در هند نوعی عفونت قارچی به اسم موکورمایکوزیس یا زیگومیکوزیس که به «قارچ سیاه» هم معروف است،

شیوع پیدا کرده و افراد بسیاری را به خود گرفتار کرده است. این عفونت موجب ترس و وحشت شده و در مورد آن باورهای غلطی در شبکه‌های اجتماعی و دیگر رسانه‌ها در جریان است. اما حقایق قارچ سیاه چیست؟

بدن انسان معمولا محل زیست قارچ‌هایی که به قارچ‌های سنجاقی معروف هستند، نیست. این نوع قارچ‌ها در خاک، گردوغبار، گیاهان در حال تجزیه و کودهای حیوانی پیدا می‌شوند. سیستم ایمنی بدن در برابر این قارچ‌ها مقاوم است اما سه‌گانه نامقدس دیابت، کوید۱۹ و درمان‌های استروئیدی (داروهای کورتون) از توان سیستم ایمنی بدن آنقدر می کاهند که این میکروارگانیسم‌ها در بدن انسان جایی برای خود می‌یابند.

دیابت نه‌تنها خطر ابتلا به کوید۱۹ را افزایش می‌دهد بلکه شرایط رشد عفونت‌های قارچی را هم فراهم می‌کند. بدتر از همه، بیماری کوید۱۹ و همچنین درمان آن با استفاده از داروی دگزامتازون استروئیدی سیستم ایمنی بدن را سرکوب می‌کند. به دنبال آن بیماری قارچ سیاه از بینی و سینوس‌ها، به صورت، فک، چشم‌ها و مغز بیمار گسترش می‌یابد.

این روزها ابتلا به قارچ سیاه در هند و در افراد مبتلا به دیابت بیش از هر کشوری در دنیا شیوع پیدا کرده است. موارد ابتلا به این بیماری در هند پیش از عالم‌گیری ویروس کرونای جدید، ۷۰ برابر بیشتر از نقاط دیگر دنیا بوده است.

قارچ وقتی بدن فردی را آلوده می‌کند، جلوی جریان خون به بافت‌های آلوده را می‌گیرد و موجب مرگ بافت‌های بدن و در نهایت سیاه شدن آنها می‌شود. در واقع به همین دلیل است که به این بیماری قارچ سیاه گفته می‌شود. اما برخی از رسانه‌ها به‌اشتباه این بیماری را قارچ‌ سفید یا قارچ‌ زرد نامیده‌اند.

نرخ مرگ‌ومیر قارچ سیاه

اگر به‌سرعت فرایند درمان با داروهای ضدقارچ و عمل جراحی برای برداشتن بافت‌های مرده بدن شروع نشود، این بیماری کشنده می‌شود. آمار مرگ ناشی از این بیماری پیش از شروع عالم‌گیری ۵۴درصد بوده است.

در بررسی‌های این بیماری پس از شروع عالم‌گیری کوید۱۹ که در نشریات علمی چاپ شدند، ۱۰۱ مورد ابتلا به قارچ سیاه گزارش شد که ۸۲ نفر از آنها در هند و ۱۹ نفر دیگر در نقاط دیگر جهان زندگی می‌کردند و نرخ مرگ‌ومیر بین این افراد ۳۱درصد بوده است. همچنین حدود ۶۰درصد از این بیماران زمانی که بیماری کوید۱۹ داشتند به قارچ سیاه مبتلا و ۴۰ درصد دیگر پس از درمان از بیماری کرونا گرفتار قارچ سیاه شدند.

۸۰ درصد افراد مبتلا دیابت هم داشتند و ۷۶درصد آنها تحت درمان‌های داروهای کورتیکواستروئیدها (کورتون‌ها) بودند.

باورهای غلط در مورد انتقال بیماری قارچ سیاه

چندین فرضیه در مورد منشاء عفونت‌های قارچ سیاه در رسانه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شوندکه بسیاری از آنها بی‌اساس هستند.

۱. این بیماری از فردی به فرد دیگر سرایت می‌کند

این بیماری به‌طور کلی با اشتنشاق هاگ‌های قارچ، خوردن غذای آلوده یا قرار گرفتن هاگ‌هایی از نوع سنجاقی در یک زخم باز گسترش می‌یابد. این قارچ‌ها در تجزیه مواد آلی مانند میوه و سبزیجات پوسیده، برگ و کود حیوانی وجود دارند، اما معمولاً انسان را تحت تأثیر قرار نمی‌دهند و بین آنها منتقل نمی‌شوند. بنابراین نیازی به قرنطینه کردن بیمار نیست، مگر اینکه او به کوید۱۹ هم مبتلا باشد.

۲. این قارچ‌ها در آب‌، کپسول‌های اکسیژن و دستگاه‌های رطوبت‌ساز رشد می‌کنند

برخی از رسانه‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که این نوع قارچ احتمالا در آب‌های کثیف کپسول‌های اکسیژن یا دستگاه‌های رطوبت‌ساز رشد می‌کنند. اما هیچ مدرک علمی هنوز این موضوع را ثابت نکرده است. در ضمن قارچ‌شناسان می‌گویند، قارچ‌ها نمی‌توانند در مایعات هاگ تولید کنند.

علاوه‌برآن، اکسیژن خالص موجود در کپسول‌های اکسیژن جلوی رشد هر نوع میکروارگانیسمی را می‌گیرد.

۳. ماسک‌ها محل مناسبی برای رشد قارچ‌های سیاه هستند

این یک باور غلط است و هیچ مدرک علمی برای اثبات این موضوع ارائه نشده است.

۴. پیازها منشاء اصلی رشد قارچ‌های سیاه هستند

برخی از افراد با دیدن کپک‌های سیاهی که روی پیاز خراب دیده می‌شود، به این نتیجه رسیده‌اند که این قارچ‌ها از نوع قارچ سیاه و بیماری‌زا هستند. اما این کپک‌ها از نوع قارچ افشانک سیاه هستند و به‌ندرت انسان را بیمار می‌کنند. اما قارچ سیاه، روی نان کپک‌زده، میوه‌ها و سبزیجات در حال پوسیدگی، خاک، کمپوست و کود حیوانی بیشتر دیده می‌شود. این نوع قارچ برای رشد به رطوبت بالا نیاز دارد و روی سطوحی مانند چوب، کاشی و سرامیک و سطوح رنگ‌شده رشد نمی‌کند.

روش‌های احتمالی سرایت قارچ سیاه

دو بررسی در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۶ نشان داد که بهداشت ضعیف لباس و ملافه‌های بیمارستان‌ها می‌توانند منشاء بروز بیماری قارچ سیاه باشند.

تحقیقی هم در سال ۲۰۰۹ نشان داد که سیستم‌های تهویه هوا، آبسلانگ‌های چوبی، بانداژهای چسبی و کیسه‌های استومی می‌توانند منبع سرایت قارچ سیاه باشند.

همچنین استنشاق هوایی که هاگ‌های این قارچ‌ها را در خود دارد، مانند مناطقی که پر از گردوغبار است (مثل نزدیک مکان‌های ساختمان‌سازی) یا فیلترهای آلوده تهویه هوا می‌تواند افراد را به بیماری قارچ سیاه مبتلا کند.

این عامل بیماری‌زا می‌تواند از طریق زخم‌های پوستی یا محل تزریق سرنگ و همچنین نیش حشرات وارد بدن فرد شود.

درمان‌های قطعی قارچ سیاه

در شبکه‌های اجتماعی فیلمی دست‌به‌دست می‌شود که نشان می‌دهد معجون روغن خردل، زاج پتاسیم، سنگ نمک و زردچوبه می‌تواند قارچ سیاه را درمان کند که این باور اشتباهی است.

در حقیقت تنها درمان‌های ثابت‌شده جراحی برای برداشت بافت‌های مرده و داروی ضدقارچ آمفوتریسین بی (amphotericin B) است که متاسفانه هند با کمبود شدید این دارو مواجه شده است.

پزشکان می‌گویند دلایل اصلی ابتلا به قارچ سیاه، نقص سیستم ایمنی بدن، مدیریت نامناسب دیابت و استفاده بیش از حد داروهای کورتون است.

این روزها هم که هنوز عالم‌گیری کوید۱۹ به قوت خود باقی است، باید تا جایی که می‌توان قند خون را در حالت مطلوب نگهداشت و در بیماران مبتلا به کوید۱۹ از داروهای کورتون در حد معقولی استفاده کرد تا سیستم ایمنی بدن‌شان ضعیف نشده و توان مقابله با بیماری‌ها و همینطور قارچ سیاه را از دست ندهد.