سیاسی/ بین الملل کارشناس مسائل بین الملل با تاکید بر اینکه علاوه بر اختلافات موجود، ایران و آمریکا دارای منافع مشترک هستند، گفت که بایدن از روش زور و فشار علیه ایران استفاده نخواهد کرد.

با پیروزی جو بایدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا به نظر می رسد سیاست خارجی این کشور در قبال ایران دستخوش تحولات گسترده ای شود. یکی از وعده هایی که بایدن و مشاورانش در خصوص برجام داده اند بازگشت به این توافق است. معلوم نیست که چه ساز و کارهایی برای جلب اعتماد طرفین در این بین قرار است به کار گرفته شود تا این توافق بتواند جنبه اجرایی به خود گیرد. باید دید که آیا اختلافات دیگر تهران و واشنگتن بر این روند تأثیرگذار خواهند بود یا خیر و مسیر اشتباهی که ترامپ طی ۴ سال در آن گام برداشت روابط دو کشور را از بن بست خارج می کند یا به مشکلات آن می افزاید. دکتر افشار سلیمانی سفیر سابق ایران در باکو و کارشناس مسائل بین الملل معتقد است که اگرچه ایران و آمریکا اختلافاتی با هم دارند اما دو کشور منافع مشترکی دارند که همکاری ها در این زمینه می تواند برای امنیت منطقه نیز مفید باشد. این کارشناس همچنین گفت که بایدن در قبال ایران از روش زور و فشار استفاده نمی کند. مشروح این گفتگو را در ادامه می خوانید:

با روی کار آمدن بایدن بحث بازگشت به توافق هسته ای از سوی دولت آمریکا بار دیگر مطرح شده است. به نظر شما این ساز و کار چگونه می تواند روند خود را طی کند؟

این که آمریکا با چه ساز و کاری قرار است به توافق هسته ای با ایران بازگردد هنوز مشخص نیست. یکی از آن شرط ها می تواند درخواست از ایران برای اجرای کامل برجام در پی کاهش تعهدات ۵مرحله ای باشد و دو طرف به صورت مرحله ای در پی تحقق آن باشند. قطعا در دوره جو بایدن نرمشی از سوی دولت او خواهد بود، چرا که در دولت اوباما بود که این قرارداد تصویب شد و بایدن نیز در آن سهم داشت. ضمن اینکه او در مواضع خود اعلام کرده است که در پی تنش زدایی با ایران و حل اختلافات از طریق گفتگو است. در صورت بازگشت آمریکا به برجام رئیس جمهور جدید نیز باید تعلیق تحریم ها را که مدت آن سه ماه است بار دیگر تمدید کند و آن را امضا کند. در این بین مساله ای که می تواند برای هر دو طرف چالش برانگیز باشد تحریم های اعمال شده از سوی دولت ترامپ است که باید دید آیا آمریکا حاضر به لغو آن است یا خیر. اگر نگاهی کلان به تحولات داشته باشیم می توان متصور بود که دولت بایدن پس از تحویل گرفتن قدرت از سوی ترامپ قطعا دست به اقداماتی خواهد زد. اگر در این راستا آمریکا گامی بردارد و حسن نیت خود را ثابت کند بالطبع ایران نیز همکاری هایی خواهد داشت که این امر باعث اعتمادسازی بین طرفین نیز خواهد شد.

فکر می کنید شرط و شروط ها در دوره بایدن تغییر می کند؟ با توجه به اینکه بایدن در دوره اوباما در شکل گیری توافق نقش داشت می توان چشم انداز مثبتی در روابط تهران و واشنگتن شاهد بود؟

در دوره ترامپ نیز ایران فرصت برای گفتگو با آمریکا را داشت؛ زمانی که این کشور هنوز از توافق هسته ای خارج نشده بود و هر سه ماه یکبار تعلیق تحریم ها را تمدید می کرد. در ادامه دیدیم که با اصرارهای آمریکا برای مذاکره، ایران آن را رد کرد و سپس آمریکا تصمیم خود برای خروج از این توافق را نهایی کرد. بعد از چندی ایران اعلام کرد که اگر آمریکا به برجام برگردد حاضر است در قالب ۱+۵ مذاکرات را از سر بگیرد که این بار با مخالفت آمریکا روبرو شد. اگر در آن زمان که آمریکا هنوز در توافق بود مذاکره را انجام می داد وضعیت بهتر بود و کمتر شاهد مشکلات اقتصادی ناشی از تحریم بودیم. مساله دیگری که حائر اهمیت بوده و جای سوال دارد این است که آیا با وجود بازگشت دولت بایدن به برجام، ایران بار دیگر موضوع مذاکره در قالب ۱+۵ را مطرح خواهد کرد یا اینکه به طور مستقیم با آمریکا مذاکره خواهد کرد. به لحاظ دیپلماتیک مفهوم این دو گزینه با هم متفاوت است. در همان دولت اوباما اگر به یاد داشته باشیم آقای ظریف بیشترین مذاکرات در قالب ۱+۵ را با جان کری وزیر امور خارجه وقت آمریکا داشت. بنابراین احتمال چنین شرایطی نیز وجود دارد. موضوع که برای ایران این بار می تواند حساس و مهم باشد تصویب برجام در کنگره آمریکا است که می تواند از دولت جدید آمریکا درخواست کند که با توجه به ترکیب مجلس نمایندگان آمریکا و سنا پیش بردن چنین خواسته ای چالش برانگیز باشد.

به طور کلی انتخاب بایدن به عنوان رئیس جمهور در آمریکا باعث کاهش فضای التهاب آمیز ایران شده و امیدها برای پیشرفت را زنده کرده است. اگرچه به فرصت مذاکره تهران و واشنگتن در دوره ترامپ اشاره کردم اما ذکر این نکته نیز ضروری است که مقاومت و ایستادگی ایران در برابر کارزار فشار حداکثری امتیاز بزرگی بود که می تواند دولت بایدن را پا پیش گذاشتن ترغیب کند و ایران نیز متعاقبا گام دیگری به سمت جلو بردارد. در مورد جزئیات و سرعت پیشروی روند نمی توان گمانه زنی کرد اما به طور کلی می توان چنین سناریویی را متصور بود.

در خصوص مسائل دیگر به غیر از مسائل هسته ای چطور؟

به غیر از این مسائل مواردی دیگری که از اهمیت بسزایی برخوردار بوده این است که آیا ایران حاضر خواهد بود به غیر از مساله هسته ای در موارد دیگری چون موشک های دوربرد و سایر موضوعات منطقه ای مذاکره کند یا خیر. باید دید در صورت درخواست آمریکا در این موضوعات و عدم پذیرش ایران واکنش واشنگتن چه خواهد بود. اگر این مسائل هم فرض کنیم که حل شوند ایران و آمریکا به مرحله ای خواهند رسید که در خصوص روابط تصمیم بگیرند که بدیهی است به این سرعت نمی توان در مورد آن نظر داد، چرا که چشم انداز آن فعلا روشن نیست. آنچه که برای ما اهمیت دارد تصمیم و حرکت ایران برای تحقق منافع کشور است. تحریم ها برای کشور مشکلاتی ایجاد کرده و در بحث فروش نفت و دریافت پول با موانعی روبرو شده ایم. از طرفی باید گفت که همه مشکلات کشور تماما به تحریم ها مربوط نیست و بخشی به سومدیریت بر می گردد. امیدواریم با فضایی که جدیدا در کشور ایجاد شده بار دیگر شاهد کاهش التهابات و نوسانات و همچنین ثبات اقتصادی باشیم تا امیدها برای آینده ای بهتر همچنان زنده بماند.

تحرکات دولت ترامپ علیه ایران در روزها آخر افزایش یافته آیا فکر می کنید در این فرصت باقی مانده می تواند دست به اقدام نسنجیده ای بزند؟

در این مدتی که ترامپ در کاخ سفید حضور دارد و کمتر از ۷۰ روز است به نظر نمی رسد که دست به اقدام نسنجیده ای علیه ایران بزند و مقامات در مجلس نمایندگان مقابل او ایستادگی خواهند کرد و مانع اقدام او خواهند شد. حتی ممکن است زیردستان او نیز در این ماجرا با او همراهی نکنند. فضای جدید در ۴ ساله پیش رو مقابل ایران و آمریکا خواهد بود که باید منتظر بود و دید که به چه تحولات مهمی روبرو خواهد شد.

علت نگرانی کشورهای عربی از انتخاب بایدن چیست؟ گفته می شود سیاست خاورمیانه ای او همانند اوباما خواهد بود و از همان سیاست پیروی خواهد کرد نظر شما چیست؟

از طرفی شاهد هستیم که انتخابات جو بایدن باعث نگرانی شدید کشورهای عربی از جمله عربستان شده است. سعودی ها در انتظار پیروزی ترامپ بودند و پول های زیادی را خرج او کردند و ترامپ نیز با آنها رقص شمشیر داشت. در مورد قتل جمال خاشقچی نیز شاهد بودیم که به سعودی ها امتیاز داد. حتی صحبت از حمایت بایدن از بن نایف می شود و گفته می شود او در پی آن است تا بن سلمان از مقام ولیعهدی کنار رود. انتظار می رود بایدن در خصوص یمن نیز با توجه به انتقادات از عملکرد ترامپ تصمیمات تازه ای بگیرد. بایدن همچون ترامپ فرد یک دنده ای نیست و از مشاوره های تیم خود قطعا استفاده خواهد کرد. به نظر می رسد که سیاست های خاورمیانه ای او تا حد زیادی به دولت باراک اوباما شبیه باشد و در خصوص مساله فلسطین نیز بحث دو دولت را پیگیری کند. ضمن اینکه محمود عباس نیز از او خواسته تا سفارت آمریکا را از بیت المقدس به تل آویو منتقل کند. در آن سو در اسرائیل هم با آمدن بایدن می توان تغییراتی را متصور بود امکان دارد در این دوره پرونده نتانیاهو نیز برای همیشه بسته شود.

مهمترین رویکردهای اصلی دولت بایدن را چه می دانید؟ آیا شاهد احیای دیگر معاهدات بین المللی خواهیم بود؟

به نظر می رسد بایدن تمام معاهداتی که در طول ریاست جمهوری خود زیر پا گذاشته بود بار دیگر احیا کند. بایدن همچنین نظم بین الملل را که در دوره پساجنگ جهانی دوم بر دنیا حکفرما شده بود را زنده خواهد کرد؛ نظمی که ترامپ با رویکرد خود تا حدودی زیادی آن را بر هم زده بود. همانطور که دونالد ترامپ در طی این ۴ سال سعی بر آن داشت تا میراث اوباما را از نابود کند و حتی اقدامات مثبت او را از بین ببرد؛ از بایدن نیز انتظار می رود که ترامپ زدایی شدید را در دستور کار قرار دهد. در این مسیر بایدن مسیر سختی را در پیش رو دارد چرا که در آمریکا با وجود ترامپ دوقطبی شدیدی وجود دارد و علی رغم باختش او ۷۰ میلیون رای را در سبد دارد. وی همانطور که در سخنرانی های خود تاکید کرده سعی خواهد داشت تا به اختلافات دامن نزد و باعث وحدت و یکپارچگی کشور شود. بسیاری از مردم و نخبگان معتقدند که دوره حضور ترامپ در کاخ سفید همراه به شکسته شدن هیمنه و ابهت آمریکا در نظام بین الملل همراه بوده است و بایدن به عنوان رئیس جمهور جدید از او انتظار می رود که بار دیگر اعتبار از دست رفته آمریکا را بازگرداند.

اولویت های مهم رئیس جمهور آمریکا در عرصه سیاست خارجی چیست؟

در بحث سیاست خارجی آمریکا با رئیس جمهور جدیدش با طیفی از چالش های بزرگ روبرو است. بحث روابط با روسیه که پوتین به نحو احسن از ترامپ بهره برد مساله ای مهم و حیاتی برای آمریکا به شمار می رود، همینطور در خصوص چین، کره شمالی، مذاکرات با طالبان و غیره تنها نمونه ای از این مسائل هستند. همانطور که اشاره کردم در دوره بایدن تحولات زیادی رخ خواهد داد، برخی معتقدند که تفاوتی بین نامزد دموکرات و جمهوری خواه وجود ندارد و سیاست آمریکا از یک اصل پیروی می کند، اما در پاسخ باید گفت که این بار قضیه کاملا متفاوت است، ترامپ در دوران ریاست جمهوری خود دست به اشتباهات زیاد و خسارت باری زد و نکته مهمتر اینکه او حتی یک جمهوری خواه هم نبود و دیدیم که هم حزبی های او حمایتش نکردند و تعداد قابل توجهی از آنان به جو بایدن رأی دادند. بنابراین می توان متصور بود که بایدن درصدد حل معضلات پیش رو خواهد بود و در این راه کنگره نیز با او همراهی خواهد کرد. در حال حاضر اولویت اول او در ورود به کاخ سفید کنترل و مهار کرونا است و در خبرها شاهد بودیم که کمیته ای را نیز برای این امر در نظر گرفته است.

به عنوان جمع بندی و سوال آخر آیا ایران و آمریکا علاه بر چالش ها و اختلافات موجود دارای منافع مشترکی هم هستند؟ اگر چنین است آیا بایدن از آن بهره خواهد برد یا بر عکس از اهرم فشار استفاده خواهد کرد؟

ایران و آمریکا علاوه بر اختلافات موجود دارای منافع مشترکی نیز هستند و پس از حل اختلافات اولیه می توانند بر روی این منافع تمرکز کنند و در مباحثی چون امنیت منطقه و حتی تسلیحات نیز همکاری های لازم را داشته باشند. معتقدم که بایدن از روش زور و فشار علیه ایران استفاده نخواهد کرد همانطور که اوباما نیز مایل به چنین رویکردی نبود. آمریکا در موضوعات زیادی به همکاری ایران نیاز دارد، در مسائلی مانند ایران و روسیه، ایران و چین و غیره… در این راستا ایران باید قدر خود را بداند و موقعیت خود را بشناسد و بیشتر با نگاه ایجابی به مسائل نگاه کند تا نگاه سلبی. تلاش در جهت تنش زدایی و جلوگیری از بحران سازی گامهایی در راستای تحقق منافع ملی هستند. اقدامات سلبی هزینه های سنگینی دارد و معلوم نیست که آیا منفعتی در بر دارد یا نه.

badoorbin.com
akhbarazad.com
منبع : خبرفوری