سیاسی/ بین الملل 
واپسین روز‌های مذاکرات ایران و ۱+۵ در ابتدای تابستان ۲۰۱۵ بود که «محمد بن سلمان» وزیر دفاع وقت عربستان سعودی برای دیدار با «ولادیمیر پوتین» وارد روسیه شد. در آن هنگام گمانه‌زنی‌های گوناگونی در تفسیر این دیدار شکل گرفت؛ پررنگ‌ترین فرضیه این بود که به دنبال مذاکرات مستقیم ایران و آمریکا و در پی آن، بسته شدن پرونده هسته‌ای ایران، پنجره جدیدی در روابط تهران با غرب گشوده خواهد شد؛ از این رو می‌توان این دیدار را در راستای آرایش جدید موازنه قدرت در منطقه تعریف کرد.اگرچه برای این سفر اهداف دیگری نیز تبیین و تحلیل شد؛ از جمله آنکه عربستان به دنبال آن است که از حمایت روسیه در بحران یمن بهره‌مند شود.
با این وجود اغراق نیست اگر بگوییم دیدار این شاهزاده سعودی با رئیس‌جمهور روسیه، نقطه عطفی در شکل‌گیری دور نوینی از روابط میان مسکو و ریاض بوده است؛ چرا که به موجب آن شش موافقتنامه استراتژیک میان دو کشور امضا شد که مهمترین قسمت آن مشارکت روسیه برای ساخت ۱۶ نیروگاه اتمی در عربستان بود؛ اگرچه همکاری در حوزه هوافضا، نظامی، انرژی، اقتصادی و سرمایه‌گذاری نیز دیگر موضوعات این موافقتنامه‌ها را تشکیل می‌داد.
درست یک سال بعد، پادشاه عربستان همزمان با تولد پوتین، در سفری سه روزه وارد مسکو شد؛ اگرچه در بدو ورود، پله برقی هواپیمای او کار نکرد و با گام‌های خود به ناچار از هواپیما خارج شد، اما در نهایت با امضای ۱۴ سند همکاری قابل تامل به ریاض بازگشت.
پوتین نیز در پاسخ به سفر پادشاه عربستان پاییز ۲۰۱۸ به ریاض سفر کرد؛ سفری که به گفته رئيس صندوق سرمایه‌گذاری‌های خارجی روسیه، طرفین در حال بررسی ۲۵ پروژه به ارزش ده میلیارد دلار بودند که نهایتا ده توافق به ارزش دو میلیارد دلار آن امضا شد.
میان این سال‌ها، آمد و شدها و گفتگوهای تلفنی میان وزرای انرژی روسیه و عربستان نیز تشدید شد و دو کشور همکاری‌های بسیار جدی را در اوپک پلاس دنبال کردند. البته گزاف نیست اگر بگوییم که «محمد بن سلمان» نقش بسیار مهمی در این همگرایی داشته است. نهایتا بعد از گذشت کمتر از پنج سال از سفر بن سلمان به روسیه، تراز تجاری دو کشور رشدی نزدیک به سه برابری را تجربه و به بیش از یک میلیارد و ششصد میلیون دلار رسید. موضوعی که «سرگی لاوروف» در دیدار با همتای سعودی خود، «فیصل بن فرحان آل سعود» در پنجشنبه گذشته نیز به آن اشاره کرد.
بر کسی پوشیده نیست که سیاست‌های آمریکا در دوران ترامپ بسیار نزدیک به سعودی و در تقابل حداکثری با جمهوری اسلامی ایران بود و آمدن بایدن بر مسند قدرت، آبی بر آتش این رویکردهای هیجانی خواهد بود. اما در این میان سفر وزیر خارجه عربستان به روسیه آن هم یک هفته مانده به آغاز ریاست‌جمهوری رسمی «جو بایدن»، تداعی کننده سفر ولیعهد کنونی عربستان در سال ۲۰۱۵ است. اگرچه پیش از این دیدار از سوی وزارت خارجه روسیه اعلام شد که دستور کار این گفتگوها مشارکت برای مقابله با ویروس کرونا و همچنین همکاری‌های دوجانبه در حوزه انرژی هسته‌ای، صنعت فضایی و موضوعات منطقه‌ای است؛ اما با این وجود محور صحبت‌های وزیر خارجه عربستان در نشست مطبوعاتی مشترک با لاوروف که ۵۴ دقیقه به طول انجامید، موضوع ایران بود. در حالی که سرگی لاوروف همواره از عبارت «خلیج فارس» استفاده می کرد و بر طرح امنیت جمعی روسیه در خلیج فارس اشاره داشت، وزیر خارجه سعودی، پاسخ هر سوالی را به نحوی به ایران مرتبط و عبارت جعلی «خلیج عربی» را به کار می‌برد؛ اگرچه مترجم روسی آن را خلیج فارس ترجمه می‌کرد.
اما در مجموع به نظر می‌رسد که این کنفرانس مطبوعاتی شامل چند نکته بود:
نخست آنکه روسیه از کاهش تنش‌ها در منطقه خلیج فارس حمایت می‌کند. از این رو از یک سو، لاوروف نشست سران شورای همکاری خلیج فارس به میزبانی عربستان را با اهمیت و ستودنی دانست و از اتحاد اعضا استقبال کرد؛ همچنین بر گفتگوهای سیاسی مستقیم میان تهران و ریاض با تاکید بر کاهش تنش‌ها مبتنی بر طرح امنیت جمعی روسیه در منطقه خلیج فارس اشاره داشت.
اما از سوی دیگر موضع‌گیری‌های هیجانی فیصل بن فرحان نشان می‌دهد که ریاض به شدت از تغییر تاکتیک‌های آمریکا با روی کار آمدن بایدن در قبال ایران واهمه دارد و از این رو یک موازنه تهدید جدید در منطقه را جستجو می‌کند.
مسکو نیز می‌پندارد که نگاه بایدن به روسیه بر مبنای دشمنی ترسیم شده است؛ از این رو تلاش می‌کند تمامی طرفین را با خود همراه داشته باشد؛ شاید از همین جهت بود که لاوروف از یک سو تاکید کرد که نگرانی‌های ایران را درک می‌کند و از سوی دیگر از آغاز گفتگوهای روسیه با انصارالله یمن خبر داد و به این موضوع اشاره کرد که البته برخی به دنبال تضعیف این گفتگوها هستند. اکنون باید به انتظار نشست که آیا روی کار آمدن دموکرات‌ها در ایالات متحده، به تغییر موازنه قدرت در خاورمیانه و همگرایی بیشتر ریاض با مسکو منجر خواهد شد.
نویسنده: احمد وخشیته، استاد دانشگاه ملی اوراسیا
منبع: ستون در حوالی میدان سرخ، روزنامه شرق
badoorbin.comakhbarazad.comمنبع : خبرفوری
آخرین دیدگاه