کد خبر: 590969 | ۱۴۰۱/۱۰/۲۰ ۱۴:۵۷:۰۱ اعتمادآنلاین |
چین تقریباً دو سال پیش با امضای قرارداد مشارکت استراتژیک جامع ۲۵ ساله با ایران برای گفت و گو با تهران در مورد همکاری‌های اقتصادی بیشتر موافقت کرد اما در بیشتر موارد، با افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی، ترتیبات اجرایی این قرارداد مبهم باقی ماندند که البته این وضعیت تاکنون هم ادامه دارد.
به گزارش المانیتور، شی جین پینگ، رئیس‌جمهور چین ماه گذشته با ورود به عربستان سعودی در مجموعه‌ای از نشست‌ها با رهبری کشورهای حاشیه خلیج فارس شرکت کرد و متعهد شد که یک «چارچوب امنیتی جمعی» برای ایجاد ثبات در منطقه ایجاد کند
پس از نشست شی جین پینگ با رهبران عرب، بیانیه مشترکی نیز صادر شد که در برخی از مفاد آن چین با خواسته ها یا ادعاهای برخی کشورهای منطقه درباره ایران همصدا شد و همین مساله به تضعیف موقعیت تهران در رابطه با پکن به عنوان شرکای استراتژیک تعبیر شد.
در گذشته، پکن فاصله ایمن خود را با درگیری ها در خاورمیانه حفظ کرده بود، اما در این بیانیه مشترک با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به وضوح حمایت خود را از ادعاهای ارضی امارات نشان داد .: رهبران بر حمایت خود از همه تلاش‌های صلح‌آمیز، از جمله ابتکار و تلاش امارات متحده عربی برای دستیابی به راه‌حلی مسالمت‌آمیز برای موضوع جزایر سه‌گانه تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی از طریق مذاکرات دوجانبه بر اساس توافقنامه تاکید کردند.
این سه جزیره که در تنگه هرمز واقع شده اند، از سال 1971، درست پس از خروج بریتانیا از منطقه ای که اکنون امارات متحده عربی است، توسط ایران اداره می شود. در نتیجه، ابوظبی نیز آنها را به عنوان بخشی از قلمرو خود می داند و این موضوع از دیرباز موضوع تنش ابوظبی با تهران بوده است.
طبیعتا دخالت پکن در این مناقشه مورد انتقاد ایران قرار گرفت. چانگ هوآ، سفیر چین در تهران، چند روز پس از اجلاس سران چین و شورای همکاری خلیج فارس برای شنیدن «نارضایتی شدید» ایران احضار شد و محمد کشاورززاده، نماینده ایران در چین نیز یادداشت اعتراض آمیزی به پکن تسلیم کرد.
به همکاری چین و امارات، باید حمایت مشترک آنها از نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد در هفته گذشته برای گفتگو درباره دیدار جنجالی ایتامار بن گویر، وزیر راست افراطی اسرائیل از حرم شریف در مسجد الاقصی را هم می توان اضافه کرد.
با این وجود، سیاست خارجی تهران در برابر این روابط خلیج فارس و چین، گزینه های محدودی دارد. چین برای اولین بار تلاش کرد یکی از شرکای استراتژیک خود را به قیمت شریک دیگر خشنود کند و از سیاست همیشگی رفتار متوازن و متعادل با ایران و کشورهای عربی شورای همکاری خلیج فارس فاصله گرفته است.
حمیدرضا عزیزی، کارشناس روابط بین الملل به المانیتور می گوید که موضع چین در مورد جزایر سه گانه به شکلی بی سابقه بر روابط ایران و چین تأثیر می گذارد. پکن و مسکو می دانند که ایران هیچ جایگزینی ندارد. این اتفاق نقطه عطفی در رابطه تهران و پکن بود، نقطه عطفی میان یک مشارکت استراتژیک با چین تا رابطه ای که شاید در آن بیشتر ایران به چین اتکا کرده باشد.
البته در همین فضا چند نشانه از بهبود روابط هم وجود دارد. اولین خط کشتیرانی که چین را به بندر چابهار ایران متصل می‌کند، در ماه جاری با پهلوگیری یک کشتی کانتینری در بندر جنوبی ایران افتتاح شد. چندی پیش چین اولین سرکنسولگری خود را در بندرعباس که مرکز استان هرمزگان ایران است، افتتاح کرد.
اما به دلایل مختلف، پکن نیز طرح B خود را راه اندازی کرده است. یکی از دلایل این است که کشورهای شورای همکاری خلیج فارس تحت تحریم نیستند و بازاری باثبات برای سرمایه گذاری هستند.
شکست مذاکرات برای احیای برجام به ایران آسیب رسانده است. با برجام در هاله ای از ابهام، آینده برای ایران نامشخص و اجرای توافق 25 ساله تقریبا غیرممکن است. حمید رضا عزیزی در این باره می گوید: احتمالاً شاهد تحریم های بین المللی علیه ایران خواهیم بود و در نتیجه شرکت های چینی تلاش خواهند کرد از تحریم های ثانویه خودداری کنند.
عزیزی خاطرنشان کرد: به دلیل اعتراضات گسترده در ایران، سرمایه گذاران برای ورود به این کشور اعتماد نمی کنند. چشم انداز ثبات برای سرمایه گذاری روشن نیست و ایران در حال خارج شدن از رادار چین برای انجام تجارت است. از آنجایی که کشورهای خلیج فارس سیاست خارجی متعادلی دارند، گزینه های جالب تری برای تجارت هستند.»
ایران اگر روابط بهتری با غرب داشت شاید می‌توانست از سیاست «نگاه به شرق» خود دور شود، اما فضای کمی برای مانور باقی مانده است. یک دیپلمات اروپایی مستقر در اسلام آباد که به شرط ناشناس ماندن با المانیتور صحبت کرده، می گوید که سفر شی جین پینگ به عربستان سعودی در تهران مورد بی توجهی قرار نگرفته و اتفاقا کاملا رصد شد. واکنش کمال خرازی، وزیر امور خارجه پیشین ایران و رئیس شورای عالی روابط خارجی، نارضایتی و «آشفتگی عمیق» ایران را در زمانی که طرف ایرانی «بر تقویت روابط با پکن متمرکز شده بود» تایید کرد. خرازی موضع چین در مورد تمامیت ارضی ایران در رابطه با جزایر را اشتباه خوانده و آن را با موضوع تایوان مقایسه کرد. با اینهمه به نظر می‌رسد تهران و چین احتمالاً روابط خود را همچنان به سبک و سیاق سابق ادامه می دهند. ایران هیچ علاقه‌ای به ایجاد تغییر در رویکرد نگاه به شرق ندارد بخصوص که این روزها گرفتار نوعی انزوای بین المللی هم شده است. پوشش مطلوب رسانه‌های چینی از افتتاح سرکنسولگری چین در بندرعباس «نشانه تمایل برای غلبه بر سوء تفاهم‌های به وجود آمده بود.
معاون نخست وزیر چین پس از سفر شی جین پینگ به عربستان سعودی، به ایران و امارات سفر کرد. او در تهران راه های تقویت مشارکت استراتژیک دو کشور در قالب توافق موجود 25 ساله را مورد بحث و بررسی قرار داد. البته ابراهیم رئیسی ، رئیس جمهور ایران در دیدار با این مقام چینی از موضع رئیس جمهور این کشور گلایه کرده و تاکید داشت که چین باید این موضع نادرست را تصحیح کند.
آخرین دیدگاه