تاریخ شهر اصفهان به تنهایی به اندازه‌ای پربار است که هرچه از دیدنی‌های این شهر بنگاریم کم است، زاینده‌رود بخش جدایی ناپذیر از تاریخ این دیار است به نوعی که در سفرنامه‌های جهان نیمی از توصیف‌ها به این رودخانه و زیبایی آن یا انعکاس تصویر پلهای تاریخی در جریان زلال رود برمی‌گردد، رودخانه‌ای که در طول جریان زندگی‌ساز خود در مسیر گذر از اصفهان بیش از ۴۰۰ بنای تاریخی را در کنار خویش جای داده است که هریک از دیگری دیدنی تر است.
خبرآنلاین اصفهان- فاطمه کازرونی: بهار بهترین فصل برای لذت بردن از جاذبه‌های دیدنی اصفهان است، چه در ایام نوروز باشد و چه پس از آن زمانی که التهاب و شلوغی عید کمتر می‌شود، فصلی که سفر به همه نقاط اصفهان مطبوع است چراکه شهرستانهای تاریخی این استان مانند کاشان، آران و بیدگل، نایین، اردستان، نطنز نیز در فصل بهار دمایی متعادل و دلنشین دارد.
در این میان نصف جهان خود به تنهایی جاذبه‌های بسیاری برای سیر و تماشا دارد و برای لذت بردن از جاذبه‌های تاریخی و طبیعی آن باید چند روز زمان صرف کرد که در این گزارش به معرفی بخشی از این جاذبه‌های تاریخی طبیعی آنها می پردازیم.
میدان نقش جهان: میدان امام خمینی (ره) اصفهان مشهور به نقش جهان دومین میدان بزرگ جهان است که با ایهامی جالب در ارتباط با قرارگرفتن چهار بنا در چهارسوی اصلی میدان تعادل میان زندگی دنیایی و معنوی را به تصویر کشیده است.
بازار بزرگ اصفهان در شمال، مسجد امام (ره) در جنوب، مسجد شیخ لطف الله در شرق و عمارت تاریخی عالی قاپو در غرب این میدان جلوه زیبایی از هماهنگی مادی و معنوی زندگی بشری را در اذهان جلوه می‌دهد.
بازار قیصریه: در میانه بازاری که سرتاسر میدان را به یکدیگر متصل کرده است و درست در ضلع شمالی میدان نقش جهان، بازار قیصریه قرار دارد، این بازار از بزرگترین و مجلل‌ترین مرکز خرید و فروش در دوران صفویه و از باشکوه‌ترین و زیباترین دروازه‌های دنیا است؛ در بالاترین قسمت این سردرب نمادی قرار دارد که بیانگر صورت فلکی اصفهان یا برج قوس قرار دارد، این بازار میدان امام را به میدان عتیق (کهنه) و اصفهان عصر سلجوقی مربوط می‌کند که برخی از راسته‌های این بازارها عبارت است از بازار عریان، هارونیه، نیم‌آورد گلشن، مخلص، سماورسازها و مقصودبیک.
مسجد شیخ لطف‌الله: رنگ متفاوت کاشیکاریهای این مسجدِ متعلق به عهد صفوی و نداشتن مناره و حیاط ورودی این مسجد را از دیگر مساجد شهر اصفهان و کشور متمایز ساخته است؛ کاشی کاری‌های معرق و مقرنس‌های بسیار ظریف در محراب مسجد شیخ لطف‌الله یکی از شاهکارهای بی نظیر معماری محسوب می شود؛ این مسجد که روبروی عمارت عالی قاپو قرار دارد به زنان دربار اختصاص داشته است.
راهرویی زیرزمینی در میدان نقش جهان
معروف است که راهرویی زیرزمینی از عمارت عالی قاپو تا این مسجد امتداد داشته است و زنان برای رفت و آمد به این مسجد از این دالان استفاده می کرده‌اند که گویی اکنون مسدود شده است؛ گرچه مسئولان میراث فرهنگی درباره این راهرو عقاید مختلفی دارند اما باستان شناسان اصفهانی معتقدند یکی از دلایل نم کشیدن دیوارهای ضلع جنوب شرقی میدان در حدود دو دهه پیش همین راهرو است که آب حوض از میانه میدان به داخل آن نفوذ کرده بود.
مسجد امام (مسجد جامع عباسی): این مسجد مربوط به عهد صفوی در جنوب میدان نقش که از بناهای مهم معماری اسلامی ایران و نمایانگر اوج یک هزار سال مسجد سازی در ایران است شاهکاری جاویدان از معماری، کاشیکاری و نجاری محسوب می شود که در دوران شاه عباس اول صفوی بنا شده و دارای هفت سنگاب است.
یکی از شگفتی های معماری این مسجد آن است که اگر فردی زیر سقف گنبدی یکی از شبستان های جنوبی آن بایستد و به طور مثال حتی یک اسکناس را تکان دهد صدای موردنظر با شدت تقویت شده و به گوش همه می رسد.
مشهور است که تا مدت ها بر سر قبله دقیق مسجد امام اختلاف وجود داشت تا اینکه شیخ بهایی دانشمند مشهور زمان عهد صفوی با روشی دقیق توانست قبله مسجد را پیدا کرده و به اختلاف ها پایان دهد. شیخ بهایی دانشمندی است که طومار بی نظیر تقسیم حق آبه‌های اصفهان نیز از هوش وی پا به دل تاریخ نصف‌جهان نهاده است
تعیین قبله مسجد امام توسط شیخ بهایی
مشهور است که تا مدت ها بر سر قبله دقیق این مسجد اختلاف وجود داشت تا اینکه شیخ بهایی دانشمند مشهور زمان عهد صفوی با روشی دقیق توانست قبله مسجد را پیدا کرده و به اختلاف ها پایان دهد. شیخ بهایی دانشمندی است که طومار بی نظیر تقسیم حق آبه‌های اصفهان نیز از هوش وی پا به دل تاریخ نصف‌جهان نهاده است.
عمارت عالی قاپو: این عمارت که در ضلع غربی میدان نقش جهان اصفهان قرار دارد و درب ورودی دولتخانه صفوی است نمونه منحصر به فردی از معماری کاخ های عهد صفوی است که صداها در اتاق موسیقی آن درست شبیه استادیوهای تخصصی امروزی به شکل طبیعی و بدون انعکاس به گوش افراد می رسد.
تزئینات خارجی این بنا در لچک‌ها (قسمتهای هلالی در بالای هر ورودی) به وسیله کاشی هفت رنگ و تزئینات و خطوط اسلیمی است و تزئینات داخلی آن شامل نقوش زیبای گل و بته و شکارگاه و حیوانات و پرندگان بر روی گچ (لایه چینی) و یا مینیاتورهای تصویری ایرانی و خارجی است.
راه شاهی: این راه تنها مسیر ورود مقامات عالی‌رتبه صفوی به میدان نقش جهان بوده است که در ۱۰۰ سال گذشته بطور کامل از میان رفت اما اکنون بار دیگر بازآفرینی شده است و از عید نوروز دو سال پیش بر روی گردشگران گشوده شد.
این راه از محل دولتخانه صفوی آغاز و از یک سو به میدان عالی قاپو و از یک سو نیز به چهارحوض در میدان نقش جهان می‌رسیده است؛ چهارحوض منزلی با چهار مسیر بوده است که از یک سو به چهلستون، از یک طرف به بازار مسگرها و ورودی میدان امام (ره) ، یک سو حمام خسروآقا و از یک طرف نیز به راه شاهی متصل بوده است
این راه در پشت عمارت عالی قاپو در خیابان استانداری و در ضلع غربی میدان امام (ره) و روبه‌روی مسجد شیخ لطف‌الله واقع شده و از نوروز برای ورود گردشگران به عمارت عالی قاپو و میدان امام خمینی (ره) استفاده می‌شود.
مکانی برای تولید کمپوست خوشبو در میانه بازار اصفهان
عصارخانه شاهی: عصارخانه جایی است که افشره دانه‌های روغنی گیاهی همچون بیدانجیر، کیکوج، برزک، سیاه دانه، کنجد و خشخاش را می‌گرفتند و به روغن تبدیل می کردند.؛ نکته جالب در ارتباط با محصولات عصارخانه تفاله‌های خوشبوی باقیمانده از دانه‌های روغنی است که به عنوانی یک کمپوست خوشبو برای درختان میوه مورد استفاده و در ثمردهی درختان نیز بسیار تاثیرگذار بوده است.
در حال حاضر بخشی از این عصارخانه احیا شده است و قابل بازدید برای عموم مردم است.:
مدرسه و مسجد چهارباغ: این مدرسه که به نامهای مدرسه سلطانی و مدرسه مادرشاه نیز شناخته می‌شود آخرین بنای باشکوه عهد صفوی است که برای تدریس و تعلیم طلاب علوم دینی ساخته شد؛ گنبد این مسجد ازنظر تناسب معماری و زیبایی بعد از مسجد شیخ لطف الله قرار دارد و درب زیبای این بنا که با طلا و نقره تزیین شده شاهکاری از صنایع ظریفه است که نظیر ندارد؛ همچنین در این مدرسه انواع مختلف کاشیکاری مانند کاشی هفت رنگ، معرق، گره چینی، پیلی و معقلی را در خود جای داده و در حقیقت موزه کاشیکاری اصفهان است.
این مدرسه در خیابان چهارباغ عباسی اصفهان در جوار خیابان آمادگاه قرار دارد و تنها روزهای خاصی از سال از جمله در ایام عید نوروز برای بازدید عمومی باز است.
پلهای اصفهان نگین بناهای تاریخی شهری است که یک دنیا تاریخ را آشکارا با بناهای سربلند و طبیعت زیبای خود در چشم جهانیان به تصویر کشیده است، طبیعتی که حتی اگر بی‌خبران و ناعالمان ادعا کنند از ابتدا خشک و کویری بوده است، با زاینده‌رودی که بیش از ۹۰ درصد آن در اصفهان جاری است و با تاریخ پربارندگی نصف‌جهان که حتی نوجوانان شهر هنوز آن را به یاد دارند خط بطلان بر ادعاهای غیرکارشناسانه و نادرست برخی مسئولان می‌کشد
و اما پلهای اصفهان نگین بناهای تاریخی شهری است که یک دنیا تاریخ را آشکارا با بناهای سربلند و طبیعت زیبای خود در چشم جهانیان به تصویر کشیده است، طبیعتی که حتی اگر بی‌خبران و ناعالمان ادعا کنند از ابتدا خشک و کویری بوده است، با زاینده‌رودی که بیش از ۹۰ درصد آن در اصفهان جاری است و با تاریخ پربارندگی نصف‌جهان که حتی نوجوانان شهر هنوز آن را به یاد دارند خط بطلان بر ادعاهای غیرکارشناسانه و نادرست برخی مسئولان می‌کشد.
مادی‌های اصفهان: طومار بی نظیر تقسیم حق‌آبه‌های اصفهان از هوش شیخ‌بهایی دانشمند بزرگ جهان اسلام پا به دل تاریخ نصف‌جهان نهاده است به نوعی که در هر گوشه این شهر گام بگذاری نهرهایی که در زبان محلی «مادی» خوانده می‌شود از دیدنی‌های زیبای اصفهان است که هم از نظر نوع ساختار وهم طروات آفرینی در کل شهر مهم بوده است و بخشی از طرح شیخ‌بهایی برای رساندن آب زاینده‌رود به تمامی شهر اصفهان است، این مادی‌ها علاوه بر ایجاد طراوت وشادابی در شهر موجب خنک شدن هوا و سایه گستراندن درخت‌های چنار پربار در اصفهان بوده است، مادی‌هایی که رنگ و بوی زنده رود را در کل شهر نشر می‌دادند اما با خشک شدن زاینده‌رود، لب‌های آنها نیز سوگوارانه ترک خورده و همچنان چشم انتظار وعده‌های مسئولان درباره زاینده‌رود است.
طومار شیخ‌بهایی خود بخشی از تاریخ این سرزمین است که در سفر به اصفهان می‌توان آن را از قدیمی‌ترها سراغ گرفت، قوانین این طومار تا سالیان پیش همچنان اجرایی می‌شد، به نوعی که زاینده‌رودی زنده جان، تصویر پلهای تاریخی را سرمه چشم خویش کرده بود، تا اینکه مدعیان علم و دانش در عصر کنونی خط بطلان بر اجرای آن کشیدند و خشک رودی بر جای ماند اما کارشناسان همچنان معتقدند احیای زاینده رود نیازمند احیای این طومار است.
آری؛ پلهای اصفهان بدون رودخانه جاودانه اصفهان نیز هنوز دیدنی است گرچه میهمانی کوتاه مدت این روزهای زاینده رود در اصفهان، فروغ دیگری در دل چشمان آیینه گونه پلهای اصفهان به پا کرده است.
پل شهرستان: قدیمی ترین پل زاینده‌رود و از کهن‌ترین پلهای ایران است که به «جسر» نیز شهرت داشته است.به عقیده بعضی از محققان ساخت پل شهرستانن به دوره ساسانی برمی‌گردد اما ریشه و پایه هخامنشی دارد و پایه‌های آن روی سنگ‌های طبیعی کف رودخانه استوار شده است؛ پل شهرستان که دارای ۱۱ چشمه و ۱۲پایه سنگی بزرگ است در زمان دیلمیان و سلجوقیان تعمیر و مرمت شد.
پل خواجو: این پل از بناهای مربوط به عصر شاه عباس دوم صفوی و جزو زیباترین پلهای جهان است، در میانه پل خواجو، ساختمانی مخصوص که به بیگلربیگی یا شاه نشین شهرت دارد بنا شده‌است که برای اقامت موقتی شاه صفوی و خانواده او ایجاد و برای تماشای مسابقات شنا و قایقرانی کاربرد داشته است.
قصیده صائب تبریزی در وصف پل خواجو
پل خواجو به دلیل معماری و تزئینات کاشیکاری آن از دیگر پلهای زاینده‌رود مشهورتر است به نوعی که حتی شعرای اصفهان درباره پل خواجو اشعار زیبایی سروده و در این سروده‌ها زیبایی‌های آن را ستوده‌اند. از جمله این سروده‌ها قصیده بلند صائب تبریزی در وصف یکی از روزهای جشن و چراغانی در کنار این پل مشهور تاریخی است، لازم به ذکر است که مقبره صائب تبریزی نیز در خیابانی به همین نام در اصفهان قرار دارد.
سی و سه پل: سی‌وسه پل مشهور به پل الله وردیخان شاهکار بی‌همتایی از معماری در دوران صفوی و یکی از مشهورترین پلهای اصفهان با ۳۳ دهنه است که با زیبایی هر چه تمام‌تر آب زاینده‌رود را تقسیم و چهارباغ عباسی را به چهارباغ بالا متصل می‌کند؛ راه وسط این پل مخصوص عبور سواره‌ها و کالسکه بوده است و دو طرف پل که دارای دالان‌های طاقدار است به پیاده رو تخصیص داشته اما امروزه تمام مسیر به عبور عابرهای پیاده اختصاص دارد.
با توجه به خطرهایی که در سالهای اخیر به عنگام عبور و مرور از دالان‌های طاقدار ۳۳ پل که مشرف به زاینده‌رود است برای گردشگران ایجاد شده بود و با توجه به آسیب‌های یادگار نویسی بر دیواره آن بخش دالان مانند پل با نرده‌هایی محافظت شده است.
حمام شیخ‌بهایی ن ساخته دانشمند بزرگ شیخ‌بهایی است که علاوه بر معماری زیبای خود سالها با دو معمای خود یعنی گرم شدن آب منبع حمام به کمک یک شمع و روشن بودن دایمی این شمع ذهن جهانیان را به خود مشغول کرده بود
حمام شیخ‌بهایی: این حمام نیز ساخته دانشمند بزرگ شیخ‌بهایی است که علاوه بر معماری زیبای خود سالها با دو معمای خود یعنی گرم شدن آب منبع حمام به کمک یک شمع و روشن بودن دایمی این شمع ذهن جهانیان را به خود مشغول کرده بود.
این حمام چندین سال است در دست تعمیر قرار داشت؛ در سالهای اخیر افراد مختلف ادعاهای مختلفی درباره کشف راز این حمام داشته اند که هیچ کدام از این موارد با قطعیت کامل تایید نشده است؛ شیخ بهایی دانشمندی است که مدت مدیدی در اصفهان زیسته است و مقبره وی بنا بر وصیتش در جوار مزار مطهر امام رضا (ع) قرار دارد، وی معمار حرم بزرگ رضوی نیز هست.
منارجنبان: این بنا از مشهورترین مناره‌های جهان است، راز شگفت آور و غیرقابل کشف این بنا این است که با تکان دادن هر یک از مناره ها، مناره دیگر و تمام ساختمان به نوسان در می‌آید، برای نشان دادن این امر به گردشگران به طور معمول یک لیوان آب بر مقبره عارفی مشهور به عمو عبدالله که در این ساختمان مدفون است قرار می‌گرفت.
دستکاری منارجنبان
نکته جالب اینکه راز این دانش فنی منار جنبان نیز هنوز به طور کامل کشف نشده است؛ لازم به ذکر است که سالها پیش یکی از مناره‌ها برای کشف راز آن دستکاری شده و کمتر از دیگری تکان می‌خورد و بر این اساس برای تکان دادن مناره زمان بندی تدارک شده است به نوعی که گاه گردشگران باید مدت زمانی صبر کنند تا شاهد تکان دادن مناره توسط مامور ویژه مناره باشند.
این در حالی است که در گذشته‌های نه چندان دور هر شخص خود می توامست از پله‌های مناره بالا رفته و آن را تکان دهد.
مسجد جامع اصفهان: مسجد را می‌توان موزه‌ای از آثار هنری و معماری ۱۵ قرن دوران اسلامی به شمار آورد و شامل قسمت های مختلفی است که هر یک نمایانگر سیر هنر معماری اسلامی در دوره‌ای خاص هستند.
توصیف این مسجد حتی در یک گزارش نیز نمی‌گنجد، شناخت هارمونی رنگ‌ها و فضای متفاوت معماری در بخش‌های مختلف به دلیل ساخته شدن در سالهای مختلف تنها با بازدید حضوری امکان‌پذیر است.
مقبره یوشع نبی در گلستان شهدای اصفهان
تخت فولاد اصفهان: این قبرستان تاریخی که بعد از وادی‌السلام مهم‌ترین قبرستان شیعیان است و مدفن بسیاری هنرمندان، فرهیختگان و علمای شیعه علمای شیعه است به نوعی که گشت و گذار در ان حداقل نیم روزی زمان می طلبد
نکته جالب اینکه قبر یوشع نبی از پیامبران بنی اسرائیل نیز در بخشی از این مکان به نام لسان الارض واقع در گلستان شهدای اصفهان قرار دارد و قدمت این قبرستان را به پیش از اسلام مربوط می‌کند؛ همچنین مقبره حسن کسایی استاد نی ایران و جلال‌الدین تاج استاد از خوانندگان مشهور ایران در این آرامگاه پهناور قرار دارد.
تخت فولاد دارای قطعات مختلفی است به نوعی که در میان هر یک از قطعه‌های تخته فولاد آرامگاه یک یا چند تن از مشاهیر نامدار قرار دارد و آن قطعه به عنوان تکیه و به نام آن فرد نامیده می‌شود که بسیار از آنها خود از نظر معماری بی‌نظیر و قابل مطالعه توسط علاقه‌مندان هستند.
مجلل‌ترین و فرح‌انگیزترین عمارت دنیا از دیدگاه سیاحان
عمارت هشت بهشت: این عمارت دو طبقه و هشت ضلعی که اکنون در خیابان چهارباغ عباسی اصفهان و در میانه پارکی معروف به نام شهید رجایی قرار دارد، هشت بهشت یکی از زیباترین بناهای تاریخی اصفهان است که باقیمانده کاخ‌های باصفا و کلاه‌فرنگی‌هایی است که در این دوره در کنار چهارباغ احداث شده بود؛ کاخ هشت بهشت مجلل‌ترین و فرح‌انگیزترین عمارت دنیا از دیدگاه سیاحان نامیده گرفته است.
چهلستون: ساخت این کاخ در دوره شاه عباس یکم احداث آن آغاز شد و علاوه بر بخش مرکزیدارای بخش هایی همچون تالار آینه، تالار ۱۸ ستون، دو اتاق بزرگ شمالی و جنوبی تالار آینه، ایوان‌های طرفین سالن پادشاهی و حوض بزرگ است؛ نقاشی های دیواری چهلستون زیر نظر هنرمند نامدار عصر صفوی، رضا عباسی با خصلت بزرگ نمایی به شیوه مینیاتورهای ایرانی انجام گرفته است.
کاخ چهلستون اصفهان فقط ۲۰ ستون چوبی دارد. علت این نام‌گذاری، انعکاس نمای بیرونی عمارت در آب استخر است که باعث شده تعداد ستون‌ها دوبرابر دیده شود. انعکاس کوشک در طول روز و شب در آب، تجربه‌ای است که نباید از دست بدهید.
آخرین دیدگاه