خشکسالی شدید حیات وحش را از زیستگاه‌هایشان آواره کرده و حیوانات در عطش آب به آغوش مرگ پناه می‌برند.
این روزها که مسئولان دغدغه تأمین آب شرب شهرها و روستاها را دارند و از جیره بندی آب سخن می‌گویند، خشکسالی، گلوی طبیعت رنجور را بی رحمانه می‌فشارد.
خشکسالی در بین عوامل مختلف تهدید کننده جمعیت و گونه‌های حیات وحش کشور از جمله تخریب زیستگاه، تصادفات جاده‌ای و شکار غیر مجاز، مهم‌ترین عامل تهدید حیات وحش ایران است.
یکی از خشک‌ترین تابستان‌های پنج دهه اخیر ایران در پیش است و تشنگی از هم اکنون بر مناطق حفاظت شده و زیستگاه‌های حیات وحش استان اصفهان غلبه کرده است.
بی آبی تداعی مرگ
بی آبی امسال حیات وحش را بیشتر از همیشه تهدید می‌کند. پوشش گیاهی حتی در برخی مناطق از بین رفته است و آهوها، جبیرها، قوچ و میش‌ها برای رفع عطش و گرسنگی به مزارع کشاورزی و محدوده مناطق مسکونی پناه می‌برند. نه تنها وحوش علفخوار بلکه بی آبی تداعی مرگ برای سایر گونه‌های حیات وحش از جمله گوشتخواران، سگ‌سانان و گربه‌سانان و همچنین پرندگان و خزندگان است.
اصفهان با اقلیمی خشک و نیمه خشک دارای ۲۲ منطقه تحت مدیریت محیط زیست و شکار ممنوع در مساحت دو میلیون و ۲۸۰ هزار هکتار است که از مناطق متعدل کوهستانی تا بیابانی و کویر گسترده شده است.
برپایه آمار هواشناسی استان، امسال ۸۰ درصد استان درگیر خشکسالی کم تا بسیار شدید است واز ابتدای سال آبی ۱۳۹۹- ۱۴۰۰ سهم اصفهان از بارندگی‌ها ۱۰۶ میلی‌متر بوده و این استان بر اثر تشدید خشکسالی ۳۳ درصد و نسبت به بلند مدت ۲۹ درصد کاهش بارندگی دارد.
با کاهش بارندگی و خشکسالی شدید، آبدهی چشمه‌ها در مناطق حفاظت شده کاهش یافته و بسیاری از چاه‌ها خشک شده‌اند. این روزها تشنگی حیات وحش را از زیستگاه‌هایشان فراری داده و حیوانات به هوای آب و غذا در آغوش مرگ می‌روند.
عرصه‌های محیط‌زیستی اصفهان درگیر بی سابقه‌ترین خشکسالی فراگیر
حسین اکبری معاون پایش و نظارت اداره کل حفاظت محیط‌زیست اصفهان می‌گوید: استان اصفهان به لحاظ اقلیمی و بارش درگیر خشکسالی‌های بسیار شدید و متوالی شده است که فشار مضاعفی را بر عرصه‌های زیست محیطی وارد می‌کند، سال آبی ۱۳۹۹- ۱۴۰۰ بی سابقه‌ترین خشکسالی و فراگیر در سطح استان اصفهان شاهد هستیم و مناطق حفاظت شده و عرصه‌های محیط زیستی نیز از این معضل مستثنی نیست و به شدت درگیر اند.
وی می‌افزاید: شدت خشکسالی در مناطق چهارگانه تحت مدیریت از بسیار شدید تا حاد و بحرانی متفاوت است و از غرب و جنوب غرب استان هرچه به سمت مناطق شرقی برویم خشکسالی بحرانی‌تر بوده و حفاظت عرصه‌های زیست محیطی را با چالش جدی مواجه کرده است.
هشدار درباره شیوع بیماری‌های مرگبار بین حیات وحش
معاون پایش و نظارت اداره کل حفاظت محیط زیست اصفهان خاطرنشان می‌کند: خشکسالی‌های فراگیر، اثرات مستقیم و غیر مستقیم بر مناطق محیط زیستی داشته از جمله اینکه تولید گیاهی (علوفه) و منبع غذایی حیات وحش به شدت کاهش یافته است و حتی در برخی مناطق شرقی استان به صفر رسیده است. منابع آبی نیز بر اثر خشکسالی‌های پی در پی رو به خشکی می‌رود و سختی تأمین آب پایدار برای حیات وحش را دو چندان می‌کند.
ورود و چرای دام‌های اهلی و استفاده مشترک دام‌ها از آبشخورهای حیات‌وحش، وحوش منطقه حفاظت شده کلاه قاضی را در دو سال اخیر درگیر بیماری مرگبار طاعون نشخوار کنندگان کوچک کرده و بر اساس آخرین آمارها بیش از ۶۰۰ رأس کل و بز بر اثر این بیماری تلف شدند.
اکبری با ابراز نگرانی از این شرایط، اضافه می‌کند: فصل تابستان و گرمای شدید در پیش است و در این وضعیت احتمال شیوع بیماری‌ها، مرگ و میر حیات وحش، کاهش زاد و ولد و ناتوانی حیوانات در نگهداری از بچه‌هایشان را دو چندان می‌کند؛ همچنین اثر بسیار بد و فراگیری که این وضعیت رقم زده این است که وحوش به هوای یافتن غذا به خارج از مناطق حفاظت شده مهاجرت می‌کنند.
تصادفات جاده‌ای و شکار، تهدید حیات وحش تشنه
وی ادامه می‌دهد: ما با بضاعت و نیرویی که داریم، محیط‌بانان و کارشناسان ما شبانه روزی در حال حفاظت هستند اما وقتی وحوش به ناچار از مناطق حفاظت شده دور شوند مشکلات عدیده‌ای برای حفاظت ایجاد می‌کند زیرا هنگامی که از چتر حفاظتی خارج می‌شوند ممکن است در دام شکارچیان بیافتند و یا بر اثر تصادفات جاده‌ای تلف شوند؛ معضلی که در حاشیه جاده مناطق موته، قمیشلو و عباس آباد شاهد هستیم.
معاون پایش و نظارت اداره کل حفاظت محیط زیست اصفهان با بیان اینکه امسال شرایط بسیار سختی در مناطق چهارگانه محیط‌زیست استان ایجاد شده و بی شک حفاظت پایدار این عرصه‌ها نیازمند مشارکت همه اقشار و حمایت مسئولان در تأمین اعتبارات لازم برای برون رفت از مشکلات و کاهش اثرات خشکسالی است، اظهار می‌کند: ما برای تأمین علوفه حیات وحش و آب پایدار به شدت نیازمند اعتبارات مناسب هستیم.
محیط زیست برای تأمین آب و علوفه به ۱۱ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد
وی می‌افزاید: حفاظت این گونه‌ها که برای آب و غذا به خارج از مناطق و به مزارع کشاورزی می‌روند، دشوار بوده و به کمک و همراهی مردم نیاز است که ذخیره‌های ژنتیکی و حیات وحش را پاس بدارند و در حفاظت آنها با ما همراهی کرده و مشارکت و اطلاع رسانی کنند تا بتوانیم از این شرایط سخت عبور کنیم.
معاون پایش و نظارت اداره کل حفاظت محیط زیست اصفهان با اشاره به اینکه این استان تا حدود هفت ماه آینده بارشی نخواهد داشت و تابستانی بسیار گرم در پیش است، می‌گوید: حداقل به ۱۱ میلیارد تومان اعتبار احتیاج داریم تا شرایط اولیه و نیازهای حیاتی حیوانات شامل علوفه و آب را تأمین کرده و تا حدودی از برخی بیماری‌ها پیشگیری کنیم.
مردم و مسئولان برای حفظ میراث طبیعی کمک کنند
اکبری می‌افزاید: برای تأمین اعتبارات مورد نیاز از طریق استانداری، سازمان مدیریت و برنامه ریزی اصفهان و سازمان حفاظت محیط زیست کشور پیگیری کردیم و با سازمان مدیریت بحران کشور مکاتباتی شده که امید است این تلاش‌ها نتیجه بخش باشد اما با وجود پیگیری‌های تاکنون ما در سطح استانی و ملی برای استفاده از هر ظرفیتی برای تأمین اعتبارات، مشکل آنقدر فراگیر است که به شدت نیازمند همراهی مردم، نهادهای حقیقی و حقوقی هستیم. امسال شرایط به گونه‌ای است که پویش نذر طبیعت باید فعال‌تر از سال‌های قبل باشد تا با کمک عوامل و کارشناسان محیط‌زیست و برنامه ریزی‌ها و هم افزایی مردم و مسئولان این شرایط سخت را با اثرات کمتری پشت سر بگذاریم.
وی با بیان اینکه در سطح مناطق حفاظت شده تعدادی زیادی آبشخور، آب انبار و چاه آب وجود دارد که آبدهی چندانی ندارد، می‌افزاید: این منابع آبی برای حیات وحش تا به حال به صورت پایدار نگهداری شده اما خشکسالی‌های پی در پی سال‌های اخیر سبب شده که درصد قابل توجهی از این چاه‌ها خشک شود و امسال نیز با شروع فصل گرما ممکن است با سرعت بیشتری این مناطق رو به خشکی رود.
معاون پایش و نظارت اداره کل حفاظت محیط زیست اصفهان اضافه می‌کند: آب انبارهای بسیار زیادی برای شرایط بحرانی در مناطق ایجاد کردیم برای مثال در منطقه عباس آباد که شرایط بیابانی و کویری دارد حدود ۱۸ آب انبار وجود دارد و یا در مناطق کلاه قاضی، قمیشلو، کلاته یخاب و خار و و کوه بزرگی، شاهقنداب، آب انبار احداث شده است که نیاز به آبرسانی مستمر دارد تا بتوان علاوه بر حفظ چشمه‌ها، این آب انبارها و مخازن را نیز در شرایط امسال حفظ کرد.
اکبری با بیان اینکه آبدهی چشمه‌ها کم بوده و خشکسالی امسال مزید بر علت شده است، می‌گوید: اداره محیط زیست بی وقفه لایروبی این چشمه‌ها، پاکیزه نگه داشتن آنها را در دستور کار دارد اما به هر حال با توجه به پراکندگی گسترده منابع آبی و تعداد زیاد آنها و شرایط سخت بیابان و کوهستان‌ها، به شدت نیازمند کمک و مساعدت مسئولان در تأمین اعتبارات و همراهی و همدلی مردم در حفاظت از ذخایر ژنتیکی استان است.
تشنگی حیات وحش و تعدی شکارچیان به زیستگاه‌ها
عصر چهارشنبه گذشته پنجم خرداد، شکارچیان در تعقیب و گریز آهوهای تشنه‌ای که در جست وجوی آب و غذا در روستاهای محدوده منطقه قمیشلو راه گم کرده بودند، با محیط بان رضاقلی خسروی درگیر شدند و او را با ضربات شدید چوب و چماق از ناحیه سر مصدوم کرده و متواری شدند. این حادثه دومین درگیری خونین شکارچیان مسلح با محیط بانان این منطقه در کمتر از ۲۰ روز گذشته بوده است.
مرتضی جمشیدیان فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان اصفهان در این باره به می‌گوید: وحوش علفخوار به دلیل خشکسالی به مزارع اطراف مناطق، برای دسترسی به آب و علوفه پناه می‌برند و این امر برخی از متخلفان شکار و صید را به تعدی به این مناطق ترغیب می‌کند.
او با بیان اینکه جمعیت زیادی از حیات وحش به دلیل نبود علوفه از مناطق خارج و به مزارع و اراضی کشاورزی نزدیک شدند، می‌افزاید: تمام امکانات خود را بسیج کردیم تا آب را برای حیوانات تأمین کنیم و در حدی که در توان ما و محیط بانان بوده تاکنون آب تأمین شده است اما برای علوفه هنوز اعتباری به ما داده نشده است.
هر روز با تانکر به آبشخورها آبرسانی می‌کنیم اما علوفه گران است
فرمانده یگان حفاظت محیط زیست استان اصفهان با بیان اینکه امسال علوفه خیلی گران شده و دستکم حدود ۱۰ میلیارد تومان اعتبار برای تأمین آب و علوفه حیات وحش نیاز است می‌گوید: براساس سرشماری سال ۱۳۹۹ تنها حدود ۴۴ هزار و ۷۰۰ رأس آهو، جبیر، کل و بز و قوچ و میش در مناطق محیط زیست اصفهان زیست می‌کنند. حیات وحش استان امسال نیز زاد آوری داشتند ولی با توجه به شرایط موجود معلوم نیست بتوانند بچه‌های خود را شیر داده، نگهداری و بزرگ کنند.
جمشیدیان با بیان اینکه هر روز با تانکر به آبشخورهای حیات وحش در مناطق آبرسانی می‌کنیم، می‌افزاید: برخی از این آبشخورها نیاز به مرمت و بازسازی دارد و برای حفظ حیات در عرصه‌های محیط زیست تأمین اعتبارات ضروری است و ما در این‌باره از طریق سازمان محیط زیست و مدیریت بحران کشور پیگیری کردیم.
وی درباره ورود دام‌ها به مناطق حفاظت شده و احتمال آلوده شدن آب آبشخورهای حیات وحش، خاطرنشان می‌کند: با سازمان دامپزشکی مکاتباتی داشتیم که تنها دام‌هایی که واکسینه شدند در مناطق حفاظت شده بروند و بسیاری از دامداران گوسفندان را واکسینه کردند که مشکلی بروز نکند اما با این حال برخی دامداران به حق خود قانع نیستند که در فصل مجاز ییلاق و قشلاق کرده و با تعداد مشخص، چرای دام داشته باشند. این دامداران به بهانه اینکه علوفه نیست اکنون در بخشی از مناطق قشلاقی که قرق بوده و پوشش گیاهی مناسبی دارد، دام‌های خود را می‌چرانند که این امر برای مناطق حفاظت شده و حیات وحش آسیب زا است.
برای طبیعت نذر کنیم
همچنین مهدی دادخواه تیرانی نماینده مجمع فعالان زیست محیطی ایران و مدیرعامل انجمن دوستداران محیط زیست شهرستان تیران و کرون می‌گوید: سال جاری کاهش بارش باران، وقوع خشکسالی شدید در منطقه و فقر مراتع و تعرض دامداران به مراتع پناهگاه‌های حیات وحش و محدود شدن منابع غذایی و حتی آبی در طبیعت سبب شده تا وحوش به حاشیه روستاها و نزدیکی مناطق مسکونی کشانده شوند.
وی می‌افزاید: با گشت و پایش مناطق حیات وحش پارک ملی قمیشلو و منطقه شکارممنوع پلنگ گالون در روزهای اخیر حدود پنجاه رأس آهو که از محدوده حفاظتی خارج شده بودند به داخل منطقه هدایت شدند.
این فعال محیط‌زیست خاطرنشان می‌کند: نخستین اقدامی که باید در مواجهه با حیات وحش در مناطق مسکونی انجام داد تماس با شماره ۱۵۴۰ ادارات محیط زیست و گزارش موقعیت و گونه مشاهده شده است تا آنها نسبت به خارج کردن امن حیوان از منطقه سکونتگاهی و بازگرداندن آن به زیستگاه خود اقدام کنند.
دادخواه با بیان اینکه افراد در صورت رویارویی با حیات وحش به‌هیچ عنوان نباید باعث تحریک و آزار و اذیت آنها شوند، می‌گوید در تلاش است تا با جمع‌آوری کمک‌های مردمی منطقه بتوان برای لب تشنگان حیات وحش قمیشلو آب و علوفه تأمین کرد.
کاهش اثرات خشکسالی بر حیات وحش و حفظ محیط زیست تنها با اعتبار محدود اداره کل محیط زیست استان تأثیر جدی نخواهد داشت و نیاز است مردم با مشارکت در طرح نذر طبیعت با اهدای مخزن ذخیره آب، تأمین آب و علوفه به صورت دستی برای حیات وحش، از خطر انقراض آنها جلوگیری کنند.
آخرین دیدگاه