انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران همواره جنجالی بوده است. به جز دو رئیس جمهور اول که یکی فراری شد و دیگری به شهادت رسید، سایر نامزدها موفق شدند در دو دوره ریاست جمهوری را تجربه کنند.
میزان مشارکت مردم در هر دوره اما تابعی از فضای سیاسی بوده است. این فضا در سالهای نخست انقلاب تحت تاثیر رقابت‌های گفتمانی راست و چپ انقلابیون بود و در سالهای بعد این مدل رقابتی تغییر یافت تا جایی که در انتخابات سال ۶۴، نامزدها همگی گفتند به رقیب خود رای خواهند داد!
در دوره اول و در شرایطی که جریاناتی چون سازمان مجاهدین خلق فرصت حضور در انتخابات نداشتند، مشارکت انتخاباتی به ۷۰درصد رسید. رقابت اصلی بین جریانات سکولار و حزب جمهوری اسلامی بود که خیلی زود به خلع رئیس جمهور منتخب از قدرت انجامید.
دو سال بعد، محمدعلی رجایی در انتخاباتی با مشارکت ۶۴درصدی به پیروزی رسید. حذف بنی صدر، تنها حدود ۶ درصد بر میزان مشارکت تاثیر داشت.
با شهادت شهیدان رجایی و باهنر در انفجار دفتر نخست‌وزیری، آیت‌الله خامنه‌ای در انتخاباتی با مشارکت ۷۴درصدی به پیروزی رسیدند. انفجارهای هفتم تیر و هشتم شهریور، میزان مشارکت را تا ۱۰درصد افزایش داده بود.
حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در فضایی که درگیر جنگ تحنیلی بود، در دوره دوم انتخابات هم پیروز شدند. در این دوره حتی رقبای ایشان نیز حاضر نبودند به خودشان رای بدهند. این انتخابات اما ۵۴درصد مشارکت را تجربه کرد.
اکبر هاشمی رفسنجانی که در فضای پس از تحولات پایان جنگ، ارتحال امام و عزل آیت‌الله منتظری به قدرت رسید، مشارکتی شبیه دوره قبل را ابتدا شاهد بود، اما در دوره بعد با اینکه احمد توکلی رقیبی جدی برای او به شمار می‌آمد، با کاهش چهار درصدی مشارکت روبرو شد و رکورد پایین‌ترین مشارکت را شکست.
این مشارکت پایین انتخاباتی که به معنای فاصله گرفتن نیمی از مردم، از صندوقهای رای بود، دیری نپایید و چهار سال بعد در انتخابات دوم خداد ۷۶، در شگفتی ساز، سید محمد خاتمی در رقابت با علی اکبر ناطق نوری، سطح مشارکت را به حدود ۸۰درصد ارتقا داد که تا آن زمان بی سابقه بود.
خاتمی البته نتوانست این سطح از مشارکت را حفظ کند. چهار سال بعد او در انتخاباتی که ۱۲درصد مشارکت کمتری داشت، بازهم پیروز انتخابات شد. این شاید نتیجه حملات تبلیغاتی و سیاسی منتقدان به خاتمی بود که باعث شد در دور دوم او، تعداد کمتری در انتخابات شرکت کنند.
سیزدهمین انتخابات ریاست‌جمهوری درحالی برگزار می‌شود که خبری از دوقطبی‌های مشارکت‌ساز نیست. هرچند گمانه‌زنی‌هایی درباره احتمال رسیدن رئیسی و همتی به دور دوم وجود دارد اما بعید است این دوگانه بتواند جلوی رکوردشکنی انتخاباتی از حیث مشارکت پایین را بگیرد، مگر، اتفاق خاصی رخ دهد
در دوره بعد، مشارکت در انتخابات باز هم کاهش یافت و برای اولین بار، انتخابات ریاست جمهوری دومرحله ای شد. در مرحله نخست، با ۶۲درصد مشارکت، آیت الله هاشمی اول شد و محمود احمدی نژاد در رتبه دوم ایستاد اما در مرحله دوم با حدود ۶۰درصد مشارکت، هاشمی مجبور شد شکست را بپذیرد.
در دوره دوم انتخابات با حضور احمدی نژاد، سنت کاهش مشارکت در ادواری که رییس جنهور وقت نامزد انتخابات است، تکرار نشد و این انتخابات با شکل‌گیری دوقطبی احمدی نژاد – موسوی رکورد مشارکت را شکست. ۸۵درصد واجدان شرایط در این انتخابات شرکت کردند که بی‌سابقه بود.
انتخابات ۹۲ به دلیل وقایع بعد از انتخابات ۸۸ گمان می‌رفت کم‌رمق باشد، اما اینطور نشد. ردصلاحیت هاشمی، موجی تبلیغات به نفع روحانی ایجاد کرد و در نهایت مشارکت را به ۷۲درصد رساند.
نامزدی آیت‌الله رئیسی در سال ۹۶ انتخابات چهار سال بعد را هم رونق داد و مشارکت را به ۷۳درصد رسانید. روحانی عملا تنها رییس جمهوری به شمار می‌آید که در دو انتخابات با مشارکت بالا ۷۰درصد به پیروزی رسید.
حالا سیزدهمین انتخابات ریاست‌جمهوری درحالی برگزار می‌شود که خبری از دوقطبی‌های مشارکت‌ساز نیست. هرچند گمانه‌زنی‌هایی درباره احتمال رسیدن رئیسی و همتی به دور دوم وجود دارد اما بعید است این دوگانه بتواند جلوی رکوردشکنی انتخاباتی از حیث مشارکت پایین را بگیرد، مگر، اتفاق خاصی رخ دهد.
آخرین دیدگاه