هرچقدر که تا حالا از بدعهدی روس‌ها و منفعت‌جویی چینی‌ها گفته و نوشته‌ایم در توجه دولتمردان به «نگاه به شرق» و تمرکز برای ایجاد روابط راهبردی و البته بلندمدت با این دو کشور تاثیری نداشته است.
به گزارش جهان صنعت، این بی‌توجهی‌ها و حساب باز کردن‌های ویژه روی کمک و یاری روسیه و چین در حل‌وفصل پرونده هسته‌ای یا دور زدن تحریم و ترمیم اوضاع و احوال اقتصادی کشور سبب نمی‌شود که چشم به روی واقعیت ببندیم و اقدامات معنادار و قابل توجه آنها را نبینیم. مثلا همین تعاملات تجاری اخیر چین و روسیه در حوزه نفت.
همان‌طور که از ابتدای جنگ اوکراین و تحریم روسیه توسط غربی‌ها گفته می‌شد، آنها از تجربیات ایران برای دور زدن تحریم استفاده کرده‌اند.
البته به همین هم اکتفا نکرده و رسما مشتری‌‌دزدی کرده‌اند. این‌طور که معلوم شده روسیه با در نظر گرفتن تخفیف‌های ویژه توانسته کشوری که قرارداد همکاری ۲۵ساله با ایران امضا کرده را به سوی خود جذب کند و باعث کاهش صادرات نفت ایران به چین شود!
این را هم ما نمی‌گوییم، بلکه رویترز می‌گوید. این خبرگزاری در گزارشی نوشته که «از آغاز جنگ اوکراین، روسیه با تحریم‌های فزاینده آمریکا و اروپا روبه‌رو شد. به همین دلیل مسکو تلاش کرد با پیشنهاد کردن تخفیف‌های بزرگ، مشتری‌های تازه‌ای برای نفت خود در شرق پیدا کند.» چنانکه خبرگزاری رویترز نوشته است، چین از این «فرصت» حداکثر بهره را برده و به یکی از خریداران مهم نفت با تخفیف روسیه تبدیل شده است.
حال سوال اینجاست که با وجود این رویکرد روسیه، مسوولان و تصمیم‌گیرندگان در ایران به همکاری‌های راهبردی خود با روسیه ادامه می‌دهند یا نگاهی واقع‌بینانه‌تر را در دستور کار قرار می‌دهند و هرجا که حرف از منافع ملی باشد بین روسیه و سایر کشور تفاوتی قائل نمی‌شوند؟ پاسخ به این سوال البته در توان ما یا حتی تحلیلگران نیست و آنچه که از دست‌مان ساخته است صرفا توصیه است و تحلیل.
سوابق روس‌ها
سیدجلال ساداتیان تحلیلگر مسائل بین‌المللی نیز در همین راستا به مسبوق به سابقه بودن این رویکرد روس‌ها اشاره کرده و از سیاست تمرکز ویژه بر روابط راهبردی با این کشور انتقاد می‌کند. او در گفت‌وگو با «جهان‌صنعت» در این رابطه گفت: «تا اینجایی که می‌بینیم ایران ملاحظه روسیه را می‌کند اما روسیه بنا ندارد که ملاحظه ایران را کند. نشانه‌اش هم این است که اولا در مساله سوریه وقتی به ما نیاز داشتند، آقای پوتین به اینجا آمد و قرآن هم آورد و اذن گرفت که هواپیماهایش از پایگاه نوژه همدان سوخت‌گیری کنند و علیه داعش در سوریه و عراق عملیات کنند اما بعد که شرایط تغییر کرد دیدیم که نیروهای ایران را حائل با مرز رژیم صهیونیستی کرد و به نحوی در برابر حملات رژیم صهیونیستی به نیروهای ایران سکوت کرد و نهایتا هم اظهاراتی کردند مبنی بر اینکه ایران نیروهای خود را از سوریه خارج کند. این هم موضوعی نیست که قابل انکار باشد. هم اسناد و مدارک آن وجود دارد و بیان شد و هم تحلیل‌ها نشانگر آن است.»
وی افزود: «نشانه دوم هم اینکه به محض اینکه ما تحریم شدیم روسیه توانست بازار نفت و گاز اروپا را بگیرد. این کشور از طریق خط لوله به آلمان برخی کشورهای اروپایی را تامین می‌کرد و بعد هم خط لوله دو را راه‌اندازی کرد و اگر حمله به اوکراین صورت نگرفته بود، از آن بهره‌برداری هم شده بود.»
ساداتیان ادامه داد: «نشانه سوم هم اظهارات آقای لاوروف در قضیه برجام است که گفته بود (نقل به مضمون) اگر قرار است تحریم ایران برداشته شود، حوزه‌ای که ما ورود کردیم نباید شامل شود. این یعنی بازارهایی که از ایران گرفته‌اند را خواستند حفظ کنند. معنای تحلیلی حرف او این است که ما موافق ادامه تحریم ایران هستیم. برخی که قدری تندتر اظهارنظر می‌کنند شاید باید با این تحلیل موافق نباشند اما در این موضوع هم به اندازه کافی سروصدا شد و تحلیلگران مختلفی نظر دادند و اظهارات آقای لاوروف و اولیانوف نیز مشاهده شد.»
این تحلیلگر مسائل بین‌المللی ادامه داد: «نکته قابل توجه دیگر این است که چطور آقای اولیانوف یعنی نماینده روس‌ها در اتریش به سخنگوی هیات ایرانی در جریان مذاکرات هسته‌ای تبدیل شد و با نمایندگان رژیم صهیونیستی و عربستان گفت‌وگو کرد؛ گویی که ایران خود سخنگو یا اراده‌ای ندارد! ما همه اینها را شاهد بودیم و حالا هم این اقدام جدید آنها را می‌بینیم.»
همپیمان یا رقیب
ساداتیان در تحلیل آثار فروش نفت روسیه به چین و تاثیرش بر مسائل سیاسی و اقتصادی ایران گفت: «دقت داشته باشید که همواره قیمت روسیه به دلیل کیفیتی که داشته‌اند از ایران کمتر بوده است اما اینکه بخواهند بازار چین را از ما بگیرند اقدام بدیع و جدیدی است که انجام می‌شود. آن هم در حالی که تنها بازار یا از معدود بازارهای به‌درد بخور برای ایران همین چین است. اگرچه ما هم نفت‌خام و فرآورده‌های خود را با تخفیف‌های ویژه‌ای می‌فروشیم اما روسیه روی دست ما زده است.»
وی در پاسخ به این سوال که «با این حساب باید پرسید ما چرا نباید تلاش کنیم که بازار اروپا که تاکنون در اختیار روسیه بوده را به دست آوریم؟» گفت: «آیا فقط ما باید به اخلاق توجه کرده و ملاحظه همپیمان خود را کنیم؟ آیا روسیه همپیمان ما نیست؟!
اگر همپیمان است که او هم نباید وارد بازار نفت ما شود و بگوید که چون ایران می‌فروشد، من نمی‌فروشم. اگر هم همپیمان نیست و صرفا برمبنای منافع و رقابت‌های بازار عمل می‌کند، ما چرا نباید با همین رویکرد عمل کنیم؟ الان که روسیه با مشکل مواجه شده ما چرا نباید نفت و گاز خود را به اروپا بدهیم. به ما چه ربطی دارد که روسیه تحت فشار است، مگر ما گفتیم که به اوکراین حمله کند.
بنابراین اگر همپیمان است که باید ملاحظه ما را کند اما اگر همپیمان نیست لزومی ندارد که ما هم ملاحظه روسیه را کنیم.»
وی در پاسخ به اینکه «آیا سیاست اخیر روسیه و چین سبب تردید مجموعه تصمیم‌گیرنده در ایران نسبت به «نگاه به شرق» خواهد شد؟» گفت: «ما الان در شرایطی هستیم که منافع ملی ما از طریق موازنه مثبت یعنی داشتن روابط با شرق و غرب- شرق به معنی چین، روسیه، هند و… غرب به معنی اروپا و آمریکا- تامین می‌شود. گرایش به یک سمت تاکنون موجب تامین منافع ایران نشده است. اینکه چرا با توجه به تجارت گذشته همچنان بر این سیاست تاکید می‌شود، نیز موضوعی است که تصمیم‌گیرندگان در این زمینه باید نسبت به آن پاسخگو باشند.»
آخرین دیدگاه