قضاوت عجولانه مانند سم و زغالی است که خود شخص قضاوت‌کننده و دیگران را سیاه می‌کند.

قضاوت عجولانه در دین اسلام نیز تقبیح شده و مورد مذمت است.

رفتار‌های غلط که سبب از بین رفتن ارتباطات اجتماعی و وجاهت شخصی ما پیش همه است لذا باید از این آفت خود را نجات دهیم.

چه کار کنیم که عجولانه قضاوت نکنیم!

انسان‌ها موجوداتی اجتماعی هستند. این اجتماع است که به پیشرفت آن‌ها توانایی حرکت می‌دهد. زندگی کردن در جامعه همواره دارای عادات و رفتارهای متنوعی است، که هر کدام از اعضای آن بروز می‌دهند.

گاهی در این میان به رفتارهای ناپسند و نامعقولی برمی‌خوریم که صبر انسان تاب تحمل در برابر آن را ندارد. قضاوت عجولانه یکی از آفت‌های رفتاری ما انسان‌هاست.

این رفتار زشت ابتدا در ذهن متولد می‌شود، سپس به زبان می‌آید و با حالت حکم برای شخص قضاوت شده صادر می‌شود. این خشکی و سردی همانند پُتک بر سر شخص قضاوت شونده کوبیده می‌شود.

قضاوت عجولانه بیش از آنکه معرف شخص قضاوت شونده باشد، معرف گوینده آن یعنی همان قاضی خطاکار و عجول است.

قضاوت عجولانه چیست؟

قضاوت به معنای حکم کردن بر روی عملی است که شخص مرتکب می‌شود. اضافه قید عجولانه به آن معنایش را دگرگون می‌سازد.

قضاوت عجولانه یعنی یک شخص را براساس عمل و زندگیش که نمی‌دانیم در باطن آن چیست، قضاوت کرده و نظرات مهم در مورد شخصیت و خلقیات او دهد.

بسیار گفته شده و شنیده اید که می‌گویند، قضاوت برای خداست و حکم اصلی را او می‌دهد. اما سوال اینجاست چرا این جمله پرمعنا را می‌گویند؟

این جمله از اعتقادات اسلامی برخاسته و پیامش این است که تنها خداست که ظاهر و باطن انسان برای او آشکار می‌باشد، این خداوند است که می‌داند در دل انسان چه می‌گذرد. قضاوت عجولانه فقط گوینده را پیش خداوند رسوا می‌کند.

بیشتر بخوانید:

ترس از قضاوت دیگران/ این ۶ راهکار مفید را امتحان کنید

۸ چیز که مردم بر اساس آن شما را قضاوت می‌کنند

علل قضاوت عجولانه چیست؟

1. کنجکاوی نادرست

وجود حس کنجکاوی در بشر برای پیشرفت انواع علوم و شناخت محیط اطراف قدم اول است. اما باید دانست این حس در اخلاقیات و زندگی دیگران مذموم است.

2. بیکاری و نداشتن فعالیت

بعضی افراد از سر بیکاری و عاری بودن از هرگونه دغدغه ذهنی به زندگی دیگران پرداخته و اعمال و رفتار، یا حتی حریم خصوصی دیگران را قضاوت کرده و با پیش داوری با آبروی او به جنگ می‌پردازد.

3. ایجاد تعمدی حواس پرتی

برخی تعمداً برای اینکه توجه از فعالیت بد خود و عملکرد ناشایست خویش را توجیه کنند، به زندگی دیگران می‌پردازند و آنان را قضاوت کرده و در ظاهر از عمل خود فرار می‌کنند.

4. ضعف شخصیتی

هر انسانی دارای یکسری اخلاقیات و احساسات خاص به خود است. این اخلاقیات هم موارد خوب و هم موارد بد را شامل می‌شود. در این اخلاقیات بد گاهی قضاوت عجولانه نیز وجود دارد که نشان از ضعف تربیتی در این قسمت دارد.

5. ضعف اعتقادات دینی

در اعتقادات دینی و رساله‌های اخلاقی بزرگان و سیره عملی پیشوایان دین از قضاوت در مورد دیگران، پیروان خود را نهی کرده اند و آن را به شدت تقبیح نموده اند.

6. فراموش کردن خود

زمانی که انسان به زندگی دیگران بپردازد از زندگی خود و اشتباهات خود غافل می‌شود. این گمان برای او حاصل می‌شود که هیچ عیبی ندارد و زندگی بدون مشکلی را اداره می‌کند.

7. داشتن حس برتری نسبت به دیگران

مادامی که قضاوت کننده فکر کند از دیگران بالاتر و برتر است، در دام قضاوت عجولانه گرفتار است.

پیامدهای قضاوت عجولانه چیست؟

1. ایجاد حس سوءظن به دیگران

کسی که دیگران را قضاوت می‌کند، دائم نسبت به دیگران و رفتار‌های آنان با بدبینی و سوءظن می‌نگرد. این رفتار به مرور زمان باعث منزوی شدن قضاوت کننده می‌شود.

2. نگاه بی اعتماد به شخص قضاوت کننده

شخص با قضاوت عجولانه خود را به نمایش می‌گذارد، این رفتار باعث می‌شود به او با بی اعتمادی نگریسته شود.

3. احساس خجالت و ندامت

بعد از قضاوت عجولانه زمانی که حقیقت نمایان می‌شود، خجالت از نظر دادن و حکم کردن اشتباه برای قضاوت کننده مایه سرافکندگی خواهد بود.

4. محدود شدن روابط اجتماعی

این رفتار زشت و ناپسند باعث به وجود آمدن شکاف و قطع رابطه بین قضاوت کننده و نزدیکانش می‌‎شود.

5. گناه شرعی

در روایات و احکام اسلامی از این کار به تهمت و افترا یاد شده است. اسلام و پیشوایان دینی این رفتار را به شدت تقبیح نموده و خداوند برای آن مجازات سنگینی قرار داده است.

علاوه بر تمام موارد مذکور باید گفت: با قضاوت عجولانه سنگی به سمت فرد پرتاب می‌شود که جبران خسارت‌های آن بسیار دشوار خواهد بود.

ریشه‌های قضاوت عجولانه کجاست؟

کوته اندیشی و اکتفا به ظاهریات عامل سطحی نگری در ذهن می‌شود. این ویژگی برای انسان‌های عاقل و مومن شناخته شده و از آن دوری می‌کنند.

اساساً برای نظر دادن در مورد افراد باید شناخت طولانی مدت از او داشت یا براساس آگاهی و علم قضاوت کند.

ظاهر بینی باعث می‌شود در دام شیطان گرفتار نشویم، حقیقت و قلب او که جامع ادراکات ظاهری و باطنی است باید تحصیل شود، اگر این را بدانیم دیگر فریب شیطان را نخواهیم خورد، و مغلوب این رفتار زشت نمی شویم.

آری عمده دلیل قضاوت عجولانه ظاهر بینی است. تربیت ناصحیح، تایید دوستان ناباب باعث ادامه این روند غلط برای قضاوت کننده می‌باشد.

راه‌های جلوگیری از قضاوت عجولانه چیست؟

انجام این رفتار ناپسند و مذموم به مرور زمان تبدیل به عادت اخلاقی و رفتاری می شود و تا جایی پیش می‌رود که زندگی شخصی خود و دیگران را به اختلال می‌اندازد.

اینکه بتوانیم با این رفتار مذموم به مقابله بپردازیم و آن را به عادت‌های نیکو تبدیل کنیم به ممارست و تمرین در طول زمان‌های طولانی امکان پذیر است.

اما راهکارهایی برای درمان موقت نیز وجود دارد. توجه شود این راهکارها باید به طور مرتب و مستمر انجام شوند تا نتیجه‌های مثبت و مطلوبی دریافت کنیم.

برخی از این موارد عبارتند از :

1. زمانی که فکر قضاوت کردن به ذهنتان رسید توقف کنید

اگر در مشاهده یا منظره ای ناخودآگاه به قضاوت کردن درمورد او پرداختید، فوراً فکر کردن را متوقف کنید. برای نمونه اگر دیدید جوانی تیپ نامرتبی دارد، در مورد او به فکر کردن نپردازید.

مثلاً نگویید که ای وای حتماً معتاد شده یا خدا را منکر است. در این زمان فکر کردن را متوقف کنید، به خود تذکر دهید و بگویید که داشتی الان فردی را قضاوت می‌کردی.

2. افکار خود که منجر به قضاوت شده را به چالش بکشید

اگر شما به قضاوت در مورد کسی فکر کردید، برای مثال همان نمونه بالا را ذکر می‌کنیم، در مورد یک جوان با ظاهری آشفته اگر به فکرتان رسید که دیگر این جوانان برای اعتقادات و شخصیت خود ارزش قائل نیستند.

فوراً این فکر را به چالش بکشید، مثلاً فکر کنید که شاید آن جوان دچار بحران شخصیتی شده یا محبور است تا مخارج چندین نفر را به تنهایی تهیه کند.

3. احساس هم نوع دوستی و درک نسبت به دیگران داشته باشید

در مورد حالتی که قضاوت کردید و شرایطی که در آن شخصی را دیدید تفکر مثبت داشته باشید. مثلاً فکر کنید شرایط ظاهری شخص این چنین است اما او دارای یک قلب مهربان و صمیمی است.

4. به نکات مثبت و نقطه قوت شخصیت او فکر کنید

اگر فکر قضاوت درمورد شخصی به ذهنتان رسید، نکات مثبت او را برای خود تداعی کنید و شخصیت قوی او را به خود یادآوری کنید.

مثلاً اگر همکارتان را خواستید قضاوت کنید به محبت‌هایی که در حق شما کرده بیندیشید، یا چقدر با محبت به شما نگاه می‌کند. بر روی این نکات توجه و تمرکز کنید تا از فکر قضاوت بیرون آیید.

5. حس طلبکار بودن از آدم و عالم

اگر لطفی به دیگران کردید، آن را به خاطر نسپارید، زیرا در رفتار خود دائماً این نکته را به خود یادآوری می‌کنید و می‌خواهید همیشه با این لطف به او و دیگران فخر فروشی کنید.

لذا با فراموش کردن محبت خود به دیگران زمینه رشد و از بین بردن قضاوت عجولانه در مورد دیگران را فراهم کنید.

6. اگر رفتاری ناموزن برای شما پیش آمد کرد

اگر از نظر شما رفتار ناموزون شخصی سبب قضاوت برای شما شد می‌توانید، با سوال کردن از او در مورد این رفتار سوال برانگیز خود را از شر افکار منفی و قضاوت نجات دهید.

7. ایجاد شدن سوء تفاهم

بعد از انجام رفتار و یا کرداری از اشخاص شاید منظور او درست فهمیده نشده باشد، یا اصلاً کسی نیت و هدف او از این رفتار را درست درک نکرده باشد.

در اینجا محل به وجود آمدن سوء تفاهم و درک نادرست است، لذا با صبر کردن و تعریف کردن از عملکرد اشخاص به نیت و هدف او پی ببرید.

بعد از مطلع شدن سوء تفاهم برطرف می‌شود و شما از خطر قضاوت عجولانه در امان مانده اید.

8. در انتخاب کلمات دقت کنید

بعضی کلمات به جای اینکه صمیمیت را برساند در طرف مقابل ما حالت تدافعی ایجاد می‌کند.

این حالت نتیجه انتخاب کلمات نادرست است، در کلمات خود بیشتر به کلمه من تکیه کنید و از کلمه تو از اول اینجوری بودی یا تو … هستی به شدت خودداری کنید.

9. بعد از دیدن فرد هنگام قضاوت او از خود پرسش‌هایی را انجام دهید

الف) آیا این نگرش من صحیح است؟

ب) آیا خود من انسان کاملی هستم؟

ج) آیا من تمام حقایق مربوط به این شخص را می‌دانم؟

د) من نکات منفی او را می‌بینم یا نکات مثبت او را؟

بعد از سوال پرسیدن از خود به پاسخ آنان بپردازید، قظعاً این پاسخ‌ها شما را از انجام قضاوت عجولانه باز می‌دارد. با هر بار قضاوت بخش‌هایی از درونتان که دچار کمبود هستند خودنمایی می‌کنند. با از بین بردن این خصلت به خود کمک کرده اید.