شکست آمریکا در صدور قطعنامه تمدید تسلیحاتی ایران در شورای امنیت، می‌تواند یک تاکتیک برای پیشبرد گام‌مهمتر یعنی فعال‌سازی مکانیزم ماشه باشد. همان گامی که حتی پوتین را به درخواست جلسه اضطراری واداشته است.
به گزارش خبر فوری، در شبی که شاید بسیاری از افراد خیره به تلویزیون بوده و با دهان باز و چشمان از حدقه درآمده شکست تحقیرآمیز بارسلونا از بایرن مونیخ را مشاهده می‌کردند، در آن سوی مرزها یک شکست بزرگ دیگر این بار در عالم سیاست رقم خورد.
شورای امنیت سازمان ملل قطعنامه پیشنهادی آمریکا برای تمدید نامحدود تحریم تسلیحاتی ایران را به صورت مجازی به رأی گذاشت و این قطعنامه در نهایت با کسب 11 رأی ممتنع، 2 رأی موافق و 2 رأی مخالف از تصویب در شورای امنیت بازماند.
نکته عجیب اینکه تنها کشوری که به جز آمریکا به این قطعنامه رای مثبت داد، جمهوری دومینیکن بود و هیچ کشور دیگری حاضر نشد با آمریکا و طرحش موافقت کند.
لازم به ذکر است که تصویب این قطعنامه نیازمند کسب حداقل 9 رأی موافق از مجموع 15 رأی اعضای این شورا و عدم دریافت وتو (رأی منفی) از جانب اعضای دائم بود که در این مورد اصلا کار به آنجا کشیده نشد.
جزئیات جلسه شورای امنیت را در این گزارش بخوانید
بسیاری از تحلیلگران داخلی و خارجی پروژه آمریکا در سازمان ملل و تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران را یک شکست تاریخی بی سابقه دانستند. در ایران، این اتفاق باعث واکنش بسیاری از مسئولین شد.
مجید تخت‌روانچی، سفیر ایران در سازمان ملل متحد، در حساب کاربری خود در توئیتر تصویب‌نشدن قطعنامه را نشانه “انزوای کامل آمریکا” توصیف کرد. وی نوشت: “ایالات متحده باید از این شکست درس بگیرد. تلاش‌های این کشور برای بازگرداندن تحریم‌ها غیرقانونی است و توسط جامعه جهانی رد شده، همانطور که امروز شاهد آن بودیم.”
همچنین رئیس جمهور حسن روحانی و نیز سخنگوی وزارت امور خارجه این اتفاق و تنهایی آمریکا در سازمان ملل و ناکامی در همراه سازی سایر کشورها با خود را در 75 سال اخیر بی سابقه دانستند.
واکنش کشورهای بزرگ به شکست طرح آمریکا
واکنش خارجی‌ها اما در این میان مهم تر است. این واکنش‌ها به سه دسته (بر اساس موضع گیری‌های مختلف) تقسیم می‌شود:
موضع گیری آمریکا به عنوان تنها موافق جدی تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران. موضع گیری چین و روسیه به عنوان دو مخالف اصلی این تحریم و تمدید آن. موضع گیری کشورهای غالبا اروپایی که به تمدید تحریم‌های تسلیحاتی رای ممتنع دادند.
موضع کشورهای اروپایی به خصوص تروئیکا (آلمان و فرانسه و انگلستان) نوعی دوگانگی بین حمایت از برجام و نگرانی در مورد تسلیحات موشکی ایران را نشان می‌دهد.
در همین رابطه دفتر نمایندگی انگلیس در مورد دلیل رأی ممتنع خود در سازمان ملل گفت: “مشخص بود که قطعنامه موفق نمی‌شود حمایت شورا(ی امنیت) را به‌دست آورد و نمی‌تواند نمایان‌گر مبنایی برای دستیابی به اجماع باشد. در نتیجه به بهبود امنیت و ثبات در منطقه یاری نمی‌رساند.”
در حقیقت، انگلیس و آلمان و فرانسه می‌گویند در عین نگرانی از قدرت گرفتن موشکی ایران، به توافق هسته‌ای و اجرای آن پایبند بوده و آماده روی آوردن به مکانیسم حل اختلاف اند تا ایران به اجرای کامل برجام بازگردد.
لازم به ذکر است که بعد از خروج آمریکا از برجام و عدم توجه اروپا به تعهدات اجراییش در قبال توافق هسته ای، ایران طی 5 مرحله تعهداتش در قبال برجام را کم کرد. منظور از بازگشت ایران به اجرای کامل برجام همین کاهش تعهدات 5 مرحله ای است.
اما روسیه و چین چه گفتند؟ این دو در عین مخالفت جدی با تندروی آمریکا به شدت دنبال این هستند که بار دیگر مساله هسته ای را مطرح کرده و در جلسه ای فوری به آن بپردازند تا مشکلات بعدی به وجود نیاید. به این موضوع که منظور از مشکلات بعدی چیست باز خواهیم گشت؛ آنچه اکنون باید به آن اشاره کنیم اقدام پوتین و روسیه است که بلافاصله بعد از پایان نشست مجازی سران کشورها آن را اعلام کرد.
رئیس‌جمهور روسیه طی بیانیه‌ای پیشنهاد کرد که به‌منظور پیشگیری از تقابل‌های غیرضروری در شورای امنیت سازمان ملل متحد [بر سر مسئله تحریم‌های تسلیحاتی ایران]، یک نشست مجازی بین سران 5 کشور عضو دائم شورای امنیت (روسیه، آمریکا، چین، انگلیس و فرانسه) و با مشارکت سران کشورهای آلمان و ایران برگزار شود. این تصمیم مورد حمایت سازمان ملل قرار گرفت و استفان دوجاریک سخنگوی دبیرکل سازمان ملل متحد در یک نشست خبری از آن حمایت کرد.
اما واکنش آمریکا به شکست تاریخی خودش و رای نیاوردن تمدید دوره تحریم تسلیحاتی چه بود؟ پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا این اتفاق را شرم آور دانست و رابرت اوبراین، مشاور امنیت ملی کاخ سفید هم در این باره بیان کرد، خودداری فرانسه، انگلیس و آلمان از حمایت از آمریکا در شورای امنیت برای تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران مأیوس‌کننده بود اما مایه شگفتی نبود.
چرا آمریکا وارد مسیری شد که خود سرانجامش را می‌دانست؟
عبارت اصلی که می‌تواند خیلی چیزها را برای ما روشن کند همین عبارت “مایه شگفتی نبود” رابرت اوبراین است. این عبارت این پرسش را به ذهن می‌آورد که اگر آمریکا خود می‌دانست که طرحش چنین شکستی می‌خورد پس چرا اقدام به ارائه قطعنامه اش در سازمان ملل کرد؟
به نظر می‌رسد اقدام آمریکا بخشی از طرح بزرگی است که قصد دارد آن را به اجرا بگذارد. کلی کرافت نماینده آمریکا در سازمان ملل در سخنرانی اخیر خود به خوبی از این طرح کلی رونمایی کرد. کلی اعلام کرد که واشنگتن طی روزهای آینده برای استفاده از مکانیزم بازگشت خودکار تحریم‌ها “مکانیسم ماشه” یا “اسنپ بک” تلاش خواهد کرد.
این مطلبی است که در روزهای اخیر بسیاری از وب سایت‌های تندرو آمریکایی نیز بر آن تاکید دارند. وبگاه نشنال اینترست در گزارش جدیدش از این گفت که تنها راه آمریکا برای اینکه جلوی قدرت گیری نظامی و تسلیحاتی ایران را بگیرد این است که مکانیسم ماشه را به کار بگیرد.
همچنین ریچارد گوان از متخصصین بحران بین المللی در سازمان ملل در گفتگوی خود با خبرگزاری AFP بر همین مطلب تاکید کرد و گفت به احتمال زیاد اقدام جمعه شب آمریکا در سازمان ملل مقدمه اقدامش در مورد مکانیسم ماشه بوده است.
مکانیسم ماشه چیست؟
اما مکانیسم ماشه چیست و چگونه آمریکا می‌تواند در آن فعالیت کند؟
به طور کلی مکانیسم ماشه امکان بازگشت خود به خودی تحریم‌های بین المللی علیه ایران را در صورت اثبات نقض برجام می‌دهد. طبق قطعنامه 2131، در صورتی که یکی از اعضای 5+1 به این نتیجه برسد که ایران در حال نقض برجام است می‌تواند طی یک پروسه قانونی تحریم‌ها را برگرداند.
آمریکا اگر بخواهد وارد این پروسه شود، ابتدا باید شکایتی را علیه ایران درباره نقض توافق هسته‌ای به شورای امنیت ارائه کند. سپس شورای امنیت باید ظرف 30 روز درباره قطعنامه‌ای برای ادامه معافیت تحریمی ایران تصمیم‌گیری کند. اگر این قطعنامه تا مهلت مقرر ارائه نشود، همه تحریم‌های سازمان ملل که قبل از سال 2015 برقرار بود، به طور خودکار بازمی‌گردد.
نکته مهم و نسبتا دردسرساز این قانون این است که بازگشت تحریم‌های خود به خودی توسط یک کشور قابل وتو نیست و موافقان اصلی ایران یعنی روسیه وچین نمی‌توانند آن را رد کنند.
در زمان تصویب برجام، منتقدان از تیم مذاکره‌کننده به‌خاطر وجود این مکانیزم انتقاد می‌کردند. انتقادی که آن روزها دلواپسی نابجا نامیده می‌شد اما حالا شکلی عملی به خود گرفته است.
دردسر آمریکا در اجرای مکانیسم ماشه
در این میان اما همانطور که نشنال اینترست گفته عبارت” یکی از اعضای برجام” است که طبق این قانون قابلیت به کارگیری مکانیسم ماشه را دارد.
این در حالی است که آمریکا با خروجش از برجام عملا دیگر عضو برجام نیست و نمی‌تواند مکانیسم ماشه را به کار بگیرد. حالا طبق گزارش رویترز، گرچه آمریکا از برجام خارج شده، اما تهدید کرده در صورتی که شورای امنیت تحریم‌های تسلیحاتی ایران را تمدید نکند( که نکرد)، از بندی در این توافق برای بازگشت همه تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران استفاده خواهد کرد.
درباره امکان این اقدام آمریکا بحث های پیچیده حقوقی بسیاری مطرح شده است. آنچه واضح است این است که آمریکا طرح تمدید تحریم تسلیحاتی را به عنوان مقدمه خود جهت به کارگیری مکانیسم ماشه به کارگرفت. آمریکایی ها با وجود اینکه می‌دانستند این طرح رای نمی‌آورد اما برای ورود به کارزار اصلی از آن استفاده کردند.
بازی ایران و آمریکا ادامه دارد
به نظر می‌رسد که اصرار روسیه مبنی بر تشکیل جلسه فوری در مورد برجام بر همین امر یعنی اجرای اسنپ بک مبتنی باشد.
رئیس جمهور روسیه می‌خواهد با نوعی کدخدا منشی از پیش روی آمریکا در زمینه مکانیسم ماشه جلوگیری کند. معلوم نیست طرح روسیه یا چین در این مورد چه باشد؛ شاید اتحاد اروپای ممتنع، شاید هم کسب رضایت ترامپ. هر چه باشد مشخص است که بازی ایران و آمریکا فعلا ادامه دارد.
منبع: خبر فوری
آخرین دیدگاه