کرونا دو سال تحصیلی را در کشورمان و در دنیا تحت تاثیر قرار داده و شاید بیشترین آسیب آموزشی را برای دروس مهارتی که قلب تپنده آموزش‌های هنرستان‌هاست گذاشته است.
نوروز امسال، دومین نوروز کرونایی است و یک ماهی است وارد دومین سال آموزش مجازی و تعطیلی گسترده به علت شیوع در کشور و چالش های آن شده ایم.
از ابتدای اسفندماه سعی شد تا به مرور مهمترین چالش های آموزش هایی که بر سیستم تعلیم و تربیت تحمیل کرد، بپردازیم. پیش از این در گزارشی با عنوان به مرور روزهای سوم اسفند ۹۸ به بعد و اتفاقاتی که آموزش و پرورش در دوری از مدارس پشت سر گذاشت، پرداختیم و در گزارش دیگری با عنوان به یک سال آموزش تلویزیونی و فراز و فرودهای آن به عنوان یکی از در دسترس ترین منابع آموزشی در این روزها پرداختیم. آموزشی که از طریق شبکه چهار و شبکه آموزش به مدت بیش از یک سال همراه با دانش آموزان در مقاطع مختلف بوده و قرار است این همراهی را حتی در روزهای پس از ادامه دهد. همچنین در دو گزارش و به طور مشخص به تعطیلات نوروز ۱۴۰۰ و عدم برنامه ریزی مشخص برای دانش آموزانی که قرار است همراه خانواده عید را به تشویق مسئولان در خانه سپری کنند و حالا از آموزش آنها هم خبری نیست، پرداختیم و همچنین راهکارهایی که می توانست این عید را به سمت مهارت های متناسب با این روزگار سوق دهد.
همچنین در گزارشی با عنوان به طور مشخص به چالش های آموزش و پرورش استثنایی کشور در روزهای کرونا پرداخته شد و مشکلاتی که ذی نفعان این گروه خاص آموزشی با آن دست به گریبان هستند. در این مجال مروری داریم بر تاثیر گسترده تعطیلات تحمیل شده از سمت کرونا بر سیستم آموزشی کشور در حوزه آموزش های فنی و حرفه ای. مروری بر چالش های دانش آموزانی که گاهاً یک سال است رنگ کارگاه ها را به خود ندیده اند و اگر کرونا سال تحصیلی ۹۹-۱۴۰۰ را به طور کامل تحت تاثیر قرار دهد در واقع چند پودمان آموزشی غیرقابل جبران برای دانش آموزان هنرستانی می ماند و راهکارهای جبرانی که بسیار سخت خواهد بود. آموزش هایی که نمی تواند به آموزش های تلویزیونی راه پیدا کند و اگر هم راهی بیابد ناکارآمد خواهد بود و در شبکه شاد و آموزش های معمول مجازی هم راهی ندارد.
وقتی از اسفند ۹۸ مدارس دیگر باز نشدند اولین خبرهایی که از هنرستان های کشور مخابره شد پیوستن آنها به صف کمک به تولید ماسک و مواد ضدعفونی کننده بود. در سراسر کشور هنرستان ها مشغول شدند تا تولیدات مورد نیاز بهداشتی برای مقابله با کرونا را تامین کنند هر چند از تابستان ۹۹ دیگر از این خبرها مخابره نشد.
رشته هایی که آموزش مجازی کمک حالشان نبود
۲۰ اسفند سال ۹۸ و تنها چند روز پس از اینکه مشخص بود دیگر کرونا آموزش را به مجاز برده است، در گفتگو با مصطفی آذرکیش مدیرکل دفتر آموزش‌های فنی، حرفه‌ای و کاردانش درباره پرسیدیم و وی بیان کرد: بحث شایستگی های فنی در حوزه فنی بسیار گسترده است. در شاخه فنی حرفه ای ما ۲۴۶ عنوان کتاب داریم. یعنی ۴۱ رشته داریم و هر رشته ۴۶ کتاب دارد که بسیاری از آنها کاملاً غیرتکراری است. در شاخه کاردانش ۵۴۰ عنوان غیرتکراری در بحث استانداردهای مهارت آموزی داریم. حال ما دروس استانداردهای شغلی را هم داریم که اختیاری است. با ظرفیتی که رسانه ملی در اختیار ما گذاشته است ما حتی دو رشته حسابداری و کامپیوتر که فراگیری بالایی در میان هنرجویانمان دارد را در برنامه گنجاندیم اما بیش از این نمی توان از این روش کاری را پیش برد.
واقعیت این است که در هنرستان عناوین بسیار متفاوت است. در این سال ها نیز در بحث هدایت تحصیلی تمام تلاش آموزش و پرورش سوق دادن بیشتر دانش آموزان به سمت رشته های فنی و حرفه ای بود که در دو گروه کاردانش و فنی حرفه ای ساماندهی می شدند. اما بیش از رشته های نظری در دوران کرونا این رشته های مهارتی و دانش آموزانش بودند که آسیب دیدند چرا که قرار بود روزهای تحصیل خود را به کسب مهارت در کارگاه بگذرانند و حالا درب های کارگاه ها بسته بود و نهایتاً همان دروس نظری برای تدریس آنلاین باقی مانده بود. دروس عمومی که مشترک همه شاخه های فنی حرفه ای و کاردانش است و ۲۲ عنوان است. شایستگی های غیرفنی که باز هم مشترک است و شامل ۵ عنوان است و ۶ کتاب هم شامل دروس پایه مشترک میان رشته هاست که شامل سه کتاب ریاضی یک کتاب فیزیک، یک کتاب شیمی و یک کتاب زیست است. اینها عناوینی است که برای همه بچه های کاردانش و فنی و حرفه ای مشترک است و به آموزش های تلویزیونی راه بردند.
قرار بر این بود که اگر پودمانی را دانش آموزان نتوانند بگذرانند بتوانند تا سال ِآینده آن پودمان را جبران کنند.
فروردین ماه سال ۹۹ با توجه به اینکه بنا به فرمایش سال «جهش تولید» نام گرفت و هنرستان ها در آموزش و پرورش قلب تپنده تولید در آموزش و پرورش هستند این سوال مطرح بود که هنرستان ها چه راهی در این مسیر دارند. مصطفی آذرکیش، در گفتگو با در همان روزها ابتدا در خصوص طولانی شدن تعطیلات و موضوع بحث های کارگاهی که تولید از بستر آنها بیرون می آید، گفت: ما همواره در دوره تابستان این ظرفیت را داشته‌ایم که حدود ۴۵ روز فضای کارورزی را داشته باشیم. معمولاً از اوایل تیرماه آغاز می‌شد تا مردادماه. اینکه هنرجویان بتوانند در محیط‌های واقعی کار حضور پیدا کنند و کار عملی کنند و ارتباط آموزش و بازار کار را تجربه کنند. در هفته معمولاً در فنی حرفه‌ای و کاردانش دو روز این فعالیت‌های کارگاهی برقرار بود. برخی فعالیت‌ها هم به معنای خاص تری تعطیلی بردار نیست مثلاً هنرستان‌های کشاورزی ما به دلیل ارتباط با موجودات زنده به آن صورت تعطیل پذیر نیستند. به هر حال هر زمانی که ستاد کرونا اعلام کند و طبق پروتکل‌های وزارت بهداشت ما نیز فعالیت‌های کارگاهی را از سر می‌گیریم.
وی ادامه داد: مبلغ یکصد میلیارد تومان از محل دو درصد گاز برای تجهیز هنرستان‌ها واریز شده است که با توجه به شعار سال که جهش تولید است، اقدامات مؤثری صورت خواهد گرفت. در بودجه سنواتی هم اعتبارات خوبی داریم. امیدواریم در بودجه سنواتی سال ۹۹ نیز این مساله به خوبی پیش برود و بتوانیم در توسعه کمی و کیفی هنرستان‌ها گام برداریم. در چند سال اخیر رونق تولید و حمایت از کالای ایرانی و تولید داخلی را محوریت شعارهای سال قرار داده‌اند و ما در هنرستان‌ها قابلیت بیشتری برای تبلور این شعارها در آموزش و پرورش داریم. هنرستان‌ها به دلیل ماهیت تولید محور و خدمات محور بودن بیش از هر جای دیگر در آموزش و پرورش مخاطب این شعار هستند.
سالی که تولید در آموزش و پرورش متوقف شد
واقعیت این است که سال تحصیلی ۹۸-۹۹ دروس فنی مجالی برای حضور در کارگاه ها آنطور که شایسته آموزش مهارت هاست پیدا نکردند و حتی با ادامه دار شدن بحث کرونا و کشیده شدن تعطیلات و مشکلاتش برای هنرستانی ها در سال تحصیلی ۹۹-۱۴۰۰ حتی بحث جهش تولید در هنرستان ها نتوانست راهی باز کند
واقعیت این است که سال تحصیلی ۹۸-۹۹ دروس فنی مجالی برای حضور در کارگاه ها آنطور که شایسته آموزش مهارت هاست پیدا نکردند و حتی با ادامه دار شدن بحث کرونا و کشیده شدن تعطیلات و مشکلاتش برای هنرستانی ها در سال تحصیلی ۹۹-۱۴۰۰ حتی بحث جهش تولید در هنرستان ها نتوانست راهی باز کند و حالا در سال جدید طبق فرمایشات شعار سال همچنان بر محور تولید می گردد و با شعار «تولید، پشتیبانی ها و مانع زدایی ها» همچنان دانش آموزانی که جذب رشته های مهارتی می شوند مخاطبان این گروه هستند و البته مسئولان آموزش و پرورش که باید پاسخ بدهند که برای رفع موانع آموزشی و مهارتی این گروه و همچنین رشد جذب دانش آموزان به سمت رشته های مهارتی چه راهکار عملی واقعی اندیشیده شده و مهمتر اینکه اگر خروجی این رشته ها در شرایط غیرکرونایی هم به بازار کار جدی نمی رسد مانع های سرراه آن کدام است که باید مرتفع شود که در گزارشی مجزا به آن خواهیم پرداخت.
سال ۹۹ به خرداد که رسیدیم و بحث امتحانات، بار دیگر موضوع هنرستانی ها بر سر زبان ها افتاد. بنا به اعلام آموزش و پرورش «ارزشیابی دروس عمومی، شایستگی‌های غیر فنی و پایه فنی، مطابق بند ۱۶ به عهده معلمان و مدیران است. بدیهی است در دروس پایه فنی و شایستگی‌های غیرفنی حصول اطمینان از آموزش حضوری، غیر حضوری (مجازی) از پودمان‌های باقیمانده با معلمان مربوط خواهد بود.»
همچنین «تکمیل فرایند آموزش و ارزشیابی دروس شایستگی‌های فنی شاخه فنی و حرفه‌ای و آموزش و آزمون استانداردهای مهارت شاخه کاردانش (داخل و خارج از هنرستان)، از تاریخ ۲۷ اردیبهشت لغایت ۱۵ مردادماه با اولویت دروس پایه دوازدهم به صورت تراکمی و با برنامه‌ریزی و سازماندهی هنرآموزان و شرایط حضور آنها، پس از تصویب در شورای مدرسه و با هماهنگی اداره آموزش و پرورش منطقه انجام می‌شود. نمرات دروس شایستگی‌های فنی و استانداردهای آموزش مهارت به صورت «جاری»، در خردادماه لحاظ و پس از اتمام ارزشیابی در کارنامه خردادماه هنرجویان ثبت می‌شود. در صورت عدم امکان ارائه دروس کارآموزی / کارورزی هنرجویان پایه یازدهم در تابستان سال جاری، این دروس در تابستان سال آینده (۱۴۰۰) ارائه خواهد شد. در خصوص آن دسته از هنرجویان پایه دوازدهم که درس کارآموزی / کارورزی خود را باید در تابستان ۱۳۹۹ بگذرانند با برنامه‌ریزی و تصویب شورای کارآموزی یا کارورزی هنرستان‌ها و تأیید کمیته کارآموزی یا کارورزی اداره منطقه، اقدام مقتضی به عمل آید.»
این دستورالعمل خود نشان از غامض بودن وضعیت دانش آموزان رشته های مهارتی داشت.
رئیس مرکز سنجش و پایش کیفیت در خصوص این دستورالعمل با زبانی شفاف تر بیان کرد: تکمیل فرآیند آموزش و ارزشیابی دروس شایستگی‌های فنی، شاخه فنی و حرفه‌ای و استانداردهای مهارتی کاردانش (داخل و خارج هنرستان) از تاریخ ۲۷ اردیبهشت تا ۱۵ مرداد ماه با اولویت پایه دوازدهم با تصویب شورای مدرسه و هماهنگی اداره به صورت تراکمی و با برنامه ریزی و سازمان دهی هنرآموزان به صورت حضوری انجام می‌شود.
ساکی در مورد امتحانات کارگاهی هنرجویان هنرستان‌های فنی و حرفه ای و کار دانش گفت: ارزشیابی پایانی خرداد ماه ۹۹ دروس عمومی، شایستگی‌های غیرفنی و پایه فنی هنرستان‌ها به صورت غیر حضوری انجام می‌شود. این ارزشیابی بر اساس شناخت معلمان از میزان فعالیت‌های حضوری و غیرحضوری دانش آموزان و استفاده از سایر شیوه‌های ارزشیابی پیش گفته، انجام خواهد شد. بدیهی است در دروس پایه فنی و شایستگی‌های غیر فنی حصول اطمینان از آموزش حضوری و غیر حضوری و پودمان های باقیمانده با معلمان مربوط خواهد بود.
در نهایت مصطفی اذر کیش گفت: شایستگی های فنی و آزمون شاخه کاردانش ماهیتش کارگاهی است و ما سه بازه سه هفته‌ای را برای تکمیل آموزش و ارزشیابی که در هم تنیده هستند، در اختیار شورای مدارس گذاشته ایم که تا ۱۵ مرداد هم برای آن فرصت دارند.
چالش هایی که در سال تحصیلی جدید هم برای فنی و حرفه ای ها رفع نشد
در تیرماه با توجه به احتمال پایان نیافتن کرونا در کشور را از آذرکیش پرسیدیم که وی با توجه به پیش بینی ها گفت همه استان ها در وضعیت قرمز نخواهند بود و متناسب با هر استان و وضعیت آن کارگاه ها دایر خواهد بود که البته در روزهای بعد با توجه به مصوبه ستاد کرونا مبنی بر تعطیلی مدارس کشور و برداشته شدن رنگ بندی ها عملاً این پیش بینی منتفی شد.
باید توجه کرد که برخی دروس کارگاهی هستند و در تلویزیون ما بخشی از دروس و رشته‌ها را می‌توانیم آموزش دهیم. دروس کارگاهی صرف مثل تراشکاری، جوشکاری، مکانیک خودرو، منبت و برق ساختمان یا طراحی دوخت و… رشته‌هایی نیستند که بتوان آنها را به صورت مجازی آموزش داد
در همان گفتگو آذر کیش گفت: ما برای هنرستان‌ها یک سری اقتضائاتی داریم. سهم آموزش‌های مهارتی در برنامه درسی تلویزیونی را زیاد کرده ایم و از همه روش‌های دیگر هم کمک می‌گیریم تا به تکمیل فرایند آموزش برسیم. درسنامه، تهیه فیلم، اسلاید و استفاده از بستر فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در بحث محتوای کاردانش و فنی حرفه ای را در نظر داریم و چندین باکس هم در برنامه تلویزیونی خواهیم داشت. شبکه شاد نیز برای تدریس و رفع اشکالات است. اما باید توجه کرد که برخی دروس کارگاهی هستند و در تلویزیون ما بخشی از دروس و رشته‌ها را می‌توانیم آموزش دهیم. دروس کارگاهی صرف مثل تراشکاری، جوشکاری، مکانیک خودرو، منبت و برق ساختمان یا طراحی دوخت و… رشته‌هایی نیستند که بتوان آنها را به صورت مجازی آموزش داد.
باز هم سر پله اول ایستادیم. در همان گزارش نوشتیم که «از همین رو لازم است که برای هنرستان‌ها جدای از فرایند عمومی تعلیم و تربیت و راه حل های معمول مثل آموزش مجازی، پروتکل بهداشتی جدی تری برای آموزش حضوری و جریان آموزشی تعریف کرد و این مهم را به صورت شفاف‌تری با خانواده‌ها در میان گذاشت. در صورت عملی نبودن شرایط آموزش حضوری در صورت تداوم بیماری کرونا و شدت گرفتن آن، باید به راه حل های خلاقانه تری برای آموزش در شاخه‌های فنی و حرفه ای و کاردانش اندیشیده شود.»
اینها همه در حالی در حال رخ دادن بود که در همان روزها در راستای اهمیت و سهم توسعه آموزش‌های فنی، حرفه‌ای و مهارتی، مخصوصاً آموزش‌های هنرستانی در تحقق سیاست‌های کلان اشتغال و اقتصاد مقاومتی و عملیاتی کردن شعار جهش تولید، محسن حاجی میرزایی، طی نامه‌ای به وزیر کشور خواستار نقش محوری شوراها با مشارکت دستگاه‌ها و سازمان‌های دولتی و غیردولتی و بخش‌های خصوصی و همچنین ظرفیت سازمان‌های وابسته به وزارت کشور در توسعه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش شد. اما وضعیت آموزش های مهارتی هنوز هم بعد از یک سال ورود کرونا به کشور در هاله‌ای از ابهام است.
مهرماه ۹۹ الحسینی مسئول شبکه شاد در نشست خبری در خصوص مشکلات آموزش هنرستانی ها در سامانه شاد گفت: در شاخه کاردانش و فنی و حرفه‌ای به دلیل تعدد دروس مشکلاتی داریم که به زودی حل می‌شود، هنوز دروس عملی و کارگاهی بارگزاری نشده و صرفاً باید حضوری باشد.
آبان ماه و در حالی که به دلیل شیب تند بیماری کرونا در کشور مدارس تعطیل شد باز هم آذرکیش در گفتگو با خبر داد که خواهد بود و گفت: در حوزه هنرستانی راهنمای جریان تربیت و یادگیری در شرایط کووید ۱۹ را ۲۳ مهر ماه به تمام مدارس کشور ارسال کردیم و در آن ۵ الگو را برای متوسطه اول و دوم نظری و متوسطه دوم فنی حرفه ای و کاردانش ابلاغ کردیم و به این ترتیب مدارس یکی از ۵ الگو را با تصویب شورای مدرسه می توانند انتخاب کنند. البته انتخاب الگوها بر اساس تصمیم ستاد ملی مقابله با مبنی بر امکان بازگشایی و یا عدم بازگشایی مدارس تعیین می شود. در حال حاضر به نظر می رسد شرایط برای آموزش حضوری مانند اوایل سال تحصیلی تنها در برخی جاها مهیاست.
استدلال ها و راهکار جدید هم چاره ساز نشد
اما حالا استدلال جدیدی هم مطرح بود. اینکه حساب دروس کارگاهی از مدرسه و آموزش و پرورش جدا شود. مدیرکل دفتر فنی حرفه ای و کاردانش آموزش و پرورش بیان کرد: دروس عملی هنرستان در شرایطی که اصناف و کسب و کارها و فعالیت های اجتماعی در حال انجام است فعال خواهد بود و دروس غیرکارگاهی مثل شایستگی های غیرفنی و دروس عمومی بچه ها نیز در بستر شاد و مدرسه تلویزیونی تدریس می شود.
وی ادامه داد: ما تمهیدات خود را برای هر میزان تعطیلی که در پیش باشد در نظر گرفتیم. اگر بیش از دو ماه یا حتی بیش از چهار ماه نتوانیم کارگاه ها را برگزار کنیم از آنجا که هر هفته بچه های فنی حرفه ای دو روز کارگاه می رفتند و بچه های کاردانش سه روز پس از تعطیلات و در صورت امکان بازگشایی ما چند هفته به صورت پیوسته کارگاه ها را برگزار خواهیم کرد تا بچه ها عقب نمانند. حتی آیین نامه این اجازه را به ما می دهد دروسی که می ماند در تابستان ارائه شود و یا در پایه های بعدی دانش آموزان همزمان این دروس را بگذرانند.
آذرکیش بیان کرد: بعضی هنرستان های ما مثل کشاورزی یا دامداری فضاهای بزرگی دارند و با الگوهایی که معرفی کردیم با توجه به اقتضائات هنرستان ها دروس کارگاهی در آنها تعطیل نیست اما در بعضی رشته ها همانطور که گفتم این توانایی هست که بعداً به صورت فشرده و تجمیعی کارگاه ها را برگزار کنیم.
واقعیت جاری این است که هر چند به نظر می‌رسد که احراز شایستگی‌های فنی و مهارتی به صورت مجازی چندان امکان پذیر نیست اما نمی‌توان نسبت به این مساله هم بی تفاوت بود که حضور این دانش آموزان و استثنا کردن آنها برای حضور در مدرسه باعث ایجاد نارضایتی خواهد شد و حتی مغایر با اصول بهداشتی است که این روزها از سوی ستاد ملی کرونا در جریان است. در ماه آذرکیش بار دیگر در خصوص نگرانی هنرستانی ها در خصوص وضعیت برپایی کارگاه هایشان گت: رخ خواهد داد. و در نهایت اینکه باید هنرستانی ها منتظر زمانی مناسب باشند تا کرونا در کشور کنترل شود و بتوانند هم آموزش های حضوری دروس کارگاهی را بگذرانند و هم در ارزشیابی حضور آن شرکت کنند و این فرصت تا پایان سال تحصیلی امکان مهیا شدن خواهد داشت. این زمان شاید به پایان سال تحصیلی ۹۹-۱۴۰۰ هم کفاف ندهد.
آخرین دیدگاه