوده است. در همه‌ی کشورها ممکن است مردم بخشی از سرمایه راکدشان که مورد استفاده قرار نمی‌دهند را وارد بازار بورس کنند. این افراد معمولا با نگاهی بلندمدت بخشی از پس‌انداز مازاد خود را به سهام تبدیل می‌کنند و در انتظار سودی هستند که در مدت کوتاه به دست نمی‌آید. بازار سرمایه، بازاری مستقل است که مسیر خود را پیش می‌گیرد و معمولا در صورتی می‌تواند راهی عادلانه را بپیماید که از دخالت دولت‌ها در امان باشد. مستقل بودن بورس باعث می‎شود که اعتماد مردم به این بازار بیشتر و متعاقبا نقدینگی بیشتری بیشتری وارد آن شود. در چند ماه نخست هجوم کرونا، بیشتر حوزه‌های زندگی در رکودی ناخواسته فرو رفت. این رکود بیش از همه‌ی حوزه‌ها شامل حوزه‌ی اقتصاد شد. در واقع می‌توان گفت دکمه‌ی مکثِ جهان فشار داده شده بود و یا دست کم زندگی روی کره زمین وارد دور کند شده بود. تنها کاری که از دست انسان برمی‌آمد صبر و تماشا کردن بود تا ببیند چه وقت این مهمان ناخوانده بارش را می‌بندد و می‌رود. کشور ما نیز چنین تجربه‌ای را پشت سر گذاشت؛ چند ماه غافل‌گیری، رکود و صبر اجباری. اما در این میان اتفاقی عجیب و تقریبا باورنکردی افتاد. در شرایط رکود و مکث، به یک‌باره بازار بورس ایران به شدت رشد کرد و صعودی شد.

ترس‌ها و تردید‌ها
زمزمه‌های بورسی هر شهر و روستایی را فراگرفت. خیلی‌ها یکدیگر را به سرمایه‌گذاری در بورس تشویق کردند. از طرف مسئولان و صدا و سیما هم در‌های باغ سبز بسیاری به مردم نشان داده شد. بعضی از این که وارد این بازار شوند می‌ترسیدند و بعضی تردید داشتند. اما شرایط به گونه‌ای پیش رفت که بسیاری ترس‌ها و تردیدها را به کناری نهادند و وارد این بازار پر رمز و راز شدند. البته شاید رمز و رازش فقط در مورد جامعه‌ای مانند ایران صدق کند و در جوامع دیگر چندان هم سرکش و غیر قابل اعتماد نباشد.>بازار سرمایه و حمایت‌های دولتی حمایت دولتی از بازار سرمایه در سخنان بسیاری از مسئولان شنیده می‌شد. به گزارش ایبنا علی ربیعی در نشستی که ۲۴ تیرماه با خبرنگاران برگزار شده بود اعلام کرد: «حمایت از بورس همچنان در دستور کار دولت است. موافقت دولت با افزایش سهم شناور شرکت‌های وابسته به دستگاه‌های اجرایی از جمله اقدامات مهم در این راستا بوده است.» از دیگر سو، «به گزارش تجارت نیوز، در مهر ۹۹ فرهاد دژپسند وزیر امور اقتصادی و دارایی در حاشیه جلسه گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی اظهار کرد تحلیلگران وضعیت بازار سرمایه را به طور دقیق رصد می‌کنند و از این رو معتقدند که شرایط در این بازار مثبت خواهد بود.» در بهمن سال ۹۹، به گزارش تجارت ‌نیوز «محمدعلی دهقان دهنوی در کنفرانس بین‌المللی تامین مالی که با رویکرد علمی برای رویارویی با مسائل اقتصادی برگزار شد، گفت بازار سرمایه ایران در حال حاضر قدرتی است که در سطح ملی و بین‌المللی باید شناخته شود و ما به عنوان میزبان اعلام می‌کنیم که هر کاری لازم باشد برای بین‌المللی شدن این بازار انجام می‌دهیم.»

صف‌های طولانی
حمایت از بازار بورس تا چندین ماه ادامه پیدا کرد. همین حمایت‌ها و پیش‌بینی‌های بسیاری از کارشناسان مبنی بر مثبت بودن طولانی مدت این بازار، خیل عظیم ایرانیان را وارد این بازار کرد. صف‌های طولانی در دفاتر پیشخوان دولت تشکیل شد. صف‌هایی که ناب‌ترین بالین برای جولان و جا به جایی ویروس کرونا بود. خطر مرگ خویشتن و از دست رفتن عزیزان به جان خریده شد تا رویای سود چند برابری که خبر‌ها و شنیده‌ها ارمغانش می‌داد، به تحقق بپیوندد. اخبار بورس بعد از اخبار مربوط به کرونا تقریبا به مهم‌ترین اخبار روز ایران تبدیل شد. پیر و جوان و تحصیلکرده و غیرتحصیلکرده هم نداشت. همه از بورس حرف می‌زدند؛ مدحش یا ذمش. فرق چندانی نداشت. بدگویی‌ها و ترس‌ها تقریبا به همان اندازه‌ی نیک‌گویی‌ها و امید‌ها و چه بسا بیشتر مردم را به حضور در بازار بورس ترغیب می‌کرد.

وقتی ورق برمی‌گردد
اما از مرداد ۹۹، تقریبا ورق برگشت. بازار بورس صعودی، نوسانی شد اما میلش به نزول بیشتر بود. آن قدر بالا و پایین شد تا آخر با سر در نشیب غلت زد. بدین ترتیب عده‌ی بسیاری از شهروندان دچار زیان مالی شدند. کسانی که خود را مال‌باخته می‌نامند. دیگر نه صبر نتیجه داد و نه دل خوش کردن به تحلیل‌ها. بازار خیال رشد نداشت. از این رو، بخشی از مال‌باختگان بورس اقدام به تجمع کردند باز هم در روزهای کرونایی! این تجمع‌ها هم در بیرون از خانه‌ها و هم در فضای مجازی رخ داد. آفتاب یزد در همین راستا با چند تن از مالباختگان بورس به گفت‌وگو نشست و نظر آنان را راجع به اعتراضات مال‌باختگان جویا شود. آفتاب یزد از این افراد پرسید در حال حاضر و در مواجهه با پدیده‌ بورس نزولی چه راه حلی را به کار بسته‌اند.

دولت به هدفش رسید
هادی ۳۶ سال دارد و به گفته‌ی خودش بخشی از سرمایه‌ اضافی‌اش را وارد بورس کرد. او که در یک شرکت خصوصی کار می‌کند از یک سطح زندگی نسبتا متوسط برخوردار است. هادی می‌گوید: «به نظر من این اعتراضات راه به جایی نمی‌برد. کار خاصی نمی‌توان انجام داد. مثل آبی است که ریخته شده و نمی‌توان آن را جمع کرد. دولت در اوج تحریم‌ها و فشارها به هدفی که می‌خواست رسید. دولت منبع درآمدی نداشت و تصمیم گرفت از طریق بورس درآمد کسب کند. به نظر من این تجمعات و شعارها نتیجه ندارد و صرفا شاید فقط کمی ابعاد رسانه‌ای پیدا کند. این دولت که روزهای آخر کارش را می‌گذراند و لابد دولت بعدی هم قرار است بگوید به من ربطی ندارد. پس به نظر من اتفاقی رخ نخواهد داد. بهترین کار صبر کردن است. شاید در یک سررسید زمانی طولانی سرمایه‌های از دست رفته جبران شود. این ماجرای بورس به سهامدارانی که نوپا بودند و رانت اطلاعاتی نداشتند ضربه‌ی بسیاری وارد کرد. بعضی که ارتباطات گسترده داشتند توانستند با برخورداری از اخبار به موقع سهام‌های خود را بفروشند و کاملا از این بازار بهره‌مند شوند.»

نشانی غلط ندهید
مازیار ۳۲ ساله است و به شکل دورکار در منزلش مشغول به کار است. او که نسبتا از شغل و درآمدش راضی است، می‌گوید: «من تقریبا پول قابل توجهی را وارد بورس کردم. بخشی از آن را توانستم پیش از ضرر بزرگ، نجات دهم. اما بخش دیگر کاملا نصف شد. با این حال به نظرم این اعتراضات تجمعی منطقی نیست. نفس سرمایه‌گذاری همین است. ما وارد بازار شدیم و به هر دلیل بازار سرمایه خوابید. اعتراض برای چیست؟ این که دولت پول دستی بدهد؟ البته که باید اعتراض کنیم اما نه به این شکل. راه درست اعتراض این است که دولت کلا دست از دخالت در بورس بردارد. قوانین بورس باید برای همه یکسان باشد و کسی آن را تغییر ندهد. ذات بازار بورس نوسانی است. یک روز صعودی و روز دیگر نزولی. کسانی که مردم را دعوت به تجمع می‌کنند، نشانی غلط می‌دهند. به نظر من بورس سال‌ها یکی از امن‌ترین و شفاف‌ترین بازارهای سرمایه‌گذاری ایران بود. این طبیعی است که وقتی جمعیت عظیمی به یکباره وارد آن می‌شود، چنین بلایی سرش بیاید. البته که کار دولت در تشویق بیش از حد برای ورود به بورس کار درستی نبود. اما الان هم اعتراض کردن در خیابان نتیجه‌ای ندارد.»

هیچ امیدی ندارم
مریم مربی شناست و در دوران کرونا شغل خود را به طور کامل از دست داد. او که ۳۴ سال دارد و این روزها مشغول خواندن زبان برای مهاجرت است می‌گوید: «من پول زیادی وارد بازار بورس کردم. از آن جایی که بیکار شده بودم و هیچ درآمدی نداشتم واقعا به این بازار امید بسته بودم. خیلی تبلیغات کردند. حتی یادم می‌آید در اخبار شبکه‌ی یک بود فکر کنم که گزارشی از یک روستا نشان دادند که تقریبا تمام جمعیت روستا وارد بورس شده بودند و سود بسیار کسب کرده بودند. جو عجیبی بود. الان بسیار ناراحت هستم. دو سوم سرمایه‌ام از بین رفت. هیچ کاری هم از دستم برنمی‌آید. این اعتراضات و تجمعات نتیجه‌ای ندارد. بهتر است کسی خودش را خسته نکند. بازار سرمایه که یک موسسه‌ی مالی نیست که بتوان علیه آن اعتراض کرد. من قبول دارم که تبلیغات بسیار زیاد و اغراق‌آمیز بود و کاملا در جهتی هدایت شد که مردم با شور و شعف وارد بازار بورس شوند که در نهایت به سود دولت تمام شد اما با این وجود اعتراض به جایی نمی‌رسد. من که هیچ امیدی ندارم و تقریبا آن بخش از سرمایه‌ام را مرده تصور می‌کنم.»
بر پایه‌ی این گزارش حمایت اولیه‌ی دولت از بازار سرمایه بسیار بر تصمیم مردم برای ورود به بورس تاثیرگذار بود. حمایتی که به گفته‌ی مقامات دولتی بسیار به سود دولت تمام شد. در ۲۷ فروردین امسال به گزارش ایسنا، محمد علی دهقان دهنوی رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار با بیان این که بازار سرمایه در سال گذشته کمک بی‌نظیری در زمینه تامین مالی به دولت کرد، گفت اگر بازار سرمایه نبود دولت ناچار به افزایش پایه پولی می‌شد. بازار سرمایه دولت را از مصیبت بزرگ تورم نجات داد.
ای کاش این حمایت هیجان‌انگیز و برنامه‌ریزی‌شده به این شکل ظاهر نمی‌شد تا مردم بتوانند با چشم بازتر و ذهن آگاه‌تر قدم در بازار بگذارند تا کسی امروز نگوید تنها کاری که می‌توانم صبر است یا کسی نگوید پولم را مرده تصور می‌کنم.