مدیر گروه سلامت دهان و دندانپزشکی اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی گفت: وضعیت بهداشت دهان و دندان کودکان پنج تا شش ساله بسیار نامطلوب است، به شکلی که بیش از ۸۰ درصد این گروه سنی به طور متوسط پنج دندان پوسیده دارند.

دکتر محمد حسین خوشنویسان روز دوشنبه به مناسب روز دندانپزشکی با اشاره به تاریخچه روز دندانپزشک و علت نامگذاری آن افزود: از اولین روزهای پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی، طرحی با هدف تربیت بهداشت کاران دهان و دندان به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید که بر اساس آن افراد داوطلب بومی آموزش های لازم را دریافت و با مدرک فوق دیپلم به مناطق مختلف، به ویژه مناطق محروم و روستایی کشور اعزام شدند.

وی ادامه داد: طرح تربیت بهداشت کاران دهان و دندان برای پیشگیری از بیماری های دهان و دندان و رفع نیاز مردم به خصوص در مناطق محروم اجرا شد.

مدیر گروه سلامت دهان و دندانپزشکی اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان این که اختصاص این روز در تقویم به نام روز دندانپزشک در سال ۱۳۶۰ به تصویب هیات دولت رسید، خاطرنشان کرد: براساس این مصوبه روز ٢٣ فروردین و سپس آخرین هفته فروردین ماه به عنوان روز دندانپزشک و هفته سلامت دهان نامگذاری شد.

خوشنویسان خاطرنشان کرد: تا قبل از انقلاب اسلامی، تنها پنج دانشکده دندانپزشکی در ایران فعالیت داشتند. این مراکز بطور کاملا محدود نسبت به تربیت دندان پزشک عمومی و متخصص اقدام می کردند که به هیچ عنوان پاسخگوی نیازهای کشور نبود. به تدریج تعداد دانشکده های دندانپزشکی و رشته‌های تخصصی نیز افزایش یافت؛ به نحوی که امروزه بیش از ٤٠ دانشکده دندانپزشکی و بیش از ۱۱ رشته تخصصی در کشور فعال است. هم اکنون دانشکده های دندانپزشکی زیر نظر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی دندانپزشکان برجسته ای را تربیت می کنند.

وضعیت نامطلوب سلامت دهان و دندان ایران

وی با ارزیابی وضعیت سلامت دهان و دندان ایران با استناد آمار، اظهار داشت: با وجود تمام اقدامات انجام شده برای افزایش دندانپزشک، هنوز سلامت دهان و دندان در تمام گروه‌های سنی نه تنها وضعیت مطلوبی ندارد، بلکه در وضعیت اپیدمی است.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت: پیمایش سراسری سلامت دهان و دندان در سال ۱۳۹۱ توسط وزارت بهداشت و با همکاری مرکز تحقیقات دندانپزشکی پیشگیری که یکی از مراکز تحقیقاتی پژوهشکده علوم دندانپزشکی شهید بهشتی است، پنج گروه سنی پیشنهادی سازمان بهداشت جهانی را مورد ارزیابی قرار داد تا امکان اجرای طرح های ملی سلامت دهان بر اساس آمارهای بومی میسر شود.

خوشنویسان با بیان اینکه در این مطالعه بیش از ۴۴ هزار نمونه از پنج گروه سنی پیشنهادی سازمان بهداشت جهانی (۶ – ۵ سال، ۱۲، ۱۵، ۳۵ تا ۴۴ و ۶۵ تا ۷۴ سال) از کل کشور شرکت کردند، افزود: از این تعداد ۴۶ درصد مردان و ۵۴ درصد زنان از تمام استان ها اعم از مناطق شهری و روستایی مورد پایش قرار گرفتند.

وضعیت بهداشت دهان و دندان کودکان زیر ۶ سال نامطلوب است

مدیر گروه سلامت دهان و دندانپزشکی اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی ضمن ارزیابی وضعیت بهداشت دهان و دندان کودکان خاطرنشان کرد: برمبنای نتیجه پیمایش سال ۹۰-۹۱ مشخص شد، وضعیت بهداشت دهان و دندان کودکان ۶-۵ ساله بسیار نامطلوب است، به شکلی که بیش از ۸۰ درصد این گروه سنی به طور متوسط پنج دندان پوسیده دارند.

وی تاکید کرد: طبق یافته های پیمایش کشوری، وضعیت سلامت دهان بر اساس شاخص dmft که نشان دهنده میانگین تعداد دندان های شیری پوسیده، کشیده شده و پر شده کودکان ۶ ساله کشور است، برابر ۵.۱۶ است. با توجه به اینکه بیش از ٨٥ درصد این شاخص مربوط به تعداد دندان های پوسیده است، به طور متوسط هر کودک ۶ ساله در بدو ورود به مدرسه دارای ۵ دندان شیری پوسیده است.

خوشنویسان تاکید کرد: تنها حدود ۱۲ درصد از کودکان گروه سنی پنج تا ۶ ساله فاقد پوسیدگی دندانی هستند؛ به این معنی که بیش از ۸۷ درصد کودکان ایرانی پوسیدگی دندان دارند و این معضل به یک اپیدمی در بین کودکان کشور مبدل شده است.

وی نبود رسیدگی و مراقبت روزانه از دندان ها را مهمترین چالش پیش روی سلامت دهان و دندان کودکان کشور بیان کرد و توضیح داد: پوسیدگی دندان یک بیماری عفونی است که فاکتورهای متعددی در بروز آن دخالت دارند، ولی کاملا قابل پیشگیری است؛ چرا که میکروب ها عامل اصلی بروز بیماری هستند. چنانچه فضای دهان و دندان ها را پاکیزه نگه داریم و میکروب ها را کنترل کنیم، قطعا می توانیم پوسیدگی را از محیط دهان و دندان به طور کلی از بین ببریم.

وی شاخص DMFT یا سلامت دهان مربوط به دندان های دایمی کودکان ۱۲ ساله کشور را بر اساس یافته های پیمایش کشوری به طور متوسط ۲.۰۹ اعلام و تصریح کرد: رویش دندان های دائمی از سن ۶ سالگی در دهان شروع و تا سن ۱۲ سالگی رویش این دندان ها کامل می شود. لذا با توجه به مراقبت بهتر، طبیعی است این شاخص پایین تر از شاخص دندان های شیری باشد.

خوشنویسان درباره شاخص وضعیت سلامت دهان کودکان ۱۲ ساله ایرانی افزود: بر اساس آمار ذکر شده، هر کودک ۱۲ ساله ایرانی دارای ۲ دندان پوسیده است. البته حدود ۲۷/۴ درصد از کودکان این گروه سنی کاملا فاقد پوسیدگی دندان هستند. ولی نکته بسیار مهم اینجاست که بعد از گذشت فقط سه سال زمانی که این کودکان ۱۲ ساله به سن ۱۵ سالگی می رسند، ۲۷ درصد از دندان های سالم آنها دچار پوسیدگی می شود و فقط ٠/٤ درصد از کودکان این گروه در سن ١٥ سالگی بدون پوسیدگی باقی می مانند!

ارتباط سن با افزایش تعداد دندان های پوسیده

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، پوسیدگی دندانی را بیماری پیشرونده بیان کرد و گفت: به هر میزان که سن بالاتر می رود به دلیل انجام ندادن مراقبت های لازم، تعداد دندان های پوسیده نیز بیشتر می شود.

وی با تاکید بر اهمیت مراقبت از سلامت دندان ها یادآور شد: بالا رفتن سن و در ادامه افزایش روند پوسیدگی و تخریب دندان ها می تواند به کشیدن و از دست دادن دندان ها منجر شود.

خوشنویسان با بیان اینکه یکی از مهمترین شاخص های ارزیابی سلامت دهان و دندان ابتلا به بیماری های لثه است، توضیح داد: مشکلات مربوط به لثه نیز از جمله بیماری های پیشرونده محسوب می شود، این بیماری در عین این که در سنین پایین تر درصد ابتلای کمتری دارد، ولی شیوع آن پس از ١٥ سالگی با افزایش سن بالاتر می رود.

عضو هیات علمی دانشگاه علو پزشکی شهیدبهشتی یکی از مهمترین دلایل از بین رفتن دندان ها در افراد سالمند را ابتلا به بیماری های لثه دانست و تاکید کرد: این بیماری نیز یک بیماری عفونی محسوب می شود که عامل اصلی آن میکروب ها و بی توجهی به پاکیزه نگه داشتن فضای دهان و سطوح بین دندانی است.

خوشنویسان ارتباط افزایش سن‌ با مراقبت از دندان‌ها را مورد توجه قرار داد و افزود: توجه به تمیز نگه داشتن فضای دهان و دندان در تمام سنین باید به دقت رعایت شود.

اگر از دندان‌هایمان خوب مراقبت کنیم، دندان‌ها برای تمام طول زندگی سالم می‌مانند

مدیر گروه سلامت دهان و دندانپزشکی اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی خاطرنشان کرد: تصور عادی بودن از دست دادن دندان‌ها در سنین بالا تصوری غلط و رایج است. این تصور از دیدگاه علمی صحیح نیست؛ چرا که اگر به درستی از دندان‌ها مراقبت شود، دندان‌ها در تمام طول زندگی سالم می‌ مانند و نقش خود را در عمل تغذیه، صحبت کردن، زیبایی و غیره به خوبی انجام می دهند. بنابراین مراقبت های روزانه باید به خوبی انجام شود تا این مشکل بروز نکند.

خوشنویسان تاکید کرد: مهمترین مساله این است که پوسیدگی دندان و بیماری های مربوط به لثه ها می تواند باعث از بین رفتن دندان ها شود و نکته مهم اینجاست که به همین دلیل در کشور ما بیش از ۵۲ درصد از افراد بالای ۶۵ سال کاملا همه دندان های خود را از دست داده اند.

وی عنوان کرد: حفظ بهداشت دهان و دندان باعث می‌شود به راحتی غذا بخوریم و کیفیت زندگی بهتری داشته باشیم. دندان های سالم باعث می شود از گروه های مختلف غذایی به خصوص میوه و سبزیجات و منابع پروتیینی که برای بدن لازم و ضروی است، استفاده کنیم.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی ادامه داد: بیماری های مربوط به دهان و دندان فقط محدود به محیط دهان نیست و عوارض آنها ارتباط مستقیمی با بیماری های سیستمیک دارند؛ چرا که بیماری های لثه بیماری عفونی هستند و فاکتورهای التهابی در این بیماری ها می تواند باعث بروز و یا تشدید بیماری های سیستمیک مثل دیابت، بیماری های گوارشی، ریوی، کلیوی، قلبی، سکته مغزی و یا بروز عوارضی در دوران بارداری مثل تولد نوزاد نارس و یا کم وزن شود.

خوشنویسان گفت: باید دقت کنیم اگر مراقبت های روزانه را به درستی و منظم انجام دهیم می توانیم از بروز و تشدید بسیاری از بیماری های سیستمیک جلوگیری و تخت های بیمارستانی را خالی کنیم.

وی با تاکید بر این که بروز مشکلات التهاب لثه و پخش فاکتورهای التهابی در بدن می تواند خطر ابتلا به عفونت ثانوی اعم از میکروبی یا ویروسی را نیز هموار سازد، افزود: میکروب ها و فاکتورهای التهابی می توانند از نسج لثه ملتهب داخل دهان وارد جریان خون شده و آثار زیانباری ایجاد کنند. این اثرات مخرب در تمام نقاط بدن به خصوص قلب و ریه بیش از سایر دستگاههای بدن خودنمایی می کند.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی ارتباط بین بیماری لثه و عفونت های کشنده در کرونا را مورد توجه قرار داد و افزود: اگر هر میکروب یا ویروس دیگری هم نظیر کرونا از طریق محیط دهان و لثه وارد جریان خون شود، می تواند از همین مکانیسم استفاده کرده و از طریق گردش خون وارد ارگان های مختلف بدن شود.

مسواک زدن چه زمانی مناسب است؛ صبح یا شب؟

خوشنویسان تمیز نگه داشتن محیط دهان و دندان را یکی از ضروریات تضمین سلامت بدن دانست و گفت: اولین نکته برای داشتن دندان های سالم استفاده از مسواک به صورت منظم و حداقل دوبار در روز است.

وی افزود: مسواک زدن دندان ها حداقل دو بار در روز، شب قبل از خواب و صبح بعد از صرف صبحانه به مدت ۲ دقیقه در هر نوبت ضروری است. همچنین استفاده از نخ دندان بعد از مسواک شب برای تمیز کردن سطوح بین دندانی لازم است.

خوشنویسان اظهار داشت: در شرایط عادی، اگر فردی روزی دو بار یعنی صبح و شب به طور صحیح مسواک بزند، می‌تواند از بروز پوسیدگی دندان کاملا جلوگیری کند.

وی ادامه داد: هنگام شب ترشح بزاق کم و حتی متوقف می‌شود و میکروب های دهان از مواد غذایی موجود در بین دندان تغذیه می‌کنند. این میکروب ها ضمن تکثیر تصاعدی، با جمعیتی میلیاردی با تخمیر قندها اسید تولید می‌ کنند. تکرار فرایند تخمیر و تولید اسید می تواند مینای دندان را تخریب کند که در صورت مراقبت نکردن و استمرار تخریب مینا، پوسیدگی دندان بوجود می آید.

مدیر گروه سلامت دهان و دندانپزشکی اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی با تاکید بر استفاده روزانه از مسواک، تاکید کرد: مسواک زدن شب قبل از خواب، باعث جلوگیری از تخریب دندان ها می شود و مسواک بعد از صرف صبحانه به بازسازی مینای دندان کمک می کند.

وی افزود: بعد از صرف صبحانه زمینه بازسازی مینای دندان فراهم می شود. به این ترتیب که ترشح بزاق دهان بعد از صرف صبحانه ادامه دارد و حتی افزایش می یابد. در این زمان املاح از بزاق دهان به سطح مینا منتقل شده و در حضور فلوراید موجود در محیط دهان، جذب بافت مینای دندان شده و آن را تقویت و بازسازی می کند. به این ترتیب با مسواک شب از تخریب دندان ها جلوگیری می کنیم و با مسواک صبح مینای محافظ دندان را تقویت یا بازسازی می کنیم. به این ترتیب می توانیم برای همیشه از داشتن دندانهای سالم و زیبا لذت ببریم.

کاهش مصرف مواد قندی، مراجعه منظم سالانه برای بالغین و مراجعه ۶ ماهه برای کودکان، به دندانپزشک و استفاده از نخ دندان و دهان شویه از دیگر مواردی بود که عضو هیات علمی دانشگاه با هدف کاهش مشکلات دهان و دندان بیان کرد.

وی گفت: هر فردی که روزی دو بار از مسواک استفاده می کند، باید سالی یک بار هم برای جرم گیری دندان ها به دندانپزشک مراجعه کند.

مراقبت از سلامت دندان های کودکان بر عهده والدین است

مدیر گروه سلامت دهان و دندانپزشکی اجتماعی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی گفت: مراقبت از دندان ها بایستی از زمان رویش آنها در دهان آغاز شود و تمیز نگه داشتن محیط دهان و دندان کودکان تا سن سه سالگی بر عهده والدین است. لثه و دندان های شیری کودکان را بعد از هر نوبت شیردهی با گاز استریل مرطوب پاک کنید و از یک سالگی با استفاده از مسواک انگشتی و بدون خمیردندان، دندان های کودکان را تمیز کنید.

خوشنویسان به والدین توصیه کرد که از ۲ سالگی با استفاده از مسواک کودک و مقدار کمی خمیردندان مخصوص کودکان (به اندازه یک دانه برنج) حداقل دو بار در روز استفاده شود.

وی ادامه داد: کودکان باید از ۳ تا ۶ سالگی بطور خانوادگی همراه با پدر و مادر به صورت مستمر و دوبار در روز عمل مسواک زدن را انجام دهند؛ به شکلی که کودکان در ۶ سالگی کاملا قادر باشند به طرز صحیح دندان های خود را مسواک بزنند.

خوشنویسان اظهار داشت:‌ اما یکی از نیازهای قطعی ارتقای سلامت دهان در کشور تربیت و توسعه نیروی انسانی حد واسط است که به عنوان عضو مهمی از تیم دندانپزشکی مسولیت خطیر ارتقاء سلامت و پیشگیری از بروز بیماری های دهان در جامعه را به عهده دارد. این موضوع در حال حاضر جزء دستور کار وزارت بهداشت است که امید است هر چه سریع تر تصویب و عملیاتی شود.

وی با اشاره به طرح های مناسب وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در راستای ارتقای سلامت دهان گروه های هدف جامعه، ضرورت حمایت انجمن های علمی، تخصصی و مراکز تحقیقاتی برای تقویت زیرساخت ها و ارزیابی نتایج حاصل از اجرای طرح تحول سلامت دهان به منظور رفع مشکلات و رسیدن به هدف ایران بدون پوسیدگی دندان را خواستار شد.