بیش از نیمی از خیریه‌ها مجوزی برای فعالیت ندارند. همین موضوع می‌تواند اعتماد عمومی برای انجام کار خیر به طور جمعی را خدشه‌دار کند.
فرار مالیاتی، پول‌شویی، اخذ کمک‌های خرد و کلان از خیران و گروه‌های مردم‌نهاد فعال از سوی این خیریه‌ها مواردی است که در دراز مدت می‌تواند اعتماد عمومی که مهم‌ترین سرمایه خیریه‌های مجوز دار است را از آنها سلب کند. اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس این اتفاق را خسران غیر قابل جبران می‌دانند و برای برون‌رفت از این آسیب در عرصه انفاق و کار خیر عمومی راهکارهایی ارائه داده‌اند.
***عضو کمیسیون اقتصادی مجلس: شفافیت سازی با مدیریت یکپارچه میسر می شود
حجت الاسلام محمد باقری بنابی از نخستین نمایندگانی است که نسبت به فعالیت خیریه‌های فاقد مجوز در مجلس هشدار داد. نماینده مردم بناب مهم‌ترین بحث در خصوص نظارت و شفاف‌سازی فعالیت‌های موسسات خیریه منوط بر مدیریت واحد در این زمینه می‌داند: «یک نهاد یا سازمان باید به طور واحد متولی صدور مجوز و همچنین نظارت بر این واحدها باشد. مسئله رسیدگی به موسسات خیریه به امری پیچیده تبدیل شده است چرا که در این عرصه وضعیت طوری است که هر فردی برای هر مشکلی که مشاهده می‌کند به تشکیل موسسه اقدام می‌کند.»
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس راه‌حل اساسی ساماندهی به این فعالیت‌ها را وجود شفافیت در فعالیت این موسسات و نظارت واحد و جدی با راه‌اندازی یک سامانه جامع اطلاعاتی می‌داند: «ضروری است هر موسسه به هر نیازمندی که کمک می‌کند با اطلاعات جامع در این سامانه ثبت شود تا هم شفافیت فعالیت‌ها صورت گیرد و هم موازی‌کاری بین فعالیت‌های موسسات ایجاد نشود. نهادهای متولی باید نظارت مستمر و جدی بر صورت‌های مالی سالانه موسسات داشته باشند و لازم است تمام فعالیت‌های مالی صورت گرفته توسط موسسات به صورت شفاف اطلاع‌رسانی شود.»
حجت الاسلام باقری به غفلت و کوتاهی در این زمینه اشاره می‌کند و درباره سوءاستفاده خیریه‌هایی که مجوز ندارند هشدار می‌دهد: «مهم‌ترین بحث در خصوص نظارت و شفاف‌سازی فعالیت‌های موسسات خیریه منوط بر مدیریت واحد در این زمینه است. اگر یک نهاد یا سازمان متولی صدور مجوز و نظارت براین خیریه ها شود دسترسی به کارنامه عملکرد و گردش مالی در این واحدها آسان خواهد بود. ضرورت دارد که این موضوع با جدیت بیشتری پیگیری شود. مجوز دار شدن فعالیت تمامی خیریه‌ها امر مهمی است که تا به حال در باره آن غفلت شده و همین موضوع ممکن است زمینه‌های سوء استفاده افراد سود جو را فراهم کند. خوشبختانه در کمیسیون اقتصادی تمامی موارد مطرح شده و به جد پیگیر ساماندهی به این اوضاع هستیم.»
***صدور مجوز برای خیریه ها در اولویت مجلس قرار گرفته است
مشارکت عمومی در امر انفاق و کمک رسانی‌های جمعی یک اصل در جامعه مومنانه است. هر عاملی که باعث از دست رفتن این سرمایه عظیم انسانی می‌شود باید از میان برداشته شود. عضو کمیسیون اقتصادی مجلس می‌گوید وکلای مردم در خانه ملت رسیدگی به شفافیت فعالیت موسسات خیریه را در اولویت قرار داده‌اند و پس از اتمام بررسی بودجه به این موضوع رسیدگی خواهد شد: «کمیسیون اقتصادی مجلس رسیدگی به شفافیت فعالیت موسسات خیریه را در اولویت قرار داده است تا پس از اتمام بررسی بودجه به این موضوع رسیدگی شود. طبق قانون اطلاعات تمام موسساتی که فعالیت پولی و مالی دارند باید به صورت شفاف و طبق مجوزهای رسمی انجام شود؛ در همین راستا شفاف‌سازی فعالیت موسسات خیریه از مسائل لازم و ضروری است که باید مورد توجه قرار گیرد.»
نماینده مردم ماکو در مجلس شورای اسلامی ضمن قدردانی و ارج نهادن به فعالیت خیریه‌های مجوزداری که در کنار اعتماد عمومی اقدام به کاهش درد و نیاز های محرومان می‌کنند ادامه می‌دهد: «فرهنگ کمک به هم نوع و انفاق در ایران اسلامی رواج دارد و از عالی ترین رفتارهای انسانی است اما موسسات خیریه‌ای که فعالیت‌های خلاف و یا خارج از حیطه وظایف خود انجام دهند و یا عملکرد شفافی نداشته باشند سبب آسیب به اعتماد عمومی و جمعی جامعه می‌شود که هزینه جبران این اعتماد از دست رفته مردم به مراتب بسیار سخت‌تر خواهد بود.»
علیپور می‌گوید تنها با بکارگیری مدیریت واحد و صدور مجوز برای تمام خیریه‌های حقیقی است که می‌توان به آشفتگی در این حوزه خاتمه داد: «تا زمانی که شفافیت در فعالیت موسسات خیریه وجود نداشته باشد نیت اصلی و خیرخواهانه افراد مشخص نمی‌شود. چه بسا با وجود این وضعیت افرادی نیز که با نیت پاک کمک به اقشار ضعیف وارد این فعالیت می‌شوند آن‌گونه که باید نمی‌توانند در این مسیر موفق شوند. اگر نظارت بر فعالیت یا صدور مجوز موسسات خیریه بدون نظم و رعایت الزامات لازم انجام شود همچنان شاهد آشفتگی در این حوزه خواهیم بود.»
***وزارت کشور باید پاسخگو باشد!
هرچند نهادهای صادر کننده مجوز فعالیت موسسات خیریه متعدد است اما بر اساس تکلیف قانونی، وزارت کشور نهادی است که مکلف است اقدامات لازم برای عدم سوءاستفاده از سازمانهای غیرانتفاعی و خیریه را در دستور کار قرار دهد. امکان فعالیت در قالب خیریه و مؤسسات غیرانتفاعی برای پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم وجود دارد و وزارت کشور در این باره باید پاسخگو باشد.
سخنگوی کمیسیون اجتماعی مجلس می‌گوید به زودی گزارشی در زمینه فعالیت خیریه‌ها از وزارت کشور دریافت خواهیم کرد: «روند کاری برخی از خیریه‌ها دچار ضعف نظارتی است و مجلس به زودی با اخذ گزارشی از وزارت کشور، روند کاری موسسات خیریه را بررسی خواهد کرد تا در صورت نیاز اصلاح قوانین مربوط به خیریه‌ها و نظارت بیشتر بر فعالیتشان در دستور کار مجلس قرار گیرد.»
****مرجع صدور مجوز خیریه‌ها تجمیع شود
نایب رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی از پیگیری راه‌اندازی سامانه‌ای برای نظارت بر فعالیت موسسات خیریه در کمیسیون اجتماعی خبر می‌دهد: «اعضای کمیسیون اجتماعی مجلس نیز بر این باور هستند که فعالیت های خیریه ها باید به طور شفاف قابل بررسی باشد. ما در مجلس قطعا این موضوع را پیگیری خواهد کرد. اگر مرجع واحدی برای صدور مجوز خیریه‌ها باشد شاهد بهبود اوضاع در این حوزه خواهیم بود.
ولی اسماعیلی می‌گوید تنها یک راهکار برای پیشگیری از سوء استفاده‌های احتمالی از خیریه‌ها وجود دارد: «اگر یک مرجع واحدی مانند سازمان بهزیستی که تخصص این کار را دارد مرجع اصلی در صدور مجوز برای این موسسات باشد و در کنار آن برای بهبود عملکرد خود با معاونت اجتماعی وزارت کشور نیز همکاری کند شاهد بهبود اوضاع در این حوزه خواهیم بود. تنها راهکار جلوگیری از سوء استفاده از خیریه‌ها شفاف سازی و نظارت منظم بر عملکرد آن هاست. در مجموع مدیریت واحد صدور مجوز و نظارت بر موسسات خیریه سبب ساماندهی بهتر در این زمینه و رفع بهم ریختگی حال حاضر این حوزه می‌شود که این امر جلوی سوء استفاده‌های برخی از سودجویان را می‌گیرد.»
اسماعیلی می‌گوید مردم نباید از همکاری با خیریه‌هایی که پیش از این برای فعالیت آنها مجوز صادر شده کوتاهی کنند چرا که اصلی‌ترین همیار این خیریه‌ها گروه‌های خودجوش مردمی هستند: «باید در نظر داشته باشیم که در تمام خیریه‌ها شاهد سوء استفاده نیستیم. بارها و بارها دیده ایم که فعالیت های این موسسات مردم نهاد در بزنگاه ها و در شرایط بحران در کنار دیگر گروه‌های کمک‌رسانی بسیار موثر واقع شده است. پس نباید زحمات و فعالیت‌های برخی از موسسات خیریه را نیز نادیده بگیریم چرا که از طریق این موسسات کمک‌های قابل توجهی به افراد نیازمند می‌شود. متولیان این خیریه‌ها نیز بدانند که با نظارت بیشتر و واحد در این خصوص فعالیت چنین موسساتی نیز بهتر و بیشتر جلوه می‌کند و سبب اعتماد بیشتر مردم می‌شود.»
نماینده مردم گرمی و انگوت در مجلس شورای اسلامی پیشگیری از فرار مالیاتی را یکی از کارکردهای صدور مجوز برای تمامی خیریه‌ها می‌داند: «راه‌اندازی سامانه‌ای برای نظارت بر فعالیت موسسات خیریه در کمیسیون اجتماعی قطعا پیگیری خواهد شد. در همین راستا می‌توان از سامانه منسجمی که در وزارت کار و تعاون در حال راه‌اندازی است استفاده کرد. پیشنهاد ما این است که بخشی از این سامانه به موسسات خیریه اختصاص داده شود. با راه‌اندازی این سامانه جامع ۳۷ سازمان به این سامانه متصل خواهند شد تا تمامی تراکنش‌های مالی از طریق این سامانه نظارت شود. شفافیت فعالیت موسسات خیریه و نظارت بر این حوزه سبب جلوگیری از فرار مالیاتی خواهد شد. همان طور که می‌دانید در سال‌های گذشته فرار مالیاتی بزرگترین آسیب‌ها را به تولید وارد کرده است. از نظر کارشناسان نیز فرار مالیاتی مانعی برای نرسیدن به جهش تولید به حساب می آید.»
اسماعیلی از درآمدهای مالیاتی به عنوان مهم‌ترین منبع تامین هزینه‌های دولت‌های توسعه یافته یاد می‌کند: «در این کشورها به جای فشار آوردن بر فروش منابع خام خود بر درآمدهای مالیاتی تاکید دارند، اگر بتوانیم نظارت واحدی بر تراکنش‌های مالی و فعالیت‌های اقتصادی داشته باشیم، امکان فرار مالیاتی هم کمتر خواهد شد و از این راه زمینه برای جهش تولید نیز محقق می‌شود.»
***گامی بلند برای حمایت از خیریه های خوشنام
عضو کمیسیون اجتماعی و رئیس مجمع نمایندگان آذربایجان غربی می‌گوید صدور مجوز برای این موسسات باید توسط یک سازمان و نهاد انجام و پیگیری شود: «شفافیت و نظارت بر موسسات خیریه سبب دیده شدن بیشتر فعالیت خیرین واقعی نیز می‌شود. باید مرجع مشخصی برای صدور این مجوزها وجود داشته باشد تا این آشفتگی‌ها به پایان برسد. از این راه فعالیت خیریه‌هایی که دغدغه کمک رسانی به اقشار ضعیف را دارند نیز بیش از پیش مورد توجه و حمایت قرار می‌گیرد.»
حجت‌الاسلام سیدسلمان ذاکر نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون اجتماعی مجلس در تبیین اهمیت شفافیت فعالیت موسسات خیریه می‌گوید: «موسسات خیریه می‌توانند نقش پررنگی در کمک به قشر نیازمند جامعه داشته باشند. چشم امید این قشر مستمند در کنار حمایت‌های دولتی به فعالیت‌ها و کمک‌های این موسسات است. متاسفانه در شرایط نامساعد اقتصادی در برخی موارد شاهد فعالیت برخی از افراد سودجو در قالب موسسات خیریه هستیم. این افراد نه تنها از اقشار آسیب‌پذیر جامعه حمایت نمی‌کنند بلکه به بهانه یاری رساندن به این طبقه ضعیف و نیازمند به کمک به دنبال منافع شخصی و مالی خود هستند.»
رییس مجمع نمایندگان استان آذربایجان غربی با تاکید بر شناسایی این سود جویان از راهکار نظارت بیشتر بر فعالیت خیریه‌ها می‌گوید: « انتظار ما این است که نهادهای نظارتی مرتبط، کمیته امداد و مسئولان و نهادهای ذیربط نسبت به شناسایی این افراد سودجو و منفعت طلب اقدام کنند تا خیرین واقعی از افراد سودجو متمایز شود. متاسفانه در مواردی شاهد هستیم که افراد سودجو به نام کمک به فقرا یا به نام کمیته امداد، بهزیستی از اعتماد مردم سوء استفاده می‌کنند. در راستای جلوگیری از این سودجویی هاست که شفافیت عملکرد و فعالیت این موسسات امری ضروری است و به طور حتم تحقق این موضوع سبب افزایش اعتماد عمومی مردم نسبت یه خیریه‌ها خواهد شد.»
ذاکر با تقدیر از فعالیت خیریه‌هایی که همواره دغدغه کمک به مستمندان را داشته اند ادامه می‌دهد: «کارهای خیر و حضور نیکوکاران در جامعه مان از جلوه‌های زیبای انسانیت و حکومت اسلامی است. همواره افراد زیادی با عنوان نیکوکاران ناشناس و با نیت پاک در حال فعالیت در این گروه‌های مردم نهاد بوده‌اند. در بسیاری از موارد کمک مستمر این افراد باعث نجات خانواده نیازمندان از فروپاشی شده است. اما متاسفانه انحراف برخی از افراد سودجو و منفعت‌طلب در این فعالیت‌ها بازتاب تخریبی و منفی در سطح جامعه دارد که سبب مغفول ماندن فعالیت‌های خیرین واقعی نیز می‌شود. به همین دلیل است که نظارت و شفافیت سازی در این زمینه باید با جدیت در مجلس شورای اسلامی باید پیگیری شود. برای پیشگیری از وقوع جرایم ناشی از سوء استفاده افراد سودجو در قالب امر مقدس خیریه و کمک رسانی به نیازمندان صدور مجوز این موسسات باید توسط یک سازمان و نهاد انجام و پیگیری شود در غیر این صورت همچمان شاهد اوضاع نابسامان در این حوزه خواهیم بود.»
رییس مجمع نمایندگان آذربایجان غربی با اشاره به شیوع بیماری کرونا و سخت‌تر شدن زندگی برای اقشار ضعیف از لزوم حمایت از خیریه‌های خوشنام می‌گوید: «فعالیت‌های خیرین واقعی که با خلوص نیت و با تمام توان برای کمک به قشر آسیب‌پذیر فعالیت می‌کنند بسیار قابل تقدیر است. خوشبختانه اطلاع داریم که تعداد چنین افرادی نیز در استان‌ها و شهرهای کل کشور بسیار زیاد است. همین نیکوکاران با شیوع بیماری کرونا به میدان آمدند و در شرایط تحریم و فشار های اقتصادی و همچنین بیکار شدند بسیاری از افراد به دلیل شیوع بیماری فعالیت‌های چشمگیری در راستای کمک به نیازمندان انجام دادند. واقعیت این است که شفاف‌سازی در امر صدور مجوز و همچنین نظارت واحد و مستمر بر آن ها سبب دیده شدن بیشتر این خیریه‌ها و همچنین حمایت‌های مسئولان از آنها خواهد شد. همه ما موظف هستیم دست سودجویان را از این خیریه‌ها کوتاه کنیم تا اعتماد عمومی نسبت به انجام امور خیریه خدشه‌دار نشود.»
آخرین دیدگاه