سیاسی/ سیاست داخلی سال پیش در چنین روزی، دولت حسن روحانی با رای شورای هماهنگی سران قوا تصمیم گرفت قیمت بنزین را افزایش دهد. این تصمیم واکنش هایی را در پی داشت و برای چندین هفته کشور را دستخوش ناآرامی کرد.

یک سال پس از این تصمیم و آنچه پس از آن تحت عنوان اعتراضات آبان رخ داد، باید دید آیا این تصمیم توانست کمکی به دولت برای بهبود وضعیت اقتصادی مردم کند و آیا گرانی بنزین به ارزش تبعات سیاسی و امنیتی پس از آن را داشت؟

برای فهم بهتر آنچه در آبان ۱۳۹۸ رخ داد، یادآوری این نکته ضروری است که به دنبال تصمیم دولت برای گرانی بنزین در ساعت صفر ۲۴آبان ۱۳۹۸، بخشی از مصرف‌کنندگان بنزین که شامل مالکان خودرو و یا دیگر شهروندانی که زندگی خود را متاثر از افزایش قیمت سوخت می‌دیدند، احساس کردند که در فرآیند تصمیم شورای هماهنگی سران قوا دیده نشده‌اند و به عبارتی، مطالبات آنها در چرخه سیاستگذاری قرار نگرفته است.

بنابراین آنها به جای صبوری برای بیان اعتراض خود از مجرای معمول انتخابات و یا استفاده از رسانه‌های رسمی و یا حتی شبکه‌های اجتماعی، سعی کردند تا در «خیابان» دست به اعتراض بزنند. سیاستگذاران که در هنگام سیاستگذاری رسانه‌ای در مساله افزایش قیمت بنزین، واکنش تند توده‌های ذینفع در این تصمیم را نادیده گرفته و در جلسه‌ای ویژه تبیین این سیاست با رسانه‌ها، ساعاتی پیش از اعلام رسمی، تاکید بر سکوت تا اجرای تصمیم داشتند ، ناگهان مجبور شدند سطحی تازه از بازخورد سیاست را در حضور خیابانی معترضان تجربه کنند.

جزئیات اغتشاشات در آبان 1398 از حیث وسعت، شدت و سطح درگیری هنوز به خوبی روشن نیست. در روزهای ۲۵، ۲۶ و ۲۷ آبان آنطور که هفته‌ها بعد برخی منابع اعلام کردند، جمعیتی بین ۱۳۰ تا ۲۰۰هزار نفر دست به اعتراضات زدند. این اعتراضات در ۲۵ استان و ۷۰۰ شهر صورت گرفت و در آن ۱۸۰خودروی انتظامی به آتش کشیده شد و به ۱۴۰مکان عمومی در ۲۵شهر خسارت‌های کلی و جزئی وارد شد (این اطلاعات را چندی بعد سعداللله زارعی از چهره های سیاسی اصولگرا در یادداشتی برای مجله پاسدار اسلام تشریح کرد) .

نکته جالب این بود که تعداد قربانیان این اعتراضات هیچ گاه اعلام نشد، هرچند منابع رسمی تایید کردند که تعدادی از هم وطنانمان در جریان اعتراضات جان خود را از دست دادند. رسانه های غیرایرانی البته آمارهایی را درباره قربانیان آبان ارائه کردند که رسما تایید نشد.
به منظور متوقف کردن این اعترضات و توقف فرآیند تحریک رسانه ای از بیرون، شورای امنیت کشور (موسوم به شاک) رای به قطع اینترنت در کل کشور داد. اقدامی که براساس داده های آماری منتشر شده، تا 97درصد از ورودی های داده به کشور را کنترل کرد. اینترنت دستکم به مدت یک هفته به طور سراسری قطع بود و پس از وصل مجدد، در برخی شهرستانهای خاص، تا هفته ها پس از آن این قطعی ادامه داشت.

اما برندگان و بازندگان تصمیم دولت برای گرانی بنزین چه کسانی بودند؟ این حوادث بر سیاست داخلی و خارجی کشور چه تاثیری داشت و یک سال پس از این تصمیم چطور می شود از تجربه آبان 98 درس گرفت؟

بی تردید مهمترین قربانی سیاسی اعتراضات آبان، علی لاریجانی بود. رئیس وقت مجلس که سودای جانشینی حسن روحانی در سر داشته و دارد، پس از گرانی بنزین، متهم شد که نه فقط با رای خود به افزایش قیمت، شریک جرم رئیس جمهور در این تصمیم گیری بوده، بلکه مانع از آن شد تا پس از این تصمیم، نمایندگان مخالف – چه اصلاح طلب و چه اصولگرا – با طرحی سه فوریتی، قیمتها را به حالت اولیه بازگردانند.

پس از علی لاریجانی، فراکسیون امید مجلس هم محبوبیت خود را از دست داد چراکه نتوانست جلوی دولت را برای این اقدام بگیرد. نتیجه آن شد که ترکیب مجلس دهم در انتخابات اسفند 98 کاملا تغییر کرد و نه تنها علی لاریجانی کاندیدا نشد، بلکه جریان اصلاح طلب نیز تقریبا به طور کامل از پارلمان کنار گذاشته شد.

دیگر بازنده این تصمیم، حسن روحانی بود. او و کابینه اش در جریان گرانی بنزین به شدت محبوبیت خود را از دست دادند و به نظر می رسد که نتیجه این عدم محبوبیت خود را در انتخابات 1400 به خوبی نشان دهد. روحانی هرچند در شرایط تحریمی، چاره ای به جز روی آوردن به سیاست های اقتصادی انقباضی نداشت، اما شاید کم توجهی به آثار روانی این تصمیم موجب شد تا تبعات سیاسی و امنیتی این تصمیم بیش از محاسن اقتصادی آن باشد.

به این ترتیب هرچه دولت و مجلس دهم که همسو با روحانی بودند در جریان این اعتراضات بازی بنزینی آبان را باختند، طیف سیاسی مقابل برنده این تصمیم بودند. اصولگرایان منتقد دولت با تکیه بر تحریم انتخابات از سوی بخشی از بدنه اصلاح طلبان و نیز رای مخالف مردم به حامیان دولت توانستند ضمن فتح مجلس یازدهم، امید خود برای پیروزی در انتخابات 1400 را افزایش دهند.

تجربه سالهای اخیر نشان می دهد که تحریم های آمریکا رابطه ای مستقیم با بی ثباتی های داخلی در ایران دارد. باراک اوباما پس از التهابات سال 88 بود که تجریم های گسترده ای را علیه ایران به اجرا گذاشت. دونالد ترامپ پس از اعتراضات دی ماه 96 بود که از برجام خارج شد و پس از اعتراضات آبان، سردار سلیمانی به شهادت رسید

از دیگر برندگان تصمیم سال گذشته دولت، نظام اقتصادی کشور بود که به دلیل واقعی تر شدن قیمت بنزین، موقتا با کاهش یارانه نابرابر سوخت روبرو شد. با این حال اتفاقات پس از این تصمیم باعث شد تا با موج گرانی دلار، بار دیگر بنزین براساس قیمت دلار تبدیل به یک سوخت ارزان در کشور شده و احتمالا افزایش دوباره قیمت آن دور از ذهن نیست.

اعتراضات آبان هزینه های سنگینی را بر ثبات سیاسی و امنیتی کشور وارد کرد و به نظر می رسد که دستگاه های انتظامی و امنیتی را با چالشی کم سابقه روبرو ساخت. طیف معترضان آبان که بیشتر طبقات محروم در شهرهای کوچک بودند، سالها به عنوان طبقه وفادار به نظام شناخته می شدند و حالا نارضایتی در این طیف، می توانست تبعاتی به دنبال داشته باشد.

مخاطرات امنیتی در داخل کشور، بلافاصله در حوزه سیاست خارجی تاثیر گذاشت. دولت دونالد ترامپ که احساس می کرد بهم ریختگی های داخلی در ایران نتیجه فشار تحریم است، بر شدت تحریم ها افزود تا ایران را وادار به مذاکره کند. فشارهایی که البته بازهم نتیجه نداد و در پی آن، ترامپ به خود جرات داد تا با ترور سردار سلیمانی، از آب گل آلود داخلی ماهی بگیرد.

تجربه سالهای اخیر نشان می دهد که تحریم های آمریکا رابطه ای مستقیم با بی ثباتی های داخلی در ایران دارد. باراک اوباما پس از التهابات سال 88 بود که تجریم های گسترده ای را علیه ایران به اجرا گذاشت. دونالد ترامپ پس از اعتراضات دی ماه 96 بود که از برجام خارج شد و پس از اعتراضات آبان، سردار سلیمانی به شهادت رسید.

بنابراین با توجه به درس های اعتراضات آبان باید گفت که هرچند سیاستگذاران پس از این حوادث به این نتیجه رسیدند که نباید با تصمیمات شتابزده، کشور را وارد یک شوک بکنند، ولی شهروندان نیز متوجه این واقعیت شدند که شورش های کور اجتماعی نه فقط نمی تواند نتیجه ای در بر داشته باشد، بلکه تبعات منفی شدیدی در حوزه های اقتصادی، سیاسی، امنیتی و دیپلماتیک خواهد داشت.

پس از اعتراضات آبان، شیوع کرونا توانست تاحدودی نگرانی ها از تکرار اعتراضات به ویژه پس از رشد دوباره قیمت ارز در تابستان 99 را کاهش دهد. با این وجود به نظر می رسد که هنوز زخم ناشی از تصمیم ناگهانی افزایش قیمت سوخت التیام نیافته و بعید است دولت روحانی توان و انگیزه ای برای مرحم گذاشتن بر این زخم داشته باشد، مگر آنکه با لغو تحریمهای آمریکا، شرایط معیشتی مردم به گونه ای بهبود یابد که اعتراضات آبان همچون خاطره ای دور مانند شورش های دهه 1370 در دولت هاشمی رفسنجانی در ذهن ها بماند و بس.

badoorbin.com
akhbarazad.com
منبع : خبرفوری