جاسوسان و ابزارشان، به مناسبت 100 سالگی کاگ‌ب

سیاسی/ بین الملل ولادیمیر پوتین، افسر سابق کاگ‌ب، به مناسبت صدمین سالروز تاسیس سرویس امنیتی روسیه در مقر مرکزی این سرویس حضور یافت. او که دو سال رئیس بخش داخلی این سرویس بود می‌گوید خدمات جاسوسان روسی هرگز نباید فراموش شود.

درباره عملیات ماموران سرویس امنیتی و اطلاعاتی روسیه حرف و حدیت‌های زیادی وجود دارد؛ از تعقیب، آزار و سر به نیست کردن مخالفان تا حمله سایبری به تاسیسات کشورهای خارجی و دخالت در انتخابات.

با این همه ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه که پیش از ورود به دنیای سیاست پس از فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی، حدود ۱۵ سال مامور کاگ‌ب بود به مناسبت صدسالگی تاسیس این سرویس امنیتی و جاسوسی در مقر مرکزی آن در مسکو حضور یافت.

خبرگزاری آلمان دوشنبه ۲۱ دسامبر گزارش داد که پوتین در جمع همکاران پیشین خود تاکید کرده که "ما هرگز اجازه نداریم" خدمات جاسوسان روسی را از یاد ببریم.

رئیس جمهوری روسیه در ادامه گفت: «اما ما همچنین درس‌های تاریخ، جنایت‌ها و اقدام‌های سرکوبگرانه علیه مردم خود را نیز فراموش نمی‌کنیم.» او تاکید کرد که به همین دلیل همه باید به قانون پایبند باشند.

آزار و قتل مخالفان و خرابکاری سایبری

"اشپیگل آنلاین" با استناد به این گزارش و با اشاره به اتهام‌های فراوان به جاسوسان روسی در مورد سوءقصد به جان مخالفان با مواد سمی یا حمله‌های سایبری به نهادها و دستگاه‌های کشورهای خارجی، اقدام پوتین در بازدید از مقر مرکزی سرویس جاسوسی روسیه و تقدیر از عملیات آنها را به عنوان جشن گرفتن آدمکشی و خرابکاری سایبری نکوهش کرد.

یکی از تازه‌ترین اقدام‌هایی که مطابق شواهد به جاسوسان روسی نسبت داده می‌شود و مسکو همچنان آن را تکذیب می‌کند سوءقصد به جان آلکسی ناوالنی، منتقد مشهور روسی است که او را تا سر حد مرگ کشاند.

حمله سایبری بسیار گسترده و کم‌سابقه اخیر به نهادهای دولتی ایالات متحده از دیگر عملیات‌هایی است که اغلب سیاست‌مداران آمریکا از جمله وزیر خارجه این کشور مایک پامپئو به ماموران سرویس اطلاعاتی و امنیتی روسیه نسبت می‌دهند.

مهم‌ترین شخصیتی که ترجیح می‌دهد این حمله‌های سایبری را به چین نسبت دهد دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده است که گلایه می‌کند در این گونه موارد انگشت اتهام همیشه به سوی مسکو نشانه می‌رود.

در عین حال گزارش‌ها و نشانه‌های فراوانی در مورد دخالت ماموران امنیتی روسیه در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۶ و به نفع ترامپ وجود دارد.

تکذیب همیشگی روسیه

به طور معمول واکنش مسکو به تمام اتهام‌هایی که کشورهای خارجی درباره حمله‌های سایبری، از جمله حمله سال ۲۰۱۵ به پارلمان فدرال آلمان (بوندس‌تاگ)، سوءقصد با ماده سمی به جان مخالفان و منتقدان مطرح می‌شود یکسان است و هر گونه دخالت ماموران روسی در این گونه عملیات تکذیب می‌شود.

با این حال سرگئی ناریشکین، رئیس سازمان امنیت خارجی روسیه به مناسبت صد سالگی تاسیس تشکیلات امنیتی این کشور خطاب به ماموران روسی گفته است: «روشنگری کاری دشوار، خطرناک و تا حدی جالب است که فرد را در تمام طول زندگی همراهی می‌کند.»

این مقام ارشد امنیتی ۶۶ ساله ظاهرا در این زمینه به اندازه کافی تجربه شخصی دارد؛ او مانند ولادیمیر پوتین فعالیت خود را در دوران شوروی سابق و در همکاری با تشکیلات مخوف کاگ‌ب آغاز کرده است.

او در ضمن گفته که کار ماموران روسی ربطی به کلیشه‌های متداول سینمایی از فعالیت جاسوسی، نظیر فیلم‌های جیمز باند ندارد. این مقایسه‌ای غریب به نظر می‌رسد زیرا در فیلم‌های جیمز باند این ماموران کاگ‌ب هستند که در آخر فیلم مغلوب می‌شوند.

سرگئی ناریشکین در گفت‌وگویی با انجمن تاریخ روسیه که خود ریاست آن را بر عهده دارد می‌گوید این گونه "فیلم‌های اکشن" از واقعیت فعالیت‌های امنیتی و اطلاعاتی فاصله زیادی دارند.

فعالیت‌های یکسان با نام‌های مختلف

پس از فروپاشی شوروی کاگ‌ب جای خود را به سرویس ضد جاسوسی روسیه (اف‌اس‌بی) داد. ناظران معتقدند کار دستگاه امنیتی روسیه در صد سال گذشته با وجود تغییر نام‌های متعدد، چه در داخل و چه خارج تغییری اساسی نکرده است.

رئیس سازمان امنیت خارجی روسیه می‌گوید کار این دستگاه جمع‌آوری اطلاعات محرمانه، شناسایی تهدیدهای خارجی و ارائه راهکارها و تحلیل‌ها برای حفاظت از حکومت روسیه است.

پس از انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ حکومت کمونیستی شوروی دستگاه امنیتی قدرتمندی راه انداخت که ابتدا "چکا" نام داشت. بیستم دسامبر ۱۹۲۰ سرویس خارجی این سرویس با ماموریت مقابله با "ضدانقلاب و خرابکاری" تاسیس شد.

رئیس این تشکیلات که به عنوان جلاد مخوف دوران دیکتاتوری ژوزف استالین شهرت دارد تا به امروز الگوی ماموران و دستگاه امنیتی محسوب و همچنان تقدیر می‌شود.

سرویس امنیتی شوروی در دوران استالین "کمیساریای خلق برای امور داخلی" نام گرفت و مهم‌ترین وظیفه آن سرکوب مخالفان و معترضان داخلی، پرونده‌سازی برای آنها و واداشتن‌شان به اعتراف‌های اجباری بود.

اشاره پوتین به درس گرفتن از تاریخ و فراموش نکردن جنایت و سرکوب ظاهرا به همین رویدادها مربوط می‌شود اما در جشن صد سالگی کاگ‌ب، بخش خونین تاریخ این دستگاه هولناک چندان مورد توجه قرار نگرفت.

بزرگداشت "جاسوسان قهرمان"

در این مناسبت آنچه بیشتر در کانون توجه قراردارد فعالیت "جاسوسان قهرمان" است که از جمله به اطلاعات محرمانه اتمی ایالات متحده دست یافتند.

در صد سالگی کاگ‌ب نمایشگاه‌های مختلف برگزار شده و فیلم‌های مستند و سینمایی زیادی پخش می‌شود که موضوع اغلب آنها به فعالیت جاسوسانی مربوط است که در دوران جنگ دوم جهانی فعال بودند و در پیروزی ارتش شوروی بر آلمان هیتلری نقش مهمی بر عهده داشتند.

به گزارش دویچه وله یکی دیگر از برنامه‌ها، بزرگداشت آدولف ویلیام فیشر، جاسوس برجسته و مشهور شوروی سابق است که در آمریکا به زندان افتاده بود و سال ۱۹۶۲ در نخستین مبادله زندانیان در دوران پس از جنگ سرد در گذرگاه مرزی میان آلمان غربی و شرقی در برلین به ماموران روسی تحویل داده شد. او در آمریکا به مرگ محکوم شده بود و پس از آزادی ۱۹۷۱ درگذشت.

به گزارش "اشپیگل آنلاین"، آندری سالداتف، کارشناس امور امنیتی و اطلاعاتی روسیه با اشاره به ماجراهای پرهیاهوی سال‌های اخیر، از قبیل اتهام‌های دخالت در حمله‌های سایبری و دست داشتن در قتل برخی ماموران امنیتی سابق از جمله در لندن یا سوءقصد به جان آلکسی ناوالنی، می‌گوید عملیات ماموران مخفی مسکو گستاخانه‌تر از قبل شده و آنها ترسی از لو رفتن ندارند.

او می‌گوید تشکیلات مخفی اطلاعاتی و امنیتی روسیه دیگر آنچنان مخفی هم عمل نمی‌کنند و در عین حال حامیان و مدافعان آنها ادعا دارند کارهایی که به آن متهم می‌شوند را انجام نداده‌اند.

تصاویری از ابزارهای لو رفته جاسوسی

– کفش جاسوسی متعلق به "کا گ‌ ب" در سال ۱۹۵۰ میلادی

دوربین کوچک داخل پاشنه کفش به یک حفره ریز در کناره کفش متصل است. به این ترتیب مامور کا ‌گ ‌ب (سرویس اطلاعاتی شوروی سابق) از هدفی که در اطراف او بود، بدون جلب توجه عکس می‌گرفت.

– این کیف تنها یک کیف‌ دستی ‌زنانه معمولی نیست

وسط گل حک شده در کناره این کیف‌ دستی، عدسی یک دوربین‌مخفی کوچک قرار دارد. این کیف‌ دستی زنانه متعلق به سرویس امنیتی آلمان (Bundesnachrichtendienst به‌طور اختصاری: BND) است.

– دوربین‌مخفی در کیف‌ دستی زنانه متعلق به سرویس امنیتی آلمان

از زاویه بالا در این عکس، بدنه دوربین تعبیه شده داخل کیف‌ دستی زنانه پیدا است.

– شیشه‌ شیر کودکی که شلیک می‌کند

سلاحی که به شکل شیشه‌ شیر کودک ساخته شده است. شیشه‌ شیر کودک پوشش مناسبی برای حمل‌ و نقل سلاح توسط جاسوس تلقی شده است.

– سلاحی به شکل ساعت‌ مچی

در سال‌های گذشته جاسوس‌ها این گونه ساعت‌ها را سلاحی محبوب برای محافظت از خود می‌دانستند.

– تیراندازی با قلم

هدف اصلی استفاده از این قلم‌ها نه نوشتن بلکه تیراندازی است. ویژگی این قلم‌ها امکان آن برای کشیده شدن سریع ماشه است.

– وسایل مورد نیاز یک مامور "کا گ ‌ب" در سال ۱۹۷۰

در جعبه طلایی یک ساعت قرار دارد که به ماموران ویژه کا ‌گ ‌ب (سرویس اطلاعات شوروی سابق) در کنار نشان مخصوص کا ‌گ ‌ب داده می‌شد. کارت هویت اعضای کا گ ‌ب از دیگر وسایل مورد نیاز ماموران این سازمان بود. داخل ساعت‌ مچی زنانه ماموران کا ‌گ ‌ب نیز محفظه‌ای مخفی برای قرار دادن قرص وجود داشت.